سرنوشت نامعلوم پول‌های « رام»

«جهان‌صنعت»- کسی به درستی نمی‌داند که شراکت بین ایران و انگلیس در یک میدان گازی که ظرفیت آن ۸۰۰ میلیارد فوت مکعب است، چه نفعی برای ایران طی ۵۰ سال گذشته داشته است. حتی وقتی خبری از معافیت تحریم‌های ایران در این میدان مشترک از سوی خزانه‌داری آمریکا منتشر می‌شود، باز هم به طور مشخص معلوم نیست که لغو این تحریم‌ها چه نفعی برای ایران دارد.
مالکیت ایران در میدان گازی مشترک «رام»، یک قصه نیست. از ۵۰ سال پیش که این میدان گازی توسط ایران و انگلیس کشف شده و مالکیت در آن ۵۰-۵۰ است، کسی به روشنی نمی‌داند که سهم ایران از این میدان در همه این سال‌ها چه شده است؟ اگر ۱۰ سال خاموشی این میدان به دلیل مشکلات فنی را کنار بگذاریم، برای بقیه سال‌ها که گاز استخراج شده، مشخص نیست آیا درآمد آن به ایران رسیده است یا نه؟
اگر وارد ماجرای مالکیت ایران در میدان مشترک گازی رام که برخی آن را رهام می‌خوانند شویم، داستان‌ها آنقدر عجیب و پیچیده می‌شوند که در نهایت تبدیل به فیلمی با پایان باز می‌شوند. خبرهای ضد و نقیض درباره این میدان زیاد است و جالب‌ترین بخش ماجرا اینجاست که هیچ مقام مسوولی در هیچ دولتی هم حاضر نشده اطلاعات دقیق‌تری در این رابطه ارائه کند. برخی‌ها مثل محمود خاقانی کارشناس انرژی و مدیرکل پیشین امور خزر و آسیای میانه وزارت نفت بر این باور است که مافیای قدرت و ثروت در دهه‌های گذشته نگذاشتند اطلاعات دقیقی از این میدان گازی مشترک منتشر شود.
ثروت مشترک ایران و انگلیس
انگلیسی‌ها همیشه در بدنامی یک پای صنعت نفت ایران بودند. از قراردادهایی که در دوران پهلوی به ایران تحمیل کردند تا نفتی که به ثمن‌بخس بردند. اینکه می‌گویند کار کار انگلیسی‌هاست، اگرچه ضرب‌المثل است اما به نظر می‌رسد ناخواسته گروهی هم تمایل دارند پشت پرده، منافع شخصی ببرند.
ماجرای میدان گازی مشترک رام مثل همین ضرب‌المثل است. اطلاعاتی که از این میدان در اینترنت پیدا می‌شود، فقط یکسری عدد و رقم و زمان قرارداد است اما اینکه پشت پرده این سال‌ها در این شراکت چه اتفاقاتی افتاده بخش تاریک ماجراست.
آن‌طور که منابع رسمی می‌گویند میدان گازی رام یک میدان گازی فراساحل مشترک بین ایران و انگلیس است که در ۴۰۰ کیلومتری شهر ابردین در آب‌های ساحلی اسکاتلند در دریای شمال قرار دارد. قرارداد اکتشاف این میدان در سال ۱۹۷۳ منعقد شد، در سال ۱۹۷۷ به کشف میدان انجامید ولی به دلیل مشکلات فنی پیچیده استخراج گاز از این میدان، تا سال ۲۰۰۶ به طول انجامید (مشکلات فنی و طبیعی بسیاری، از جمله فشار زیاد گاز).
کارشناسان بی‌پی معتقدند این میدان ۱۳۵ میلیون بشکه میعانات گازی و ۸۰۰ بیلیون فوت مکعب گاز طبیعی را در خود جای داده است.
گزارش دیگری هم تاکید می‌کند که این میدان توانایی تولید ۱۹۰ میلیون فوت مکعب گاز در روز را دارد و تا پیش از جنگ روسیه و اوکراین این میدان ۵ درصد از نیاز روزانه انگلستان را تامین کرده است و البته گفته می‌شود در حال حاضر سهم این میدان از تامین انرژی انگلیس بیشتر شده است.
از کجا آمد و به کجا می‌رود؟
براساس گزارش‌های رسمی، میدان مشترک گازی رام، هنگام زمامداری شاه بین کشورهای ایران و انگلیس بسته شد، ظاهرا، قرارداد اکتشاف این میدان در سال ۱۹۷۳ منعقد و در سال ۱۹۷۷ به کشف این میدان منجر شده است. هزینه بهره‌برداری از این میدان در زمان ساخت ۳۵۰ میلیون پوند (۶/۵۶۵ میلیون دلار) گزارش شده است.
در حال حاضر، شرکت انرژی سریکا که یک شرکت انگلیسی وابسته به بریتیش پترولیوم است، اپراتور این میدان گازی را برعهده ‌دارد. این شرکت از سه چاه زیردریایی متصل به تاسیسات بروس از طریق یک خط لوله ۴۴ کیلومتری میعانات گازی از این میدان مشترک برداشت می‌کند. سریکا در سال ۲۰۱۹، ۵۰ درصد سهام را از بریتیش پترولیوم که به‌خاطر تحریم‌ها از توسعه آن منصرف شده بود، خریداری کرد و اکنون رام، بزرگ‌ترین دارایی تولید سریکا محسوب می‌شود. میانگین تولید این میدان گازی مشترک با ایران، در نیمه اول سال ۲۰۲۲ تقریبا ۱۵۹۰۰ بشکه در روز گزارش شده است. در ژوئن ۲۰۲۱، سریکا تخمین زد که یک چاه جدید تکمیل‌شده در میدان رام می‌تواند حدود ۳۵۰ هزار پوند در روز درآمد ناخالص به همراه داشته باشد. برخی منابع خبری می‌گویند سود حاصل از فروش گاز این میدان برای ایران روزی یک میلیون دلار برآورد می‌شود.
محمود خاقانی کارشناس بین‌الملل انرژی در این رابطه به «جهان‌صنعت» می‌گوید: سال‌ها پیش منابع حاصل از فروش این میدان مشترک نزد شرکت «بی‌پی» بود. در یک دوره‌ای «بی‌پی» به شرکت ملی نفت ایران پیشنهاد کرد که این منابع را به صورت پول می‌خواهد یا سهام؟ ظاهرا تصمیم آن زمان مقامات شرکت ملی نفت، افزایش سهام بوده است.او اضافه کرد: بعد از پیروزی انقلاب و در دوران ریاست‌جمهوری مرحوم ‌هاشمی، موضوع دارایی‌های ایران در خارج از کشور مورد بررسی قرار گرفت. مرحوم کاظم ‌پور‌اردبیلی، آقای سیدمهدی حسینی را مسوول مشارکت‌های نفت و گاز ایران در خارج کشور کرد. در واقع ایشان این میدان را نجات داد. تصمیم گرفته شد که شرکت ملی نفت ایران در انگلیس شرکتی تاسیس کند تا منافع حاصل از فروش این میدان به حساب‌های این شرکت واریز شود. این شرکت به نام Nico UK Limited ابتدا در لندن تاسیس شد.خاقانی تصریح کرد: بعدها گروهی که نمی‌خواستند چنین شرکتی فعالیت کند، دفتر این شرکت را به شهر ابردین اسکاتلند منتقل کردند و در نهایت به لوزان سوییس بردند. در واقع این افراد منافعی برای خودشان ایجاد کردند.او با بیان اینکه در حال حاضر مشخص نیست مدیرعامل این شرکت چه کسی است و حساب و کتاب این شرکت چگونه است، گفت: زمانی که تحریم‌های نفتی ایران برقرار شد، «بی‌پی» پیشنهاد کرد که سهم ایران از درآمد این میدان مشترک در صندوقی واریز شود، اما به دلیل تحریم‌ها ایران نمی‌تواند از درآمد این صندوق برداشت کند.خاقانی یادآور شد: در دولت آقای روحانی که بحث تحریم‌زدایی برجام به نتیجه می‌رسید، موضوع برداشت منابع این صندوق مطرح بود. قرار بود اتاق بازرگانی مشترکی بین ایران و اسکاتلند ایجاد شود اما افرادی در اتاق بازرگانی ایران و انگلیس مانع شدند زیرا منافع آنها در پتروشیمی ایران مانع از ایجاد این اتاق بود.این کارشناس انرژی عنوان کرد: در حال حاضر انگلیس منابع گازی این میدان را برداشت و سهم ایران را در حساب ویژه واریز می‌کند. اما ایران به دو دلیل قادر به برداشت این منابع نیست؛ اول مانع FATF و دوم تحریم‌های نفتی آمریکا.او افزود: اما پول ایران محفوظ است. قاعدتا شرکت ایرانی- انگلیسی حساب و کتاب این پول را دارد. این پول متعلق به مردم ایران است که پس‌انداز می‌شود و زمانی که تحریم‌ها برداشته شود قابل برداشت است.