سنگ‌اندازی سازمان یافته

سال‌هاست شاهد فعالیت شهرداری در حوزه میراث‌ فرهنگی و گردشگری هستیم چنان‌که در بسیاری از مواقع که خرید خانه‌های تاریخی توسط وزارتخانه میراث و گردشگری امکان ندارد، شهرداری وارد عمل شده و درصدد خرید برمی‌آید و سپس کاربری موزه یا مکان فرهنگی برای آن بنا تعریف می‌کند از آن جمله می‌توان به خانه سیمین و جلال و تبدیل آن به خانه‌موزه و خرید خانه نیما و خانه پروین اعتصامی و وعده‌های تبدیل آن به موزه و… اشاره کرد.
اما در بسیاری از موارد، این خانه‌‌موزه‌ها و مکان‌های فرهنگی هنری به دلیل نبود برنامه‌ای مدون و مشخص یا از ادامه فعالیت بازمی‌مانند یا به اندازه‌ای بی‌برنامه اداره می‌شوند که امکان بازدید از آنها برای گردشگران فراهم نمی‌شود و در نهایت از مسیرهای گردشگری شهری خارج می‌شوند.
مهرشاد کاظمی رییس ستاد گردشگری تهران در خصوص چرایی تعطیلی و نامشخص بودن زمان فعالیت خانه‌موزه‌های تهران و ارائه خدمات به گردشگران گفت: قبول دارم که در مواردی شاهد تعطیلی یا عدم خدمات‌رسانی مناسب به گردشگران هستیم. تمام این امور به سیاستگذاری موجود در حوزه گردشگری شهرداری بازمی‌گردد چراکه این حوزه هنوز در شهرداری ساختاری مشخص و مدون ندارد و این خانه‌موزه‌ها و مراکز گردشگری در اختیار بخش‌های مختلف شهرداری از سازمان زیباسازی گرفته تا سازمان فرهنگی – هنری و… هستند. هر یک از این سازمان‌ها هم بر اساس برنامه‌های خود درصدد بهره‌برداری از این مکان‌ها برمی‌آیند.
او ادامه داد: هر چند تمام این سازمان‌ها زیر نظر شهرداری تهران فعال هستند اما هر یک سازوکار و مدیریت خود را دارند. از این رو نیاز است حوزه گردشگری تهران زیر نظر یک مجموعه واحد به طور مثال سازمان گردشگری شهرداری تهران فعال شود تا بتوانیم استانداردهای گردشگری را در شهر تهران پیاده‌سازی کنیم. ما هنوز چنین سازمانی در تهران نداریم و هر یک از سازمان‌های فعال در حوزه شهرداری بر اساس اطلاعات خود گردشگری را توسعه می‌دهد. حوزه گردشگری تهران نیازمند آن است که بر اساس یک سیاست و سند مشخص اجرا شود.
لایحه‌ای که هنوز ارائه نشده
دی‌ماه سال ۹۷ بود که اعضای شورای شهر تهران در جریان بررسی لایحه برنامه پنج ساله سوم شهر تهران ماده‌ای را مبنی بر موافقت با ارائه لایحه تشکیل سازمان گردشگری در شهر تهران در سال نخست این برنامه به تصویب رساندند. بر اساس این مصوبه شهرداری موظف شد تا پایان سال ۹۸ لایحه تشکیل سازمان گردشگری تهران را ارائه دهد. اما اکنون که کمتر از دو ماه تا پایان سال ۹۸ باقی است،‌ هنوز چنین لایحه‌ای از سوی مسوولان شهرداری ارائه نشده است.
رییس ستاد گردشگری تهران در این خصوص به ایلنا گفت: هر چند مطالعات لازم برای طرح لایحه سازمان گردشگری شهرداری تهران انجام شده اما این مطالعات نیز توسط بخش‌های مختلف و به صورت پراکنده بود. به طور مثال شورا و اداره تشکیلات از یک سو و ستاد گردشگری شهرداری و معاونت فرهنگی از دیگر سو این مطالعات را انجام می‌دهند. با وجود آنکه کمتر از دو ماه تا پایان سال باقی مانده هنوز نتوانسته‌ایم مطالعات را جمع‌بندی و لایحه یادشده را تدوین کنیم. قصد بر آن است که کارگروهی تشکیل و مطالعات برای تدوین لایحه به این کارگروه سپرده شود. هر چند شهرداری موظف است تا پایان سال این لایحه را ارائه دهد اما با توجه به شرایط موجود ممکن است طرح این لایحه به سال بعد موکول شود. در این میان مسوولان باید پاسخگو باشند.
به گفته کاظمی شاید یکی از دلایل تعلل در ارائه لایحه سازمان گردشگری شهرداری تهران این مهم باشد که سایر سازمان‌های شهرداری که دستی در حوزه گردشگری دارند دوست دارند خودشان متولیان این امر باشند هر چند هیچ یک از آنها نگاه مالی به این حوزه ندارد اما نگاه کاربردی و گسترش آن را نیز ندارند. در شهرداری تهران نیز مانند کل کشور به دلیل آنکه منابع دیگری برای درآمدزایی وجود دارد به گردشگری کمتر توجه می‌شود به طور مثال اقتصاد کشور ما بر اساس فروش نفت بنا شده و شهرداری نیز با تراکم‌فروشی درآمد کسب می‌کند. تا زمانی که این منابع باشد به صورت واقعی به گردشگری توجه نمی‌شود. این در حالی است که گردشگری می‌تواند یکی از راهبردهای برون‌رفت از فروش تک‌محصولی باشد. باید توجه به گردشگری در قالب یک برنامه تبدیل به سیاست و رویکرد شهرداری تهران شود و در طرح‌های مختلف همانند طرح تفصیلی، پیوست گردشگری نیز در نظر گرفته شود.
او با اعتقاد به اینکه سریع‌ترین و بهترین روش کسب درآمد، توسعه و رونق گردشگری است، خاطرنشان کرد: اگر گردشگری رونق بگیرد نه‌تنها شاهد حضور سرمایه‌گذاران و فعالان بخش خصوصی خواهیم بود بلکه بخش‌های دولتی و نیمه‌دولتی نیز از این سود نفع خواهند برد.
آماده‌سازی شهر برای معلولان
کاظمی در پاسخ به این سوال که آیا با شکل‌گیری سازمان گردشگری شهرداری تهران شاهد موازی‌کاری با اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان تهران نخواهیم بود، گفت: وزارت میراث و گردشگری و به تبع آن اداره کل میراث گردشگری تهران سیاست‌های کلان در حوزه گردشگری را وضع می‌کنند و ما باید بر اساس سیاست‌های اخذشده برنامه‌ریزی برای انجام کارهای اجرایی را انجام دهیم. ضمن آنکه شهر تهران نیز نیازمند سیاستگذاری‌های خاص خود است و دست میراث و گردشگری در این خصوص باز نیست. از این رو اداره کل میراث و گردشگری تهران از آغاز فعالیت سازمان گردشگری شهرداری تهران استقبال می‌کند؛ به طور مثال آماده‌سازی شهر برای حضور گردشگران معلول یکی از مقوله‌هایی است که دست میراث برای توسعه آن بسته است چراکه بحث گردشگری شهری در تمام دنیا توسط شهرداری‌ها انجام می‌شود. ما می‌توانیم در حوزه سیاست‌های داخلی شهری اهداف سیاست‌های کلان را محقق کنیم.
به گفته رییس ستاد گردشگری شهر تهران، بسیاری از بناها در تهران فعال هستند ولی هنوز تابلوی معرفی ندارند. حتی مسیرهای گردشگری در شهر تهران مشخص نیست و معرفی نشده است. گردشگری معلولان نیز یکی از معضلات شهر تهران است. تمام این موارد باید در چارچوب شهر سیاستگذاری و اجرا شوند هر چند تاکنون چنین سیاست‌هایی وجود داشت اما به دلیل نبود یک سازمان واحد برای اجرایی کردن آ‌ن هر منطقه یا مسوولی بر اساس دانسته‌های خود درصدد اجرایی ساختن طرح‌هایی همسو با این اهداف برمی‌آید که البته برخی از آنها موفق بودند و برخی دیگر موفق نبودند. به طور مثال گفته می‌شود در منطقه ۱۸ پارکی ویژه معلولان ساخته شده و تمام پیش‌بینی‌های لازم برای حضور معلولان اعم از نابینایان و ویلچرنشینان برای حضور در فضای پارک دیده شده، اما روی هیچ‌یک از جوی‌های اطراف پارک پل برای دسترسی معلولان به پارک طراحی نشده است. این به معنای عدم وجود هماهنگی بین بخش‌های مرتبط برای به ثمر رساندن چنین طرحی است.
گردشگری شهری در اولویت کارها نیست
رییس ستاد گردشگری تهران خاطرنشان کرد: از آ‌نجایی که گردشگری شهری در اولویت کارهای ما قرار ندارد و هیچ یک از طرح‌های شهری پیوست گردشگری ندارد، تاکنون نتوانسته‌ایم استانداردهای موجود را در حوزه گردشگری شهری اجرایی کنیم. تاکنون فکر می‌کردیم نیازهای شهر ما در حد دریافت عوارض و ساخت‌وساز است. این در حالی است که اگر تمام این امور بر اساس سند گردشگری و مطالعات گردشگری انجام می‌شد، می‌توانستیم تهران را به عنوان شهری گردشگرپذیر معرفی کنیم. حتی می‌توانستیم نیازهای زیرساختی آن را تعریف و برای جذب سرمایه‌گذار برنامه‌ریزی کنیم. کاظمی خاطرنشان کرد: هر چند در برخی موارد زیرساخت‌های لازم وجود دارد اما هماهنگی برای تحقق آن نیست شاید تشکیل سازمان گردشگری شهرداری تهران بتواند هماهنگی‌های لازم در این خصوص را انجام دهد. این سازمان می‌تواند سیاستگذار و برنامه‌ریز باشد و سایر واحدها و ارگان‌ها نیز موظف شوند از سیاست‌ها و برنامه‌های مدون توسط این سازمان پیروی کنند و با آن هماهنگ باشند.
او در پاسخ به این سوال که طی سال‌های گذشته با توجه به آنکه بسیاری از طرح‌های تهرانگردی از جمله اتوبوس‌های دو طبقه تهرانگردی، پیاده‌روی‌های پنجشنبه‌ها در محلات تهران و… گاه و بیگاه اجرا و کنسل شده‌اند و این امر موجب بی‌اعتمادی گردشگران تهران نسبت به طرح‌های تهرانگردی شده است، گفت: اینکه برخی از این طرح‌ها در زمان‌های خاص مانند نوروز و تابستان اجرا می‌شوند خوب است اما اجرا و عدم اجرای گاه و بیگاه آن سبب شده نتوانیم گردشگری را آن طور که باید در تهران توسعه دهیم. تهران می‌تواند در چهار فصل سال میزبان گردشگران باشد. عدم وجود برنامه‌ریزی در این حوزه کاملا محسوس است و انتظار می‌رود که گردشگری را در تهران فقط در مقطع نوروز نبینیم و نگاه بلندمدت به آن داشته باشیم. تهران زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های لازم برای توسعه گردشگری را دارد و فکر می‌کنم اگر سازمان گردشگری شهرداری شکل گیرد برنامه‌ریزی‌های لازم برای رونق گردشگری در تهران انجام خواهد شد. در عین حال این سازمان می‌تواند به عنوان یک واسطه بین بخش خصوصی که خواهان اجرای طرح‌های گردشگری هستند و وزارتخانه میراث و گردشگری عمل کند.