سواد مالی و تاثیر آن بر سلامت مالی جامعه

احسان سعادتی*- عدم وجود سواد مالی به‌عنوان یک مانع بزرگ جهت توسعه‌نیافتگی جوامع تلقی می‌شود. این نوع از کمبود دانش در جوامع نوظهور بیشتر دیده می‌شود اما این بدان معنی نیست که در جوامع پیشرفته عدم سواد مالی دیده ‌شود. فقدان سواد مالی بر افراد، خانواده و حتی جوامع تاثیر بسیار منفی به‌جا می‌گذارد. وجود سواد مالی برای توسعه مهارت‌های مالی و مدیریت ثروت افراد بسیار ضروری و لازم است. در واقع، سواد مالی یک مهارت ضروری جهت تصمیم‌گیری هوشمندانه در زمینه مالی، درک دنیای اطراف و همچنین منفعت‌داشتن فرد در جامعه نیاز است. تغییر در نظام بازنشستگی، پیچیده‌تر شدن ابزارهای مالی (مانند ارزهای دیجیتال)، تورم، افزایش ریسک‌ها (از جنگ‌های در حال رخ‌داد تا تغییرات آب‌وهوایی) از دلایلی هستند که نیاز است تا افراد دانش و مهارت‌های لازم جهت یادگیری سواد مالی را آموخته که نتیجه آن افزایش رفاه جامعه خواهد بود. سازمان توسعه و همکاری اقتصادی در سال2020 درباره سواد مالی تصویب کرد که هدف سواد مالی، رسیدن سلامت مالی (بهبود رفاه) است. با وجود این ضرورت، سطح سواد مالی حتی در کشورهای توسعه‌یافته که دارای افراد فعال در بازارهای مالی دارند، پایین است. هنگامی که سواد مالی در میان نسل جوان ضعیف باشد، نتیجه آن این است که این نسل در آینده مهارت لازم جهت مقابله با چالش‌ها و تغییرات پیش رویی را ندارند. درواقع باید بیان کرد که آموختن سواد مالی می‌تواند برای تمامی افراد جامعه دارای منفعت گسترده‌ای باشد. در اقتصادی‌های نوپا برخی افراد حتی به منافع ابتدایی مانند حساب بانکی به‌آسانی دسترسی ندارند، چه رسد به دسترسی آنها به بازارهای مالی از جمله بازار سهام. اگر سرمایه‌گذاری جهت رشد اقتصاد یک کشور بااهمیت باشد، سواد مالی نیز به همان اندازه جهت رسیدن به این رشد، بسیار مهم و ضروری است. آموختن سواد مالی در واقع، به‌عنوان مشوقی جهت مشارکت در بازارهای مالی و استفاده هوشمندانه از ابزارهای مالی است. به‌علاوه، پیچیدگی در بازارهای مالی این توانایی را به افراد دارای دانش مالی می‌دهد تا از منفعت ناشی از سرمایه‌گذاری نهایت بهره‌مندی را ببرند. به همین علت است که پژوهشگران عقیده دارند، افزایش دانش مالی جامعه می‌تواند در کاهش نابرابری یا بی‌عدالتی منافع ناشی از سرمایه‌گذاری بسیار کمک کند. چگونگی انجام اصلاحات اقتصادی توسط سیاستگذاران کشورها به‌عنوان گزینه‌ای بااهمیت از منظر سواد مالی تلقی می‌‌شود. هزینه فرصت ازدست‌رفته شاید نمونه بازر برای افراد دارای سواد مالی قابل مثال باشد. سواد مالی پایین افراد یک جامعه منجر خواهد شد تا آنها در هنگام درک درست از منافع آینده با شکست مواجه شوند یا آنها درک درستی از عملکرد دولت و چگونگی نحوه مصرف بودجه توسط دولت و سازمان‌های دولتی نداشته باشند. پژوهشگران عقیده دارند جوامعی که در آن افراد دارای سواد مالی بیشتر باشند، احتمالا دولت‌ها در آن جوامع کمتر به انجام اصلاحات دست بزنند. آموختن سواد مالی باعث خواهد شد تا افراد برای کشور خود به‌عنوان شهروندی خوب باشند و از توهم مالی در هنگام برآورد هزینه‌ها، درآمدها، محاسبه مالیات و… کمتر رنج ببرند. جامعه باسواد مالی متوسط به بالا، کمتر دولت‌ها را وادار به انجام اصلاحات می‌کنند. سازمان توسعه و همکاری اقتصادی در سال2019 بیان می‌دارد که سواد مالی دانش درک مفاهیم مالی و موقعیت‌های پرخطر است. این نوع از دانش، مهارت و نگرش‌های لازم و موردنیاز را جهت اخذ بهترین تصمیمات اثربخش در میان طیف گسترده از مسائل مالی که افراد با آن روبه‌رو هستند در اختیارشان قرار می‌دهد که نتیجه آن بهبود رفاه مالی افراد است. برخی پژوهشگران در پژوهش خود بیان نمودند:
•سواد مالی تنها یک دانش و مهارت نیست بلکه هدف این نوع از دانش، افزایش اثربخشی در هنگام اتخاذ تصمیمات مالی است.
•هدف سواد مالی بهبود رفاه مالی است، نه‌فقط تاثیرگذاری بر رفتارهایی نظیر افزایش پس‌انداز یا کاهش بدهی‌ها.
* سواد مالی نه‌تنها برای یک فرد، بلکه بر تمام افراد جامعه تاثیر مثبت می‌گذارد.
* سواد مالی هم مانند دیگر سوادها علم خواندن و نوشتن است و تنها باعث می‌‌شود تا افراد با رسیدن به ‌سلامت مالی (رفاه مالی) از عمر مفید در هنگام زندگی بهتر و مفیدتر بهره ببرند.
به‌طور کلی، سواد مالی به افراد کمک می‌کند با چالش‌ها و رویدادهای نوظهور در حوزه مالی از خدمات دیجیتال گرفته تا پایداری مالی مقابله کنند. سواد مالی منجر به بهبود سلامت مالی می‌‌شود. این نوع از سواد می‌تواند حتی بر اقتصاد کلان نیز تاثیر بگذارد. سواد مالی جهت ارتقای فراگیری مالی امری ضروری است زیرا افراد نیاز به آموختن دانش و مهارت لازم جهت اثربخشی در استفاده از ابزارهای مالی دارند. تمامی ابزارهای مالی دربردارنده هزینه و ریسک‌های ذاتی در درون خود هستند. به همین دلیل فراگیری دانش‌ مالی پایه جهت استفاده بهینه از این ابزارها امری ضروری و لازم به نظر می‌رسد. با پیچیده‌تر شدن ابزارهای مالی یا ریسک‌پذیری این ابزارها داشتن دانش استفاده آگاهانه از آنها بسیار حیاتی است. در واقع، فراگیری سواد مالی باعث خواهد شد افراد در هنگام پس‌انداز کردن پول‌های خود یا سرمایه‌گذاری با اعتماد به نفس بسیار بالا چنین اعمالی را انجام دهند و راه مدیریت موثر منابع خود را در هنگام مواجه‌شدن با شرایط سخت فراگیرند. در واقع، شاید بهترین زمان برای یادگیری موثر جهت فراگیری سواد مالی از زمان کودکی افراد باشد. پایه‌ریزی و تدوین کتب‌های مربوط به دانش مالی از کودکی و تدریس چنین کتبی در مدارس باعث خواهد شد افراد زمانی که به دوران نوجوانی و جوانی می‌رسند، بتوانند شرایط اقتصادی را بسیار بهتر درک کنند. درک بهتر شرایط اقتصادی می‌تواند منجر به اتخاد تصمیمات موثرتری در حوزه مالی شود و شکست تصمیمات مربوط به حوزه مالی به حداقل‌ترین حالت برسد. راه دیگری که می‌تواند منجربه تقویت سواد مالی افراد یک جامعه ‌شود، استفاده از کارشناسان خبره توسط رسانه‌هاست. در واقع، رسانه می‌تواند نقش موثری جهت سوادآموزی مالی در یک جامعه ایفا کند. شاید بسیاری از افراد جهت آموختن سواد مالی و دسترسی به کارشناسان خبره حوزه مالی را جهت مشاوره و یادگیری چنین سوادی نداشته باشند. اما رسانه‌ها می‌توانند با ایجاد برنامه‌های متنوع در این زمینه این دانش را به‌صورت کاملا رایگان از طریق بهترین کارشناسان حوزه دانشگاهی به جامعه تزریق کنند. در کلام آخر، فراگیری سواد مالی محدود به یک گروه سنی خاص نیست. بلکه این سواد بهتر است از دوران کودکی افراد و از مدارس آغاز شود که نتیجه آن اتخاذ تصمیمات اقتصادی موثر و درست که هم برای فرد و هم برای جامعه مفید باشد، خواهد شد.
* عضو انجمن حسابداران خبره ایران