سرهنگ رضاخان پهلوی گام به میدان قدرت گذارد

نام رضاشاه پهلوی از دی‌ماه و بهمن ماه ۱۲۹۶ (ژانویه ۱۹۱۸) وارد محافل قدرت شد‌. وی در آن زمان یک سرهنگ ۴۰ ساله به نام رضاخان و معروف به رضاخان سوادکوهی و یک فرمانده قزاق ایران بود‌. واحدهای قزاق ایران در آن زمان توسط افسران روس اداره می‌شدند‌. روسیه از اکتبر ۱۹۱۷ (۳ ماه پیش از آن) به دست بلشویک‌ها افتاده بود و لنین پس از پیروزی انقلاب بلشویکی، سازشنامه روسیه و انگلیس به میانجیگری فرانسه و منعقده در سن‌پترزبورگ (تقسیم ایران به دو منطقه نفوذ آن دو دولت و نیز دادن تبت و مناطق غربی و شمال غربی آن به چین) را بی اعتبار اعلام کرده بود‌. افسران قزاق عمدتا تمایل سلطنتی داشتند و عملا دو دسته شده بودند ازجمله در ایران‌. (کوزاک در ایران؛ قزاق که ارتباط به کزاخستان ندارد، مردمانی اسلاونژاد هستند که در جنوب روسیه و جنوب شرقی اوکراین در منطقه رودهای دُن و دنی ِپِر زندگی می‌کنند و از قدیم‌الایام روحیه نظامی‌گری و آزادمنشی داشته‌اند و تزارها در جنگ‌های خود ازجمله جنگ‌هایشان با ایران آنان را به کار می‌گرفتند و نیز به صورت مستشار نظامی به کشورهای دیگر و نیز ایران می‌فرستادند‌.)
در پی امضای توافقنامه سن‌پترزبورگ (در ۱۹۰۷)، انگلیسی‌ها در منطقه سهم خود در ایران (جنوب و شرق کشور) یک نیروی نظامی به نام اختصاری آن «اس‌. پی‌. آر» ایجاد کردند و دولتی در دولت شدند و روس‌ها که از قبل واحد قزاق برای ایران ساخته بودند نه تنها بیش از پیش کنترل این تشکیلات نظامی را به دست گرفتند بلکه واحدهای نظامی خود را هم وارد برخی مناطق به‌ویژه در آذربایجان و خراسان کردند‌.
جنگ جهانی اول که از سال ۱۹۱۴ آغاز شد، انگلیسی‌ها و روس‌ها را متحد و در برابر عثمانی (متحد آلمان) قرار داد و غرب ایران صحنه جنگ طرفین بود‌. پس از اینکه انقلاب لنین پیروز شد و وی سازشنامه تقسیم ایران به دو منطقه نفوذ را ابطال کرد، افسران روس مستقر در ایران به دو دسته رقیب قسمت شدند؛ طرفدار دولت تازه و مخالف آن و انگلیسی‌ها یکه‌تاز میدان ایران و درگیر اجرای طرح تحت‌الحمایه کردن ایران‌.
سلطان احمدشاه قاجار که درصدد استفاده بردن از فرصت به دست آمده از تغییر نظام حکومتی روسیه بود از اواخر دی‌ماه ۱۲۹۶ تصمیم به برکنارکردن سرهنگ گلرژه (روس) فرمانده قزاقخانه تهران گرفت و چون در تهران، نیروی نظامی قابل ملاحظه نداشت، برای انجام این کار از سرهنگ فیلارتُف فرمانده قزاقخانه همدان کمک خواست و این سرهنگ روس با کمک سرهنگ رضاخان سوادکوهی (پهلوی) فرمانده یک واحد قزاق ایران بیست و هشتم بهمن ۱۲۹۶ با نیروهای تحت فرمان خود قزّاقخانه تهران را تصرف و سرهنگ گلرژه را مجبور به کناره‌گیری کرد‌. از این زمان (۳ سال پیش از کودتا و هشت سال قبل از شاه شدن) بود که نام رضاخان مطرح و وارد میدان قدرت شد‌.