سرعت و وسعت بیکاری در کشور

ایلنا- چه عواملی موجب رشد نرخ بیکاری در برخی استان‌ها شده است؟ برخی از این عوامل ریشه‌های اقتصادی و زیست‌محیطی دارند اما برخی دیگر فرهنگی هستند و به نگرش‌های مسوولان برمی‌گردند. توقف تولید و تعطیلی واحد‌های صنعتی و کارگاه‌های تولیدی برای خیلی‌ها مساوی با کابوس بیکاری بوده است. آمار ارائه شده توسط سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران در تابستان امسال نشان می‌دهد که ۳۳۰۱۲ واحد تولیدی در این شهرک‌ها و نواحی فعال و ۷۸۷۵ واحد تولیدی به دلایل گوناگون غیرفعال و تعطیل هستند. در عین حال از مجموع ۱۱۸۰۷ واحد معادل ۷/۳۵ درصد با کمتر از ۵۰ درصد ظرفیت و ۱۴۰۵۵ واحد معادل ۵/۴۲ درصد با ظرفیتی بین ۵۰ تا ۷۰ درصد و تنها ۷۱۴۰ واحد معادل ۸/۲۱ درصد با بیش از ۷۰ درصد مشغول فعالیت هستند. تعطیلی این واحدهای تولیدی به معنای تعدیل نیرو و افزایش مشکلات معیشتی کارگران است. در ارقام مرکز آمار، جمعیت بیکار کشور در تابستان امسال سه میلیون و ۳۲۶ هزار نفر اعلام شده که نسبت به همین زمان در سال گذشته ۲۳۷ هزار نفر افزایش یافته است. ۷/۰ درصد افزایش نرخ بیکاری نسبت به سال گذشته سبب شد تا این رقم به ۲/۱۲ درصد از جمعیت فعال کشور برسد.
عوامل موثر در‌ وضعیت اشتغال در استان‌ها
توسعه نامتوازن سبب شده شهرهای مختلف نرخ بیکاری متفاوتی داشته باشند. در تابستان ۹۷ استان‌های کرمانشاه، کهگیلویه‌و‌بویراحمد و اصفهان بالاترین نرخ بیکاری را داشته‌اند. مرزنشینان کرمانشاه نه تنها جمعیت بیکار بالایی دارند، واحدهای صنعتی زیادی نیز در آستانه تعطیلی دارند. جهانبخش شکری (رییس خانه صنعت، معدن و تجارت) گفته است که بیش از ۱۳۰ واحد صنعتی این استان با خطر تعطیلی مواجه هستند. کاهش واحدهای صنعتی باعث شده اشتغال به سمت بخش‌هایی چون خدمات و خوداشتغالی سرازیر شود. محسن رستمی (سرپرست سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمانشاه) تیر ماه امسال گفته بود که از تعداد ۱۰۲۷ واحد صنعتی در استان ۲۷۲ واحد اکنون تعطیل هستند. نجف میرزاحسینی (معاون عمرانی و برنامه‌ریزی فرماندار شهرستان هرسین) درباره علل بیکاری در کرمانشاه به ایلنا گفت: دلیل عمده بیکاری در کرمانشاه ضعیف بودن صنایع در این استان است. به دلایل زیادی میزان سرمایه‌گذاری در کرمانشاه پایین است. میرزا حسینی با اشاره به اینکه در چند سال گذشته مشکل خشکسالی نیز داشتیم، اظهار کرد: در مورد تولید برق خورشیدی چند مورد برای سرمایه‌گذاری مراجعه کردند اما خودشان پشیمان شدند. بخش‌هایی از مبالغی که باید برای جلوگیری از مهاجرت از روستاها داده می‌شد، پرداخت نشد. کهگیلویه‌و‌بویراحمد، دیگر استانی که نرخ بیکاری بالاتری نسبت به دیگر استان‌ها دارد، حدود ۵۰ درصد از واحدهای صنعتی و تولیدی‌اش در سال‌های ۹۲ و ۹۳ راکد و نیمه فعال بودند. با این حال به گفته داریوش دیودیده، رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت کهگیلویه‌و‌بویراحمد در سه سال گذشته ۱۲۵ واحد صنعتی، تولیدی و کشاورزی در مناطق مختلف استان با کمک تسهیلات به چرخه تولید بازگشتند. در عین حال بالای ۲۰ درصد اشتغال کهگیلویه‌و‌بویراحمد در بخش کشاورزی است.
فقط با تخصیص بودجه به استان نمی‌توان اشتغالزایی کرد
به اعتقاد برخی اقتصاددان‌ها؛ عدم توجه دولت به تولید و تشویق نکردن کارآفرین‌ها و سرمایه‌گذاران کوچکتر به عنوان یک مولفه فرهنگی یک دلیل مهم در افزایش نرخ بیکاری در کشور است. دسته‌ای دیگر از اقتصاددانان ریشه بیکاری را یک مکانیسم بقا برای کسب سود بیشتر می‌دانند. مرتضی افقه (اقتصاددان) معتقد است که عامل فرهنگی در کاهش سرمایه‌گذاری را باید جدی گرفت. وی با اشاره به اینکه تشدید بیکاری در شرایط فعلی ناشی از تحریم‌های اخیر است به ایلنا گفت: در سه دهه بعد از جنگ قبل از اینکه در مورد دلایل صرف اقتصادی آن صحبت کنیم، ریشه‌های غیراقتصادی دارد. اینکه ایجاد شغل و تولید مبنای ارزشی محکمی در تفکر حاکم ندارد. یعنی ایجاد اشتغالزایی در عمل ارزش نیست. او ادامه داد: به عنوان مثال اگر در انگلستان یک فرد در یک شهر کوچک سرمایه‌گذاری می‌کرد، در صدر اخبار منتشر می‌شد، در عین حال بیکار کردن ضدارزش تلقی می‌شد. یعنی ناخواسته ایجاد شغل تبدیل به یک ارزش در جامعه می‌شد اما در ایران این مساله جدی گرفته نمی‌شود. این اقتصاددان با تاکید بر اینکه ساختارهای اقتصادی حاکم غیرتولیدی و غیرتوسعه‌ای است، گفت: ناهماهنگی بین دستگاه‌های ذیربط ازجمله دلایل دیگری است که نتوانسته باعث کاهش نرخ بیکاری در کشور شود. اگرچه به لحاظ مالی و سرمایه‌ای در این سه دهه، به دلیل برخورداری از درآمدهای نفتی مشکلی نداشتیم. وی افزود: من فکر می‌کنم ریشه مشکل بیکاری را در فرهنگ و مسائل غیراقتصادی باید جست‌وجو کنیم. افقه با اشاره به اینکه این وضعیت با اعلام تحریم از سوی آمریکا تشدید شد، خاطرنشان کرد: طبیعی است که سرمایه‌گذاران رغبتی به سرمایه‌گذاری پیدا نمی‌کنند. این مساله باعث شده که اغلب بنگاه‌های تولیدی نیمه‌فعال شوند. محدودیت ارتباط با کشورهای پیشرفته سبب دامن زدن به این مساله شده است.