سرنوشت «هنگام»

گروه انرژی- به زودی دولت سیزدهم به پایان می‌رسد در حالی که سرنوشت بسیاری از میادین مشترک هم دراین دولت مثل دیگر دولت‌ها یا تعیین تکلیف نشد یا اقدام اجرایی درباره آن انجام نشد.
ایران با داشتن 28 میدان مشترک گازی و نفتی با همسایه‌ها بیشترین دغدغه و چالش را در رابطه با بهره‌برداری و استخراج منابع این میادین دارد. بیشترین تعداد میدان‌های مشترک ایران با کشور عراق و به میزان ۱۲ میدان است. افزون بر این، ایران در پنج میدان با امارات متحده عربی، چهار میدان با عربستان، چهار میدان با قطر و یک میدان با هرکدام از کشورهای عمان، کویت و ترکمنستان مشترک است، همچنین حدود ۵۰‌درصد ذخایر گاز طبیعی ایران در میدان‌های مشترک قرار دارد.
در مجموع ۱۵ میدان از این میدان‌های مشترک در حال تولید هستند. در مناطق خشکی، ایران در یک میدان گازی با کشور ترکمنستان مشترک بوده و بقیه میدان‌ها که همه آنها نفتی هستند با کشور عراق مشترک هستند که بیش از ۸۲‌درصد ذخیره نفت مشترک ایران با کشورهای همسایه را در خود جای داده‌اند.
از جمله میادین مشترک ایران« هنگام» است که در سال ۱۹۷۶، این میدان، تنها میدان مشترک ایران و عمان است و در تنگه هرمز در بخش شرقی خلیج‌فارس و ۴۵‌کیلومتری جزیره قشم واقع شده است. بخش ایرانی این میدان «هنگام» و بخش عمانی« بوخای غربی» نامیده می‌شود.
مخزن اصلی این میدان سازند سروک و از سنگ‌های کربناته تشکیل شده است. سیال این مخزن نفت سبک است. براساس این اعداد و ارقام مربوط به نفت درجا و ذخیره قابل برداشت، این میدان یک میدان کوچک به‌ شمار می‌آید همچنین از نظر مشخصات سنگ، مخزن تولیدی این میدان به‌عنوان یک مخزن متراکم (با تخلخل کم) و دارای نفوذپذیری کم تا متوسط شناخته می‌شود.
کندی در توسعه هنگام
در سال‌های گذشته کشورهای همسایه بر سرعت بهره‌برداری و توسعه این میادین افزوده‌اند با این حال ایران به دلیل کمبود منابع کافی برای سرمایه‌گذاری سال‌هاست که از همسایه‌ها عقب افتاده است. یکی از این میادین هنگام مشترک بین ایران عمان است. میدانی که در 49 سال پیش با حفر یک چاه در آب‌های ایران کشف شد اما سرعت توسعه آن کند است.
مذاکره ایران و عمان بر سر میدان گازی هنگام از
۱۳ سال گذشته تاکنون ادامه داشته ‌است و به دلایل مختلف به نتیجه نرسیده است. مسائلی درباره نحوه تولید، سهم هر یک از میدان، همچنین مسائل حقوقی برای توسعه با مشارکت خارجی‌ها مطرح بوده‌ است.
محمود خاقانی کارشناس انرژی در گفت‌وگو با ایلنا درباره توسعه مشترک میدان هنگام با کشور عمان می‌گوید: این میدان در ۲۰‌کیلومتری جنوب قشم واقع شده و میدان مشترک بین ایران و عمان است. به دلیل شیب مخزن در سمت کشور عمان منابع هیدروکربوری زیادی در آن وجود ندارد و منابع تنها در بخشی از مخزن جمع شده است، این میدان از نظر وجود منابع هیدروکربوری، گاز و میعانات مورد توجه بوده و در سال ۱۹۷۶ توسط شرکت سوفیران کشف و HE-E۱ نام‌گذاری شد.
وی افزود: تخمین زده شده ذخیره نفت آن چیزی حدود ۴۰۰‌میلیون بشکه است که همین رقم نشان می‌دهد این میدان در مقایسه با سایر منابع نفتی یک میدان بسیار کوچک است که مراحل اولیه توسعه آن از همان ابتدای اکتشاف آغاز و به دلایلی متوقف و دوباره شروع شد.
این کارشناس حوزه انرژی بیان داشت: سال‌ها پیش دو کشور برنامه‌ریزی خود را برای توسعه و تولید از این میدان آغاز کردند. شرکت DNO نروژ در بخش عمانی این میدان به تولید نفت مشغول شد و در طرف ایران ، شرک نفت فلات قاره تولید را از«هنگام»آغاز کرد که در بالاترین رقم به ۲۵‌هزار بشکه در روز رسید ولی اکنون به دلیل عدم تعمیر چاه‌ها و تاسیسات کمتر از دو هزار بشکه در روز نفت تولید می‌کند.
وی افزود: عمان همچنین سرمایه‌گذاری‌هایی برای تبدیل گاز طبیعی به مایع LNG انجام داده و مذاکراتی بین دو کشور انجام شد که به عمان گاز طبیعی تولیدی را صادر کند و حتی در یک مقطعی هم مذاکراتی در دولت هفتم و هشتم انجام شد که گاز ترکمنستان هم از مسیر ایران به عمان انتقال و تبدیل به LNG صادراتی شود.
هزینه‌های بی‌حاصل
خاقانی با یادآوری اقداماتی که در گذشته در این رابطه انجام شده، می‌گوید: در گذشته تاسیساتی در قشم ایجاد شد و یک خط لوله ۲۵‌کیلومتری به خط ۱۱۲‌کیلومتری انتقال نفت اضافه شد که گاز تولیدی از این میدان به جزیره قشم منتقل شود و مایعات هیدوکربوری را از گاز جدا کنند، طرح مطالعاتی این میدان گازی برای میزان و موجودی گازی و دو حلقه چاه توصیفی در اسفند ۱۳۸۰ در دولت هفتم حفر شد. عملیات لرزه‌نگاری سه‌بعدی هم در محدوده‌ای به وسعت ۲۰۰‌کیلومتر انجام و تشخیص داده شد که در محدوده ۶۵۰‌کیلومتری نیز ممکن است نیاز به عملیات لرزه‌نگاری بیشتر باشد که به سرمایه‌گذاری و تکنولوژی و فناوری جدید نیاز دارد.
این کارشناس حوزه انرژی ادامه داد: در هر حال حفاری چاه اکتشافی و موافقتنامه انجام شد که با شرکت متن عملیات حفاری بیشتر انجام شود، طرف ایران بیش از ۲۰‌میلیون دلار هزینه کرد ولی فعلا اقدام چندانی صورت نگرفته است.
خاقانی تاکید کرد: این میدان یک میدان بالقوه است که می‌تواند توسعه پیدا کند اما باید سرمایه‌گذاری بیشتر انجام شود که در شرایط فعلی با توجه به اولویت‌هایی که ایران در میادین دیگر دارد بعید است که پول لازم را در اختیار داشته باشد ولی اگر با طرف عمان به طور مشترک این کار را کنند ممکن است بتوانند میدان را توسعه دهند، ایران می‌تواند صنعت حفاری را به کار بگیرد، دکل‌های مستقر در خلیج فارس را فعال و عمان نیز سرمایه‌گذاری کند اما موضوع این است که باتوجه به تداوم تحریم و قطع روابط بین‌المللی بانکی با ایران این مشکل وجود دارد که ریسک سرمایه‌گذاری مشارکت با ایران بالا می‌رود.
وی خاطرنشان کرد: از جمله مسائلی است که امیدواریم نامزدهای ریاست‌جمهوری چهاردهم به جای شعارهای کلیشه‌ای برای صنعت ورشکسته نفت و گاز و انرژی برنامه ارائه دهند و در این بین میادین مشترک در اولویت جدی قرار گیرد.این کارشناس حوزه انرژی تصریح کرد: توسعه میدان مشترک چه با عراق و کویت و عربستان و چه عمان جدا از برنامه کلان اقتصاد دولت‌های کشور نیستند اما از همه مهم‌تر اینکه اسیر تحریم‌ها، نبود روابط بین‌المللی بانکی، تصویبFATF و شفاف نبودن اقتصاد خرد و کلان کشور هستند تا زمانی که این مشکلات را حل نکنیم توسعه میدان هنگام هم فقط در حد حرف است و سرمایه‌گذاری جدی به عمل نخواهد آمد.