سند تحول بنیادین آموزش‌و‌پرورش اجرایی می‌شود

مریم بابایی- وزیر آموزش‌و‌پرورش در جلسه اخیر مجلس شورای اسلامی حاضر شد تا از اجرایی شدن سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش از مهرماه خبر دهد‌.
سندی که به گفته وی حاصل پنج سال کار تحقیقاتی، پژوهشی و دو سال قانون‌گذاری و همچنین هشت ماه بررسی در شورای عالی انقلاب و فرهنگی بوده تا به تصویب رسیده است؛ سندی که پشتوانه عظیمی براساس مبانی فلسفی تعلیم و تربیت شامل ۳۰ جلد کتاب دارد‌.
به گفته حاجی‌بابایی، این سند دارای هشت هدف کلان، ۱۵ راهبرد کلان، ۲۳ هدف عملیاتی و ۱۲۹ راهکار است که از این میادین سه هدف کلان مرتبط با آموزش‌وپرورش و ۱۳ راهبرد کلان است‌.
وی در حالی از اتمام و اجرای کار سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش خبر می‌دهد که بسیاری اجرای طرح ۳-۳-۶ او را شتابزده ارزیابی کرده و از تعطیلی ناگهانی پنجشنبه‌های مدارس که اتفاقا مشاهده شده به علت کمبود فضای آموزشی در بسیاری مدارس دو شیفته امکان این تعطیلی وجود ندارد و نیز از نحوه گسترش مدارس هوشمند انتقاد می‌کنند‌.
در این شرایط اجرای سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش که با قاطعیت وزیر وقت دنبال شده ظاهرا به نتیجه رسیده و قرار است با آغاز سال تحصیلی جدید اجرایی شود‌.
ضرورت تهیه این سند وقتی پررنگ‌تر شد که مقام رهبری در فرمایشات خود شدیدا به علوم انسانی وارداتی از غرب انتقاد کردند و به نظر رسید که علاوه بر دانشگاه‌ها در مدارس نیز الگوی آموزش و تربیت و پرورش نیروی انسانی براساس اسلام نیست. به دنبال آن بسیاری از مدرسان و مقلدان شیوه‌های نوین آموزشی غربی در کشور مورد انتقاد شدید قرار گرفتند که اسلام را فاقد نظام مشخص آموزشی خوانده‌اند و برای همین به دامن علوم انسانی غربی پناه برده‌اند‌. این مسایل باعث شد که رویکردی نو نسبت به مبانی پرورشی و تربیتی اسلامی صورت پذیرد.
در این بین برخی تا حدی تند پیش رفته‌اند که معتقدند باید آموزش‌های دختران و پسران هم حتی از هم جدا شوند و دختران یعنی مادران آینده به جای تحصیل در رشته‌های مهندسی به کارهایی بپردازند که با استعدادهای ذاتی آنها که استعدادی مادری و عاطفی است هماهنگی داشته باشد‌. برخی دیگر نیز نگران عقب ماندن از شیوه‌های نوین و به روز ماندن در شیوه‌های استعدادیابی و کمک به رشد و پرورش دانش‌آموزان هستند‌.
منتقدانی هم می‌گویند اجرای این سند از مهرماه کاری شتابزده است‌. آنها معتقدند چطور می‌توان سندی با این عظمت به گفته وزیر را با همان کتاب‌های درسی گذشته و همان معلمان که دوره‌های جدید ندیده‌اند، اجرا کرد مگر نه اینکه این سند همه چیز از جمله محتوای کتاب‌های درسی را به چالش کشیده است؟
به هر حال وزیر آموزش‌وپرورش همچنان که به پرسش منتقدان خود درخصوص اجرای چند طرح شتابزده قبلی خود از جمله تعطیلی پنجشنبه مدارس، شش ساله شدن دوره ابتدایی و‌.‌.‌. پاسخ نداده ظاهرا صرفا طبق زمانبندی خود برای به تصویب رساندن این سند در دولت نهم کوشیده است و در مهرماه نیز می‌خواهد شاهد اجرایی شدن آن باشد‌؛ روزی که خیلی‌ها منتظرند ببینند چگونه می‌خواهد از دل ۸۰ سال نظام آموزشی گذشتگان ما برخیزد، کاملا اسلامی باشد، از تکنولوژی‌های نوین آموزشی دنیا نیز عقب نماند‌ و پاسخگوی نیازهای به‌روز جامعه باشد.
در این ارتباط با مهندس مهدی نویدادهم، دبیرکل شورای‌عالی آموزش‌وپرورش و مدیر اجرایی طرح تدوین این سند گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که می‌خوانید.
چرا آموزش‌وپرورش به فکر تهیه این سند افتاد؟
آموزش‌وپرورش به عنوان یک نهاد مولد سرمایه انسانی و اجتماعی نقش تعیین‌کننده‌ای در توسعه کشورها ایفا می‌کند به همین دلیل در دهه اخیر اکثر تئوریسین‌های توسعه به این نتیجه رسیده‌اند که بازی توسعه را از زمین آموزش‌وپرورش آغاز کنند و بیشترین سرمایه‌گذاری را روی کودک و نوجوان داشته باشند. به این ترتیب باور و دانش کودکان و همچنین رفتار و نگرش آنها با اهداف توسعه و تعالی اجتماعی هماهنگ خواهد شد.
سیستم قبلی چرا نمی‌توانست پاسخگوی این نیاز باشد؟
وارداتی بودن سیستم آموزشی و عدم همخوانی با مبانی فرهنگی و اعتقادی جامعه از مشکلات جدی بود که دست‌اندرکاران و برنامه‌ریزان آموزش با آن دست و پنجه نرم می‌کردند. مسوولان ما همچنین به این دلیل با آسیب‌های فراوان مواجه بوده‌اند که خروجی سیستم آموزش‌وپرورش پاسخگوی نیازهای جامعه به‌ویژه در بخش اقتصاد، صنعت و نظایر آن نبوده است.سازمان آموزش‌وپرورش سازمان گسترده و بزرگی است که باید بر اساس برنامه اداره شود نه سلایق مدیران به‌ویژه اینکه کار تعلیم و تربیت، کار زمانبر و طولانی‌مدت است و سرمایه‌گذاری در آن در درازمدت به بار می‌نشیند و نه در کوتاه‌مدت، به این دلایل لازم بود برنامه راهبردی درازمدت مبتنی بر آخرین یافته‌های علمی و پژوهشی با نگاه آینده‌پژوهانه و مبتنی بر معارف و آموزه‌های دینی تدوین شود تا آموزش‌وپرورش تحول‌یافته بتواند ضمن ایفای نقش تاریخی خود در فرآیند رشد و پیشرفت و توسعه کشور در شکل‌گیری کودکان و نوجوانان بر اساس مبانی دینی و اعتقادی و متناسب با فرهنگ اسلامی- ایرانی رشد یابد. سند تحول بنیادین در پاسخ به این دغدغه‌ها تدوین شد.
این سند مشخصا چه محورهایی را دربر می‌گیرد؟
تحول بر اساس مفاد سند تحول بنیادین شامل تغییر و تحول در تمام مبانی نظری و فلسفی حاکم بر تمام روندها و ساختارها در عرصه‌های مختلف از جمله حوزه ساختار آموزشی تدوین شده است به همین دلیل در سند مصوب شورای آموزش‌وپرورش و مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی ۱۳۱ راهکار آمده است.
آیا انتخاب اول مهرماه برای اجرایی شدن این سند، شتابزده نیست؟
تنها یکی از این ۱۳۱ راهکار، تغییر ساختار نظام آموزشی است پس اولا نباید تحول بنیادین را مترادف با تغییر ساختار نظام آموزشی دانست. تحول در صلاحیت حرفه‌ای معلمان، مدیریت آموزشی، روش‌های تدریس، محتوای کتاب‌ها، شیوه ارزشیابی و… شامل سند بنیادین می‌شوند، ثانیا تغییر ساختار آموزشی به آن دلیل اولویت پیدا می‌کند که دوره پیش‌دانشگاهی فلسفه وجودی خود را از دست داده است و هیچ توجیه کارشناسی و علمی نداشت و باید از نظام آموزشی حذف می‌شد. پس از حذف، نظام آموزشی ۱۱ ساله می‌شد برای تبدیل آن به ۱۲ سال پیشنهادهای مختلف ارایه شد از جمله افزودن یک‌سال به دوره ابتدایی که این پیشنهاد مورد تایید شورای عالی آموزش‌وپرورش و شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گرفت.
با وجود پیش‌دبستانی در اغلب مدارس به‌نظر می‌رسد این دوره بیش از حد برای کودکان طولانی خواهد شد و اجرای آن هم ناگهانی اعلام شده است…
بهترین سن یادگیری و شخصیت‌پذیری دوران ابتدایی است و هرچه دوره طولانی‌تر باشد اثرپذیری بیشتری به همراه خواهد داشت. تحقیقات تطبیقی نشان می‌دهد در ۱۲۶ کشور جهان دوره ابتدایی شش ساله است بنابراین آن را باید اجرا کرد و برای اجرای آن از دو سال پیش مقدماتش فراهم شده بود و ناگهانی نبود. ما امیدواریم مهر امسال را بدون هیچ مشکلی سپری کنیم.