سطحی‌نگری بدون مرز؛ عقلانیت منزوی‌شده

نادر کریمی‌جونی- مساله اضافه کردن یک روز به تعطیلی‌های هفتگی در ایران که بخشی از اصلاح لایحه مدیریت خدمات دولتی است، آخرین مراحل بررسی را در کمیسیون اجتماعی سپری می‌کند. در این‌باره اراده قوی و اصراری وجود دارد که پنجشنبه به‌عنوان دومین روز تعطیل برای دولت، مراکز شبه‌دولتی و نهادهای اقتصادی و صنعتی وابسته به دولت تعیین شود. در مقابل این اراده، دیدگاه مدافعان فعالیت‌های اقتصادی و تجاری قرار دارد که از تعطیل شدن شنبه‌ها حمایت می‌کنند.

آنها در این‌باره توضیح می‌دهند که چون عمده کشورهای جهان شنبه و یکشنبه تعطیل هستند بهتر است در ایران نیز روزهایی که تعطیل می‌شود به روزهایی که در جهان تعطیل است نزدیک باشد. از این بابت به‌جای پنجشنبه‌ که تقریبا در همه کشورها، روز کاری و فعالیت است بهتر است شنبه تعطیل شود که تقریبا در همه کشورها تعطیل است. فعالان اقتصادی همین منطق ساده را بیان و از عدم تعطیل شدن پنجشنبه و تعطیلی شنبه دفاع می‌کنند. قابل درک است که وقتی پنجشنبه تعطیل می‌شود، از آنجا که پنجشنبه و جمعه در ایران و شنبه و یکشنبه در کشورهای دیگر تعطیل است عملا کشورمان در سه روز کاری با جهان ارتباط دارد اما وقتی این تعطیلی به شنبه منتقل شود، در عمل تعداد روزهای کاری دارای ارتباط فعال با جهان، برای کشورمان به چهار روز افزایش خواهد یافت.
این منطق ساده اما برای برخی نمایندگان مجلس شورای‌اسلامی قابل درک نیست. این نمایندگان البته هیچ دلیلی برای دفاع از نظریه خود و تعطیل شدن شنبه ذکر نمی‌کنند اما در عوض به نکته عجیب و احساسی اشاره می‌کنند که پیش از این نیز از این دست دلایل احساسی استفاده و نتیجه گرفته شده است. آنها می‌گویند شنبه در واقع روز تعطیلی قوم یهود است و همانطور که مسلمانان از قبله یهودیان (بیت‌المقدس) روی برگرداندند و قبله خودشان (کعبه) را جایگزین کردند، اکنون نیز مسلمانان باید از تعطیلی یهودیان چشم بپوشند و اگر می‌خواهیم یک روز به تعطیلات هفتگی کشورمان اضافه کنیم آن تعطیلی باید حتما- نه شنبه- که پنجشنبه باشد.
پیش از آنکه روایی یا ناروایی این استدلال بیان و براساس آن نتیجه‌گیری شود، ذکر این نکته لازم است که نمایندگان دوره حاضر مجلس شورای‌اسلامی، در گذشته و هنگامی که می‌خواستند درباره تغییر ساعت فصلی در ایران تصمیم بگیرند، عدم تغییر در ساعت نیمه اول و نیمه دوم سال را با دلیل‌هایی از همین دست تصویب کردند.
نمایندگان دوره حاضر مجلس در آن هنگام تصریح کردند که چون به جلو کشیدن ساعت در نیمه اول سال و به عقب کشیدن ساعت در نیمه دوم سال، سبک زندگی غربی و اروپایی است، انجام به این کار تقلید از سبک زندگی غربی از سوی ایرانیان است و از آنجا که ایرانیان هویت مستقل دارند نباید مرتکب این کار شوند. نمایندگان در آن موقع هیچ دلیل حرفه‌ای، اقتصادی، سیاسی یا اجتماعی برای بهتر بودن عدم تغییر ساعت در ایران بیان نکردند و تنها دلیلی که چه در صحن علنی و چه در مصاحبه‌های موافقان طرح به گوش رسید همین پرهیز از تقلید از سبک زندگی اروپایی و غربی بود. در آن نشست صحن علنی موافقان توقف تغییر ساعت توضیح ندادند که وقتی یک عمل به‌طور ذاتی مفید و موثر است، چرا نباید تقلید شود.
البته در حال حاضر و بنا به آنچه برخی اعضای کمیسیون اجتماعی بیان کرده‌اند، نظر کمیسیون اجتماعی بر تعطیلی شنبه‌ها استوار شده است. اعضای این کمیسیون همچنین توضیح داده‌اند که تعطیلی دومین روز در هفته شامل برخی نهادهای عمومی مانند بانک‌ها نمی‌شود و بخش‌خصوصی هم اجباری در تعطیل کردن دومین روز ندارد اما اگر دومین روز در هفته به‌طور رسمی تعطیل شود، آنگاه کارگاه‌های بخش‌خصوصی تحت تاثیر این تعطیلی قرار می‌گیرند و اگر بخواهند در این روز هم فعالیت کنند باید به کارکنان و کارگران خود، اضافه‌حقوق و اضافه‌کار بپردازند که هزینه کارگاه‌ها را به‌طور ملموسی افزایش خواهد داد. با این حال طرحی که هم‌اکنون در کمیسیون اجتماعی مورد بررسی قرار می‌گیرد و یکی از بندهایش به موضوع تعطیل شدن دومین روز هفته اختصاص دارد هنوز به صورت مصوبه کمیسیون هم در نیامده است. هرچند که گمان می‌رود این طرح در اردیبهشت‌ماه جاری از کمیسیون خارج و در دستور کار صحن علنی قرار داده شود که معمولا، آنچه از کمیسیون‌ها خارج می‌شود، در صحن به همان صورت یا حداکثر با اندکی تغییر تصویب می‌شود اما مواردی هم وجود داشته که برخی مخالفان با ارائه پیشنهادهایی بعضی مفاد را تغییر داده‌اند یا برخی ماده‌ها را برای بازنویسی و تغییر به کمیسیون ذی‌ربط بازگردانده‌اند. نگرانی عمده آنجاست کسانی که با سطحی‌نگری و تظاهر به مقدس مآبی، هم‌اکنون با تعطیل شدن شنبه مخالفت و به‌جای آن پنجشنبه را پیشنهاد می‌کنند با جنجال‌آفرینی و هیاهو که برخی رسانه‌های محافظه‌کار هم از آن پشتیبانی می‌کنند، دوباره ساز مخالفت با تعطیلی شنبه‌ها را کوک کنند و رای نمایندگان مجلس را برای تصویب نظر خود یا بازگرداندن این ماده به کمیسیون جلب کنند. با این شرایط البته به‌نظر نمی‌رسد که داستان تصمیم‌گیری برای تعطیل کردن دومین روز هفته، در نقطه حاضر و با تصویب کمیسیون اجتماعی به پایان رسیده باشد.
به همین جهت نه فقط نمایندگانی که از نظر فعالان اقتصادی و صاحبان بنگاه‌ها حمایت کرده و در مقابل پنجشنبه، تعطیل شدن شنبه را انتخاب کردند که افکار عمومی و شهروندان ایرانی که به مساله همکاری‌های تجاری و اقتصادی ایران و جهان اهمیت می‌دهند، باید این موضوع را تمام‌شده قلمداد نکنند چراکه حتی محافظه‌کاران افراطی در صورت تصویب این ماده، می‌توانند در پوشش مغایرت با شرع و به زیر سوال رفتن کیان مملکت اسلامی علمای دین و در ادامه شورای نگهبان را برای عدم تایید تعطیلی روز شنبه تحت فشار بگذارند.