سنبه دولت پر زور می‌شود

آرزو فرشید – دولت یازدهم یک روز قبل از صدروزگی‌اش به موفقیت قابل توجهی رسید. سومین دور مذاکرات ایران و ۱+۵ در ژنو که از روز چهارشنبه ۲۹ آبان‌ماه آغاز شده بود، در اولین ساعات صبح دیروز پس از چهار روز مذاکره سنگین و فشرده به توافق انجامید. توافقی که براساس آن بخشی از تحریم‌ها علیه ایران لغو می‌شود. غنی‌سازی در برنامه هسته‌ای باقی مانده و فعالیت در سایت‌های هسته‌ای اراک، نطنز و فردو نیز به شکل کنونی ادامه می‌یابد. بی‌تردید توافق با ۱+۵ نمره خوبی در کارنامه دولت یازدهم است اما از آنجا که دنیای سیاست دائما در حال تغییر است و عرصه بین‌الملل عرصه بده و بستان‌های سیاسی است، اکنون وقت آن است که با یک بررسی دقیق به ارزیابی این توافق بپردازیم تا مشخص شود که آیا وعده برد- برد روحانی محقق شده است؟ در این صورت چشم‌انداز سیاست خارجی دولت چیست؟ سوال دیگری که اکنون مطرح می‌شود این است که لغو محدود تحریم‌ها تا چه میزان در بهبود وضعیت کشور موثر است و تا حذف کامل آن چقدر راه باقی است؟
توافق مهم در شرایط فعلی
داود هرمیناس باوند، کارشناس مسایل بین‌الملل با بیان اینکه برای ارزیابی توافقی که در ژنو حاصل شد لازم است به شرایطی که در آن قرار داریم توجه بیشتری شود، به «جهان‌صنعت» گفت: این توافق زمانی حاصل شده است که ما در نوعی تنگنای اقتصادی و انزوای سیاسی گرفتار شده بودیم به همین دلیل معتقدم که گام بسیار بسیار مثبتی برداشته شده است.
باوند در مورد چشم‌انداز این توافق اظهارکرد: با وجود اینکه این یک توافق مقدماتی است اما انتظار می‌رود که در شش ماه آتی با همین رویه پیش روند و در ابعاد گسترده‌تری ادامه یابد.
وی افزود: درست است که در این مرحله تنها بخشی از تحریم‌ها برداشته می‌شود اما با ادامه این روند شاهد تاثیرات فراوانی در حوزه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی خواهیم بود. علاوه بر این حتما فضای تازه‌ای در منطقه برای کشورمان ایجاد می‌شود.
این کارشناس مسایل بین‌الملل با تاکید بر اهمیت این توافقنامه در شرایط کنونی اظهار کرد: نگاهی به ۱۰ سال گذشته و هزینه‌های زیادی که در ابعاد مالی، اقتصادی و سیاسی به جان خریدیم در کنار باج‌هایی که به کشورهایی همچون روسیه و چین دادیم روشن می‌کند که تاکنون چقدر زمان از دست رفته است و این بر اهمیت این توافق می‌افزاید.
وی در پاسخ به این سوال که آیا با وجود تشکر رهبری از تیم مذاکره‌کننده، هنوز امکان طرح مسایل نقادانه از سوی تندروهای داخلی وجود دارد، گفت: تیم دیپلماسی ایران باید خود را برای نقد‌های مخالفان داخلی آماده کند زیرا این گروه با تفکر جناحی و بی‌توجهی به منافع ملی تمایل به حفظ وضعیت قبلی داشتند و اکنون نیز حتما انتقادهایی خواهند کرد اما باید به این گروه نیز یادآور شد که توافق را نباید در شرایط انتزاعی بررسی کرد بلکه باید شرایط کشور را حتما مورد توجه قرار داد. مخالفان خارجی همچون کشورهای عربی و اسراییل نیز با به برد نسبی کشورمان در این مذاکرات، ناکام ماندند.
باوند در ادامه به آثار این توافق در سیاست داخلی دولت اشاره کرد و گفت: انتظار می‌رود که با روند سازنده مذاکرات همه تحریم‌ها لغو شود و تعاملات مالی در ضوابط بین‌الملل و سرمایه‌گذاری خارجی به کمک اقتصاد کشورمان آید.
وی افزود: نکته قابل توجه دیگر این است که دولت روحانی بعد از شروع کار اولویت خود را حل و فصل پرونده هسته‌ای قرار داده بود و به همین خاطر در خصوص برخی دیگر از وعده‌های انتخاباتی‌اش همچون آزادی زندانیان سیاسی و حقوق شهروندی عملکرد مناسبی نداشت. اکنون پیروزی نسبی در سیاست خارجی توان بیشتری به دولت می‌دهد که در عرصه‌های داخلی رویکرد مناسب‌تری اتخاذ کند.
وی در پاسخ به این سوال که آیا توافق با ۱+۵ نتیجه یک بازی برد- برد بوده است، گفت: بله، به اعتقاد من نتیجه برد- بردی که دولت یازدهم وعده داده بود در همین مرحله نیز فراهم شده است زیرا آمریکا و اروپا نیز در این توافق به اندازه ما منفعت دارند.
باوند ادامه داد: آمریکایی‌ها توانستند در برابر همه فشارهایی که از سوی اسراییل و کشورهای عربی وارد می‌شد با استفاده از یک راه‌حل دیپلماتیک به سوی حل و فصل مشکلات با ایران حرکت کنند. از سوی دیگر آمریکا با توجه به تجربه تلخ خود در افغانستان، عراق و بهار عربی مایل نبود که از استراتژی سخت‌افزاری در منطقه بهره گیرد. به این ترتیب از این توافق به برد رسیده است. در مورد اروپایی‌ها نیز شرایط مشابهی وجود دارد.
وی خاطرنشان کرد: خودمان نیز در صورت به نتیجه نرسیدن مذاکرات با شرایط نگران‌کننده‌ای در عرصه سیاست و اقتصاد مواجه می‌شدیم.
به نظر می‌رسد که در شرایطی که نمایندگان جامعه‌جهانی در ژنو، اوباما رییس‌جمهور آمریکا و بان‌کی‌مون، دبیرکل سازمان ملل از این توافق استقبال کرده و از این نتیجه برد- برد راضی هستند، انتقادات تندی از سوی اسراییل و دیگرانی که منافع خود را در خطر می‌بینند، مطرح می‌شود. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسراییل با این باور که ایران به دنبال پیگیری برنامه تسلیحات هسته‌ای است، این توافق را هدیه‌ای برای ایران خوانده است. در همین حال دولت اوباما تلاش می‌کند تا به اسراییلی‌ها اطمینان دهد که آمریکا اجازه نمی‌دهد ایران هسته‌ای این کشور را تهدید کند. علاوه بر این، نگرانی‌های کنگره آمریکا هنوز ادامه دارد و اد رویس، رییس کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا روز یکشنبه به دولتش هشدار داد که این توافق، استانداردهای ضروری برای حفاظت از آمریکا و متحدانش را دربر نمی‌گیرد.
از حقوق خود عدول نکردیم
واکنش‌های تند اسراییل موید حفظ حقوق ایران در توافق با گروه ۳+۳ است. صباح زنگنه، کارشناس مسایل سیاسی و بین‌الملل در گفت‌وگویی با «جهان‌صنعت» در این خصوص گفت: تیم مذاکره‌کننده ایرانی در ژنو به توافق خوبی با اعضای ۱+۵ رسید که می‌تواند کمک بزرگی در دستیابی به اهداف دولت باشد. وی با بیان اینکه حفظ تعادل در مواضع دو طرف مذاکره در این توافقنامه روشن است، اظهارکرد: پیش از این پروسه تشدید فشار بر مردم و دولت ایران با تاکید بر توقف غنی‌سازی آغاز شده بود و حالا به توافقی بدون توقف غنی‌سازی رسیده‌ایم بنابراین ما از حقوق خود عدول نکرده‌ایم.
این کارشناس مسایل سیاسی در توضیح چشم‌انداز این توافق گفت: فراموش نکنیم که اعتمادسازی مستلزم اقدامات دوسویه است و ممکن نیست با پایبندی یک‌طرفه ما به تعهدات، این اعتماد فراهم شود. باتوجه به اینکه توافق انجام شده برای مدت زمان موقت است باید منتظر باشیم و ببینیم که چه اقدامات عملی از سوی ۱+۵ صورت می‌گیرد و تا چه اندازه به تعهدات خود پایبند می‌مانند.
وی افزود: از سوی دیگر همواره این احتمال وجود دارد که موارد پذیرفته شده از سوی طرف ایرانی در داخل کشور مورد نقد برخی تندروها قرار گیرد که باید با متانت و عقلانیت با آنها سخن گفت و تلاش کرد در راستای تامین منافع ملی کشور به سمت اجماع واقعی سوق یابیم. به هرحال وجود فضای نقد در حد و حدود منافع ملی از مشخصه‌های جوامع آزاد است.
صباح زنگنه در پاسخ به این سوال که اگر می‌شد طی چند ماه به توافق رسید چرا پرونده هسته‌ای ایران تا این اندازه به درازا کشیده بود، گفت: باید به این مساله توجه کرد که مسوولان در دوران قبل در چه فضایی به سر می‌بردند یا شاید منتظر به نتیجه رسیدن در بخش‌های فنی توسعه فناوری هسته‌ای بوده‌اند. برای قضاوت صحیح در این زمینه باید از امکانات و انگیزه‌های آنها اطلاع دقیق داشته باشیم زیرا اراده تحقق منافع ملی اگر در بستر مناسب قرار نگیرد به‌تنهایی نمی‌تواند به نتیجه برسد.
وی ادامه داد: این بستر مناسب پس از انتخابات بیست‌وچهارم خردادماه در ایران فراهم شد زیرا علاوه بر تغییر فضای سیاسی در داخل کشور، برای طرف مذاکره نیز روشن شد که بیش از این نمی‌تواند بر جمهوری اسلامی فشار آورد.
وی همچنین در خصوص واکنش‌های تند مخالفان این توافق گفت: حتما عده‌ای همچون اسراییلی‌ها و عربستان از این نتیجه خوشحال نیستند، احتمال اقدامات و موضع‌گیری‌های کارشکنانه از سوی این کشورها بسیار زیاد است اما نباید فراموش کنیم که اینها در گذشته نیز در همین راستا عمل می‌کردند و سودی نیز نمی‌بردند.
این کارشناس مسایل سیاسی یادآور شد: زمان آن رسیده است که با این کشورها از در نصیحت و صراحت وارد سخن شویم و یادآوری کنیم که اگر کشوری بر حق خود پافشاری می‌کند به معنای لطمه زدن به حقوق کشورهای دیگر نیست.