سند «خیلی محرمانه» درباره اسلامی‌ندوشن!

سندهایی مربوط به بررسی دو اثر محمدعلی اسلامی‌ندوشن توسط ساواک و وزارت فرهنگ و هنر در دوران پهلوی نشان می‌دهد درباره آثار او حساسیت‌هایی وجود داشته است. محمدعلی اسلامی‌ندوشن که این روزها پیکرش از کانادا به ایران بازگشت و پس از تشییع در تهران و یزد و ندوشن در نیشابور و در جوار آرامگاه عطار و خیام آرام گرفت، یکی از برجسته‌ترین نویسندگان و پژوهشگران معاصر ایرانی بود که همواره ایران‌دوستی در آثارش هویدا بود و حتی نام ایران عنوان برخی از این آثار است. کتاب «ایران را از یاد نبریم» یکی از همین آثار دکتر اسلامی‌ندوشن است که در آن «ایران را به ققنوسی تشبیه می‌کند که می‌سوزد و باز از خاکستر خود برمی‌خیزد.» سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) در دوره پهلوی در نامه‌ای به وزارت فرهنگ و هنر در سربرگ «خیلی محرمانه» برای دریافت سابقه این اثر آورده است:
«با ایفای یک جلد کتاب مذکور که از انتشارات مجله یغما چاپ بهمن می‌باشد خواهشمند است دستور فرمایید چنانچه سابقه‌ای از کتاب مزبور در آن وزارتخانه موجود است ضمن اعاده آن اعلام دارند.»
این در حالی است که در متنی دیگر با عنوان «نظر کارشناس اداره کل نگارش وزارت فرهنگ و هنر در خصوص مجوز چاپ کتاب «آزادی مجسمه» نوشته محمدعلی اسلامی‌ندوشن» (که حاصل سفرهای او به آمریکا در سال‌های ۱۹۶۷ تا ۱۹۹۰ است و گزارشی انتقادی از نحوه آزادی در این کشور ارائه کرده) آمده است: «کتاب «آزادی مجسمه» نوشته آقای محمدعلی اسلامی‌ندوشن از انتشارات توس مطالعه و بررسی شد، در کتاب مطلبی که سبب ممنوعیت آن در امر انتشار شود نمی‌توان یافت ولی خواندن مطالب آن که سخت بر ضد روابط و مناسبات اجتماعی موجود در ایالات متحده آمریکا است، بی‌اختیار و به طور غیرمستقیم خواننده جوان و کم‌تجربه را به سوی نظام‌های کمونیستی و قدرت مقابل ایالات متحده آمریکا یعنی اتحاد شوروی راغب می‌کند. کاش مولف از هر دو مقوله سخن می‌گفت و نظام کمونیستی را هم مورد انتقاد قرار می‌داد که البته در کتاب دیگری این کار را کرده است. بهر تقدیر گمان ندارم بتوان از نشر این کتاب جلو گرفت. در عین نگرانی احساس می‌کنم که از نشر این کتاب نتوان ممانعت کرد.»