سلاح جدید جاسوسی اژدها

عرفان ناظریه- حزب کمونیست چین که در سودای برهم زدن توازن قدرت در نظام بین‌الملل و ارتقای جایگاه خود به عنوان هژمون قدم بر‌می‌دارد، با استفاده از فعالیت‌های اطلاعاتی داخلی و خارجی سعی در انجام این مهم دارد. به طور کلی می‌توان گفت رفتار اطلاعاتی پکن در دو سطح درون‌مرزی و برون‌مرزی صورت می‌پذیرد که از طریق هرکدام به دنبال منافع موردنظر خود حرکت می‌کند. در سطح داخلی، حزب کمونیست چین به دنبال ایجاد و حفظ ثبات و کنترل اوضاع درونی کشور و تضمین بقای حزب از طریق رصد دقیق و فراگیر شهروندان و برخورد با مخالفان و منتقدان بوده و در عرصه خارجی نیز به سمت افزایش قدرت و حوزه نفوذ چین در نظام بین‌الملل و تضعیف رقبا که در صدر آنها ایالات متحده آمریکاست گام بر می‌دارد. در همین راستا موضوع رفتار اطلاعاتی حزب کمونیست چین را می‌توان از چند جهت بررسی کرد؛ نخست از لحاظ روشی به معنای نحوه جمع‌آوری اطلاعات و دوم هم از منظر محتوایی یعنی موضوعاتی که از آن جاسوسی می‌شود.
روش‌های جدید جمع‌آوری اطلاعات
در این حوزه خبرها و گزارش‌های متعددی در خصوص نحوه جاسوسی و استفاده چین از فناوری‌های نوین در مورد این امر منتشر شده است. در همین راستا مینکسین پی، از متخصصان حوزه علوم سیاسی در گزارشی که حدود ۳ ماه پیش در فارن افرز منتشر کرد، از ایجاد سیستم‌های جمع‌آوری اطلاعات توسط مقامات مربوطه چینی خبر داد که با روش‌هایی همچون استفاده از نرم‌افزارهای تشخیص چهره، پایش اینترنت و فضای سایبر و همچنین استفاده گسترده از دوربین‌های مداربسته دست به ایجاد سیستم‌های نظارتی گسترده زده است.
وی با اشاره به اینکه روش جاسوسی و جمع‌آوری دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی پکن متشکل از تاکتیک‌های انسانی و فنی است، ادامه می‌دهد که حزب کمونیست چین شبکه گسترده‌ای از میلیون‌ها مخبر و عامل را ایجاد کرده که خدمات اغلب رایگان آنها برای ادامه حیات حزب حاکم امری حیاتی تلقی می‌شود. در حقیقت بیش از دوربین‌ها یا هوش‌مصنوعی، این شهروندان همکاری‌کننده با سرویس هستند که امکان مواجهه با مخالفان را به پکن داده‌اند. به باور وی بدون داشتن شبکه‌ای با این گستردگی، سیستم کارایی لازم را برای پیشبرد امور و اهداف تعیین شده نخواهد داشت.
مینکسین همچنین خاطرنشان می‌کند که در سال ۲۰۲۲، پکن ۴۴/۱تریلیون یوآن یعنی حدود ۲۰۲میلیارد دلار صرف امور امنیت داخلی خود کرده که شامل اقدامات پلیس عادی، وزارت امنیت دولتی، پلیس مسلح خلق، دادگاه‌ها، دادستان‌ها و زندان‌ها می‌شده است. این رقم تقریبا معادل کل هزینه‌های دفاعی این کشور بوده است. همچنین با توجه به اینکه پکن برنامه‌های تشخیص چهره خود تحت عنوان «اسکای نت» و «شارپ آیز» را گسترش داده و به‌روز‌رسانی می‌کند، احتمالا این رقم افزایش خواهد یافت.
از طرفی دیگر، فعالیت‌های اطلاعاتی پکن محدود به نظارت‌های داخلی نشده و در عرصه جمع‌آوری اطلاعات خارجی نیز در جریان است؛ فعالیت‌هایی که در جهت راهبرد کلان چین صورت می‌پذیرد. در همین رابطه کالدر والتون از مورخان انگلیسی که سابقه حضور در مدرسه حکومت جان اف.کندی دانشگاه ‌هاروارد را نیز دارد، در مقاله «جنگ‌های جدید جاسوسی» که سال گذشته در فارن افرز منتشر شد، اینگونه تحلیل می‌کند که تحت رهبری شی جین‌پینگ، دولت چین به بزرگ‌ترین جمع‌آوری‌کننده اطلاعات سایبری جهان تبدیل شده است.
وی در ادامه اشاره می‌کند که از زمان روی کار آمدن شی جین‌پینگ در قامت رییس‌جمهوری چین، تهاجم اطلاعاتی پکن علیه غرب و به ویژه ایالات‌متحده رشد جهنده‌ای داشته است. در واقع به نظر وی ماموریت نهادهای اطلاعاتی چین در جهت اجرای راهبرد بزرگ شی جین‌پینگ است یعنی تبدیل چین به قدرت نخست نظامی و اقتصادی جهان و وابسته شدن کشورها به چین به جای ایالات‌متحده برای کسب فناوری‌های به‌روز و پیشرفته.
از طرفی دیگر سرویس‌های اطلاعاتی چینی از رویکردی به نام «کلیت جامعه» برای جمع‌آوری اطلاعات استفاده می‌کند که اطلاعات انسانی، سایبری و سیگنالی را باهم ترکیب می‌کند. همچنین از منابع عمومی موجود مانند رسانه‌های اجتماعی در جهت پیشبرد امور بهره‌برداری می‌شود بنابراین در خلال مجموعه‌ای از قوانین امنیت ملی که تحت حاکمیت شی جین‌پینگ تصویب شده‌اند، حزب کمونیست چین همچنین شرکت‌های چینی را به همکاری با سازمان‌های اطلاعاتی مجبور می‌کند بنابراین جاسوسی و خرید یکپارچه می‌شوند. نتیجه کار، یک مدل اقتصادی منحصر‌به‌فرد چینی است که در غرب هیچ معادلی ندارد.
در همین راستا، کالدرون بیان می‌کند که روش‌های چین شامل حزب کمونیست چین از برنامه‌های استخدام استعدادهای برتر و نیز برنامه‌های مبادلات فرهنگی به عنوان پوششی برای جمع‌آوری اطلاعات استفاده می‌کند. پکن همچنین از جوامع چینی در کشورهای غربی هم برای بهره‌برداری‌های اطلاعاتی استفاده می‌کند و آنها را تحت فشار قرار می‌دهد تا اطلاعات را منتقل کنند.
به گفته‌ اف‌بی‌آی، اطلاعات شخصی و تجاری که چین در آمریکا جمع‌آوری می‌کند، از مجموع اطلاعاتی که در تمامی دیگر کشورهای جهان به دست می‌آورد، بیشتر است. در سال ۲۰۲۱، اف‌بی‌آی اعلام کرد که هر ۱۲ساعت یک پرونده تازه تحقیق ضداطلاعاتی را در ارتباط با فعالیت اطلاعاتی چین در آمریکا باز کرده‌است. همچنین در ژوئیه ۲۰۲۳، کمیته اطلاعات و امنیت پارلمانی انگلستان گزارش داد که دولت چین به همه بخش‌های اقتصاد بریتانیا نفوذ کرده ‌است.
روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی که حدود ۵ ماه پیش منتشر کرده بود، مدعی شده بود که سرویس‌های اطلاعاتی چینی با استفاده از هوش‌مصنوعی و سایر فناوری‌های روز دنیا به جمع‌آوری اطلاعات در آمریکا و سایر نقاط جهان می‌پردازند. این گزارش تاکید کرده بود که جاسوسان چینی در جلساتی که در طول همه‌گیری با پیمانکاران فناوری چینی داشتند، شکایت داشتند که دوربین‌های نظارتی که دیپلمات‌های خارجی، افسران نظامی و عوامل اطلاعاتی در منطقه سفارت پکن را ردیابی می‌کنند، نیازهای آنها را برآورده نمی‌کند بنابراین آنها خواستار یک برنامه هوش‌مصنوعی شدند که پرونده‌های فوری در مورد هر فرد موردنظر در منطقه ‌ایجاد و الگوهای رفتاری آنها را تجزیه و تحلیل کند. این جاسوسان پیشنهاد کردند که اطلاعات برنامه هوش‌مصنوعی را از پایگاه‌ داده‌ها و تعداد زیادی دوربین که شامل پلاک خودرو، داده‌های تلفن همراه، مخاطبان و موارد دیگر می‌شود، تامین کنند.
موضوعات جمع‌آوری اطلاعات
در واقع همانگونه که ذکر شد مقصود چین از ایجاد شبکه‌های گسترده جاسوسی و جمع‌آوری اطلاعات در عرصه داخلی و خارجی اهداف مشخصی را دنبال می‌کند. در همین راستا جاسوسی پکن مخصوصا در عرصه‌های اقتصادی، علمی، فناوری و صنعتی از غرب و به خصوص ایالات متحده از همه بیشتر به چشم می‌آید.
به باور کارشناسان، وزارت امنیت کشور به عنوان سازمان اصلی اطلاعات غیرنظامی چین، در سال ۲۰۰۵ یعنی زمانی که واشنگتن درگیر جنگ در خاورمیانه بود، جنگ اطلاعاتی علیه آمریکا را اعلام کرد. از آن زمان به بعد، وزارت امنیت دولت چین بهترین منابع و افسران خود را به آمریکا و شرکت‌های آمریکایی اعزام کرد تا شماری از اسرار علمی و فناوری ایالات‌متحده را به منظور تقویت اقتصاد و قدرت نظامی چین به دست بیاورد. بنابراین می‌توان گفت پکن به صورت هدفمند و با رویکردی تهاجمی دست به کسب اطلاعات علمی و تکنولوژیکِ کشورهای رقیبِ غربی زده و با مبادرت به امر جاسوسی صنعتی، سعی در تقویت ظرفیت و زیرساخت‌های اقتصادی خود برای کلان رقابت خود با غرب دارد. همچنین سعی می‌کند با جمع‌آوری اطلاعات مذکور به سمت تقویت قدرت نظامی خود نیز حرکت کند.
آینده اطلاعات و جاسوسی چین
بدیهی است که رفتار اطلاعاتی کشورها با توجه به ظرفیت‌ها و اهداف کلان حکمرانی کشورها تعریف می‌شود و چین نیز از این امر مستثنا نیست. واقع امر این است که حزب کمونیست با توجه به نیاز‌ها و اهداف خود دست به ایجاد زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های موثر در ساختار و فعالیت نهادهای اطلاعاتی خود زده و حوزه‌های جدیدی را در عرصه رقابت‌های اطلاعاتی وارد کرده است؛ عرصه‌هایی که باعث نگرانی شدید ایالات‌متحده و شرکای آن شده و با رصد گزارشات نهادهای ضداطلاعاتی کشورهای مذکور می‌توانیم این نگرانی را مشاهده کنیم. برای مثال در بخش ضداطلاعاتِ اف‌بی‌آی، از چین به عنوان اصلی‌ترین تهدید امنیتی ایالات‌متحده یاد شده است. با این حال باید دید که اژدهای سرخ می‌خواهد آینده فعالیت‌های اطلاعاتی و جاسوسی خود را تا کجا رقم زده و رقبای او نیز چه تدابیری را برای مهار آن در نظر خواهند گرفت.