سهم ناچیز ایران از صادرات سنگ‌های تزئینی

منیر حضوری- با اینکه در حوزه سنگ‌های تزئینی ذخایر بسیار خوبی داریم و در تولید این عرصه رتبه پنجم دنیا را به خود اختصاص داده‌ایم و انواع سنگ‌ها را با تنوع گسترده در کشور داریم اما در حوزه صادرات چندان موفق عمل نکرده‌ایم. از بازار ۴۳‌میلیارد دلاری که در دنیا وجود دارد و هدفی که برای ۲۰۳۰ تعیین شده (که رسیدن به ۵۴‌میلیارد دلار گردش مالی صنعت سنگ است) سهم ما از صادرات ۱۷۴‌میلیون دلار است که عدد قابل قبولی نیست.
یکی از مشکلات ما در این عرصه این است که کارخانه‌ها و معادن باید به فناوری و نوآوری‌های جدید سلطه پیدا کنند. ماشین‌آلات به‌روز وارد کشور شده و نیروی انسانی آموزش لازم را ببیند. همچنین باید کیفیت سنگ‌ها به سطح سنگ‌های صادراتی برسد. مهم‌تر از همه بحث بازاریابی سنگ است که کارشناسان توصیه می‌کنند بهتر است کنسرسیوم صادراتی تشکیل شود که تقریبا تمام معدنی‌ها و کارخانه‌های فرآوری و ماشین‌سازان بتوانند در آن عضو شوند. این کنسرسیوم می‌تواند بستر را آماده کند که معدنی‌ها در مناطق مختلف مثل اروپا، کشورهای حوزه خلیج‌فارس و… انبار ایجاد کنند و بتوانند سنگ ایران را به دنیا بشناسانند و بستر را آمده کنند که در آن همه بتوانند سنگ‌های خود را در بازارهای مختلف عرضه کنند و سهم صادرات را افزایش دهند.
میزان تولید سنگ‌های تزئینی در دنیا ۲‌درصد ولی برای ما کمتر از نیم‌درصد است درنتجه باید بتوانیم ۵۰‌میلیون تن سنگ تولید کنیم که بتوانیم این رقم را جبران کنیم. مساله این است که در حال حاضر در بهترین شرایط سنگ تولیدی ۱۵‌میلیون تن بیشتر نبوده و امروز به ۸ تا ۱۲‌میلیون تن رسیده است. این در حالی است که ما باید بتوانیم سهم عمده‌ای از سنگمان را فرآوری و با کارخانه‌های مگا پروژه مثل اسپانیا که روزی ۲۳‌هزار متر سنگ می‌برد همکاری کنیم. درصورتی که کارخانه‌های ما در بهترین شرایط شاید در طول روز ۱۰۰۰ متر هم سنگ برش ندهند. اما برای اینکه بتوانیم بازار خوبی را ایجاد کنیم باید حداقل ۵‌میلیارد دلار از بازار جهانی سهم بگیریم کمااینکه ترکیه که تنوع سنگش از ما کمتر و تعداد معادنش بیشتر است بیش از ۳‌میلیارد دلار سهم از بازارهای جهانی گرفته است. حال با تشکیل کنسرسیوم شاهد خواهیم بود که رقابت منفی در این صنف از بین می‌رود. همه دست به دست هم می‌دهند تا بتوانند در بازار سهم بیشتری را برای سنگ‌های ایران بگیرند و به قیمت مناسب سنگ را عرضه کنند که می‌تواند منافعی را برای صاحبان کارخانه‌های فرآوری و ماشین‌سازها داشته باشد و می‌تواند برای کشور ارزآوری، اشتغال و آبادانی به همراه بیاورد.
معضلات سنگ تزئینی
اما یکی از مشکلات جدی سنگ‌های تزئینی بحث تامین ماشین‌آلات است بنابراین باید شرایط طوری فراهم شود که فعالان این عرصه بتوانند ماشین نو یا حتی دست دوم را به راحتی وارد کنند. البته سال‌های سال است که از سوی فعالان این حوزه مطرح می‌شود اما هنوز این مشکل حل نشده است. متاسفانه فرسوده بودن ماشین‌آلات هزینه بسیار زیادی برای معدنکاران و کشور در زمینه سوخت و تامین قطعات دارد. آن‌طور که مسوولان وزارت صمت نیز اعلام کرده‌اند تقریبا بیش از ۱۵‌هزار دستگاه ماشین‌آلات فرسوده در حوزه معدن داریم که بالای ۲۰ سال سن دارند به اعتقاد کارشناسان فرسودگی ماشین‌آلات موجب تاخیر و کاهش سرعت فعالیت در معادن و به دنبال آن تولید می‌شود و به واسطه آن می‌تواند روی درآمد معدنکاران و درآمدهای ارزی کشور تاثیر منفی بگذارد در حالی که اگر ماشین‌آلات در این بخش نوسازی شود قطعا روی تولید اثر مثبت خواهد گذاشت.
ضعف به‌روز‌رسانی
نداشتن فناوری‌های نو و به‌روز نیز از دیگر چالش‌های بخش معدن کشور محسوب می‌شود متاسفانه ایران در حوزه معدن از فناوری دنیا عقب است و توان رقابت با بسیاری از کشورهای معدنی را ندارد. البته در این بین، نبود نظارت هم مزید بر علت شده است. این در حالی است که بنا به تاکید کارشناسان کاربرد فناوری‌های نانو، زیستی و رباتیک و هوش مصنوعی به منظور افزایش بهره‌وری و روزآمدی این بخش از ضروریات افزایش بهره‌وری معادن به‌ویژه با توجه به رویکرد راهبردی توسعه اقتصاد دانش‌بنیان است.
مجهز نبودن به فناور‌های نو یکی دیگر از مشکلات است این در حالی است که بنا به گفته محققان ایران از نظر ذخایر سنگ‌های تزئینی در صدر برترین کشورهای جهان قرار دارد اما فراهم نبودن مواردی همچون فقدان شبکه گسترده حمل‌ونقل، فناوری‌های نو، ماشین‌آلات جدید و امثال آن جلوی رشد بخش معدن را گرفته است. باید توجه داشت که تبدیل مواد معدنی به محصول از واردات کالاهایی جلوگیری کرده و تقویت این رویه نیز از خروج ارز از کشور ممانعت به عمل می‌آورد و صنایع تبدیلی هم باعث ایجاد ارزش‌افزوده می‌شود و صنایع پایین‌دستی را فعال می‌سازد که آن‌هم اشتغالزایی فراوانی به دنبال دارد و از این طریق از تکنولوژی‌های جدید برای استحصال مواد معدنی و تبدیل آن به محصولات فرآوری‌شده نیز به حد مطلوب استفاده می‌شود.مساله دیگر حمایت‌های مالی است که صندوق بیمه و بانک‌ها می‌توانند انجام بدهند. برای اینکه معادن را به‌روز کنیم و بتوانیم به ظرفیت ۳۰‌میلیون تن برسیم چنین حمایت‌هایی باید صورت گیرد. در ضمن کارخانه‌های جدید باید ایجاد شده و به سمت و سویی برویم که بتوانیم سهم بیشتری را از تولید دنیا و صادرات را به خود اختصاص دهیم.