سقف تسهیلات مسکن؛ ۳۰۰ میلیون تومان

مشاور وزیر راه، جزییات تازه‌ای از سه برنامه مسکنی دولت شامل اجتماعی، حمایتی و آزاد را تشریح و با اعلام اینکه مسکن اجتماعی اجاره‌ای و برای دو تا سه دهک است، گفت که دولت تا مدت‌ها باید مسکن مهر را ادامه دهد و اجرای طرح جدید در آینده نزدیک بعید است.
سیدرضا هاشمی، معاون سال‌های دور آخوندی و مشاور فعلی وی معتقد است که تکمیل پروژه‌های مسکن مهر و رفع اشکالات بی‌شمار آن سال‌ها زمان می‌برد و به همین دلیل هم وزارت راه‌و‌شهرسازی تنها می‌تواند سطوحی از مسکن حمایتی را از طریق صندوق پس‌انداز مسکن اجرا کند.
مشاور وزیر راه در امور معماری و شهرسازی از طرح تسهیلات مسکن نامحدود در مسکن حمایتی تا سقف ۳۰۰ میلیون تومان خبر داد و گفت: زمین رایگان ۹۹ ساله در مسکن اجتماعی منتفی است و دوره پرداخت دو برابر تسهیلات در صندوق پس‌انداز از شش ماه کمتر می‌شود.
مشاور وزیر راه در امور معماری و شهرسازی با اعلام اینکه هنوز جزییات طرح مسکن حمایتی، نرخ سود بانکی و میزان تسهیلات بانکی در این طرح مشخص نشده است از طرح پرداخت تسهیلات نامحدود خبر داد و البته تاکید کرد که این نامحدود به‌معنی معروف آن نیست بلکه منظور این است که به‌شرط آورده و پس‌انداز مثلا تا ۳۰۰ میلیون هم می‌شود وام داد.
هاشمی درخصوص میزان تسهیلات پرداختی در صندوق‌های پس‌انداز مسکن نیز گفت:‌ دقیقا رقم را نمی‌دانم اما شبیه همان شرایطی است که قبلا وجود داشت، هر شش ماه یک برابر اضافه می‌شد. فرض کنیم سه میلیون سپرده‌گذاری می‌شود و پس از شش ماه سه میلیون دیگر تسهیلات پرداخت می‌شد. اما اگر پنج دوره شش ماهه سپرده در بانک می‌ماند ۱۵ میلیون تومان به سپرده‌گذار تسهیلات پرداخت می‌شد. حالا می‌خواهند شش ماه را مقداری کمتر کنند و این همین جوری تکرار شود.
مشروح گفت‌وگوی تسنیم با سیدرضا هاشمی، مشاور وزیر راه در امور معماری و شهرسازی در ادامه می‌آید:
مهم‌ترین انتقادی که به مسکن مهر می‌شود مربوط به تامین مالی و ساختار شهرسازی و معماری واحدهای این طرح است که به چه شکل و کجا ساخته شده‌اند. انتقاد به این بخش‌ها را قبول دارید؟
این انتقادها وارد است. برای اینکه باور کنیم این اشکالاتی که به مسکن مهر وارد می‌شود، درست است باید تصوری از زمان، هزینه‌ و نیروی کار متناسب با ابعاد هر پروژه داشته باشیم. پروژه‌ای در این ابعاد یعنی ساخت حدود ۲/۲ میلیون واحد مسکونی را کشوری اراده کرده در چهار یا پنج سال یا حداکثر ۱۰ سال انجام دهد. این سوال‌برانگیز است.
در طرح جامع مسکن که در سال ۸۴، ۸۵ آماده شد و بعد هم سیاست‌ها و برنامه‌های آن به تصویب رسید، یکی از انواع مسکن برای کمک به تامین مسکن اقشار کم‌‌درآمد ساخت سالانه ۵۰ هراز واحد بود که در گذشته کمتر از این مقدار بود. اینکه به یکباره این عدد ۱۰ برابر می‌شود معلوم است که این یک تصمیم نسنجیده است. در حال حاضر می‌بینیم که این تصمیم نسنجیده نشانه‌های خود را در جهات مختلف نشان می‌هد.
در حال حاضر کمتر از یک میلیون واحد مسکن مهر تقریبا آماده تحویل است و ۲/۱ میلیون واحد باقیمانده است. خیلی‌ها از واحدهایی که آماده تحویل شده‌اند زیرساخت‌های لازم و خدمات روبنایی مانند مدرسه، مسجد، کلانتری و… را ندارند. به‌طور کلی اراده کردیم کاری را که حداقل باید در ۲۰ تا ۲۵ سال به‌تدریج و در قالب‌های مختلف انجام می‌شد، فورا انجام دهیم.
جمعیت ایران از ابتدای انقلاب تا الان ۵/۲ برابر شده است، این افزایش جمعیت به‌تدریج اتفاق افتاده است. هم زیرساخت بوده و هم اینکه طی مراحل مختلف اجتماعی شدن صورت گرفته است اما در مسکن مهر این پروسه ناگهانی اتفاق می‌افتد، نام‌نویسی کرده‌اند قسط داده‌اند و خانه‌ آنها آماده شده و به یکباره به آنها می‌گویند ۱۰ هزار نفر در این شهرها ساکن شوند.
بزرگ‌ترین مشکل مسکن مهر بی‌مقیاس بودن آن است و مشکلات موجود پروژه‌های این طرح نیز ناشی از همین بی‌مقیاسی است که تبعات دیگری را به دنبال خواهد داشت.
بررسی دقیق دهک‌های درآمدی کشور نشان می‌دهد ۷۰ درصد مردم با وضعیت گرانی‌های اخیر جزو قشر متوسط به پایین هستند و به همین دلیل هم توان تامین مسکن را ندارند. براساس اظهارات مشاور مالی وزیر راه، مسکن اجتماعی بخش کمی از مردم را پوشش می‌دهد یعنی ۱۶ درصد. با توجه به وظیفه دولت در تامین مسکن مورد نیاز اقشار مختلف جامعه بر اساس قانون اساسی و همچنین با سطح درآمدهای فعلی و طرح‌های جدید، دولت به چه شکلی انتظارات مردم را در رابطه با مسکن پاسخ می‌دهد؟
تا آنجا که خاطرم می‌آید، قبل از انقلاب که به کنار، از بعد از انقلاب نسبت خانواده به واحد مسکونی به طور مرتب ارتقا پیدا کرده است، یعنی اوایل انقلاب که چیزی حدود ۲/۱ بوده به ۱۵/۱ ارتقا یافته الان به نظرم از ۱/۱ کمتر است که با سیر تدریجی به هر حال رو به بهبود است و دولت در زمینه مسکن (همه دولت‌ها) موفق عمل کرده‌اند. از لحاظ اینکه بخواهیم همین نسبت را ملاک تامین مسکن بدانیم، باید سعی کنیم به عدد یک برسیم، به عبارت دیگر هر خانوار یک واحد مسکونی. البته می‌گویند اگر به عدد یک هم برسیم اقتصاد ساختمانی لطمه می‌بیند.
ولی همیشه نارضایتی از مسکن ناشی از این نسبت نیست. یک معیار دیگر این است که هرکس چه سهمی از هزینه‌هایش صرف مسکن می‌شود. وقتی این سهم بالا می‌رود آنجاست که نارضایتی ایجاد می‌شود منتها جواب این نارضایتی تولید یا ساخت واحد مسکونی جدید نیست.ببینید یکی از این نکات این است که این موارد را هنوز مورد بررسی رقم و عددی قرار نداده‌ایم. اما به هر حال استنباطی است که می‌شود محاسبه کرد که مسکن مهر با عدد و رقم بالا نتوانست اجاره‌بها را کاهش دهد. به نظرم حساسیت معیار اجاره‌بها تقریبا از همه بیشتر است و باید ببینیم وضع مسکن خوب است یا خیر.خیلی افراد هستند تا وقتی بتوانند پس‌انداز خود را جمع کنند و به سمت خرید مسکن بروند با اجاره زندگی می‌کنند. اجاره برای این افراد تحمل‌پذیر است، وقتی اجاره از آستانه تحمل عبور می‌کند یعنی یا درآمدها خوب بالا نمی‌رود یا یکباره قیمت ملک افزایش می‌یابد باعث نارضایتی می‌شود.این نارضایتی به این معنی نیست که تعداد واحدهای مسکونی کم است. کما اینکه یکی از حرف هایی که باز کسی نرفته آن را شمارش کند می‌گویند ۴۰۰ هزار واحد مسکونی خالی است یا مثلا آمارهای پروانه‌های صادرشده سال ۹۰ و ۹۱ ظاهرا ۶۰۰ هزار واحد مسکونی با میانگین ۵۰ متر است. اینها نشان می‌دهد بازار مسکن، یعنی اقتصاد مسکن یک اقتصاد ساخت‌وساز است نه تامین مسکن.این اقدامات اصلا تاثیری در اینکه بازار را بشکند، نداشته به دلیل اینکه یک سیاست یک‌سویه و محدود بوده است. دولت آمده گفته مثل یک آدمی که یک دفعه بذل و بخشش گل می‌کند و می‌گوید هرچه دارم امشب خیرات بدهم.
از سه طرح اجتماعی، حمایتی و آزاد برای مسکن در دولت سخن گفته‌اید، جزییات این طرح‌ها را تشریح می‌کنید؟
مسکن اجتماعی برای کسانی است که تقریبا قادر به مشارکت در تامین سرمایه مسکن نیستند، مثلا برای افراد تحت پوشش بهزیستی یا کمیته امداد یا نظیر آنها. از این جهت هم باید بیشتر به صورت اجاره‌ای ارزان باشد چون اصولا قادر به مالکیت این واحدها نیستند و نمی‌توان این خانه را هم بخشید. در دنیا مسکن اجتماعی سابقه خیلی زیادی دارد.
پس مسکن اجتماعی همان اجاره به شرط تملیک است؟
ممکن است اجاره به شرط تملیک باشد. این سیاست‌گذاری جدید در قالب سه عنوان مسکن اجتماعی، مسکن حمایتی و مسکن آزاد تقریبا کلیاتش طرح شده است و روی آن کار می‌کنیم. فکر می‌کنم به زودی جزییات آن اعلام می‌شود. البته در برنامه پایش آقای عبده‌تبریزی، مشاور وزیر راه‌و‌شهرسازی تقریبا کلیات را اعلام کرده است. این برنامه هم به خاطر این است که دولت دست خالی نباشد چرا که دولت باید تا مدت‌ها ادامه مسکن مهر را انجام بدهد.
یعنی احتمالا مسکن اجتماعی و حمایتی فعلا اجرا نمی‌شود؟
بله، البته ممکن است سطوحی از مسکن حمایتی را بتوانند از همین الان شروع کنند و از طریق صندوق پس‌انداز مسکن وام‌های آسان‌تری را مثل سابق برای طبقات متوسط پرداخت کنند.
اما خیلی از افرادی که جزو طبقات ضعیف بوده‌اند مانند کمیته امداد برای دریافت مسکن مهر اقدام کرده‌اند؟
یکی از انتقاداتی که به مسکن مهر وارد می‌شود همین است که واحدهای این طرح به رده‌های خیلی پایین جامعه نرسیده است. یعنی اینها کسانی هستند که چهار میلیون نداشته‌اند و فکر نمی‌کنم هیچ‌وقت نقدینگی بیشتر از ۴۰ یا ۵۰ هزار تومان داشته باشند.
در مسکن اجتماعی مساله زمین رایگان ادامه دارد؟
زمین به قیمت تمام شده دولتی خواهد بود. زمین رایگان که واقعیت ندارد و این زمین برای دولت که رایگان تمام نمی‌شود. دولت نمی‌تواند در جایی هزینه کند و به حساب نیاید. بالاخره فرض کنیم که دولت آماده‌سازی کند پول دولت حساب و کتابش یک جایی معلوم است. پس اگر می‌خواهد رایگان باشد این هم یک نوع یارانه است.فرض بر این بود که اصلا هزینه‌ای برای زمین گرفته نشود الان در تهران کسی رضایت بدهد در ارزان‌ترین نقطه برود و یک خانه تهیه کند، کجا می‌رود. مسلما اسلامشهر یا شهریار می‌رود. آنجا زمین متری حدود یک میلیون تومان است پس این قیمت زمین است. حالا مقداری از قیمت ناشی از اعتبار شهر شدن آن منطقه است ولی به هر حال یک مقداری هم قیمت واقعی زمین است.الان در شهرهای جدید زمین را می‌فروشند و آماده‌سازی‌ها هزینه دارد. آن وقت این هزینه‌ها کافی نیست. الان مگر همه کس می‌تواند به شهرهای جدید بروند و مثلا در پرند زندگی کند.کسی که آنجا زندگی می‌کند هر روز باید تهران کار کند. با چه وسیله‌ای و چگونه به تهران می‌آید و چگونه برمی‌گردد خودش که تنها نیست خانواده هستند همه خدمات را الان ندارند اینها همان زیرساخت‌هایی است که تبدیل به قیمت تمام شده می‌شود.اما قیمت زمین در تهران سوداگری است. یعنی این به دلیل سیاست‌های غلط دولت و استقبال شهرداری از این سیاست‌هاست که محدوده‌ها را کوچک نگه داریم تا قیمت زمین افزایش یابد. این زمین‌ها چه کسانی می‌توانند روی آن سرمایه‌گذاری کنند کسانی که صاحب سرمایه‌های خیلی بزرگی هستند.‌برگردیم به همان بحث خودمان قیمت زمین صفر نمی‌شود زمین رایگان فقط در کویر لوت است ولی آنجا مجانی هم خانه بسازید کسی نمی‌رود. زمین قیمت دارد اما دولت دنبال انتفاع از واگذاری این زمین‌ها نیست با همان قیمت تمام شده که در قانون ساماندهی شهرهای جدید از ابتدا بوده است.
پس مسکن اجتماعی و حمایتی مدنظر وزیر راه‌و‌شهرسازی قرار است کجا ساخته شود؟
قرار است مثل مسکن مهر نباشد. به اصطلاح بررسی کنند تا تقاضا را پیدا کنند ببینید توزیع جغرافیایی تقاضا در کجاست. یعنی در تهران احتیاج داریم به مسکن یا در رودهن یا کرج و به همان اندازه خانه بسازیم. این تمرین‌ها انجام شده است به خاطر دارم زمانی که وزارتخانه بودم سال‌های ۷۴ و ۷۵ مدل‌های توزیع جغرافیایی تمرین شد.