سودای ماکرون برای تبدیل شدن به ناپلئون

عرفان ناظریه- پس از چند رویداد مهم در فضای بین‌الملل که در یکی دو سال اخیر شاهد آن بودیم، با دسته‌ای از کنشگری‌های جدید رو‌به‌رو شده‌ایم که می‌تواند نوید مناسبات تازه‌ای را در نظام پیچیده، مبهم و آنارشیک بین‌الملل بدهد. یکی از همین بازیگری‌ها، نحوه رفتار پاریس است؛ رفتاری که می‌توان آن را از چند جهت مورد بررسی قرار داد. در واقع، رقابت بیش از پیش با آمریکایی‌ها و روس‌ها، سعی در کنشگری مستقل از نهادهای مرسوم و تلاش برای به دست گرفتن سکان و رهبری قاره سبز، از جمله عواملی است که می‌توان به آن اشاره کرد.
پاریس و واشنگتن؛ رفاقتی از جنس رقابت
در همین راستا باید گفت که هرچند به واسطه پیمان‌هایی همچون ناتو، کشورهایی مانند فرانسه و ایالات متحده در زمره متحدین به اصطلاح سفت و سخت یکدیگر به حساب می‌آیند اما مناسبات سیاست پیچیده‌تر از آن بوده که به راحتی چنین مواردی را با ساده‌انگاری مشاهده کنیم. در واقع در مورد سوژه به خصوص پاریس و واشنگتن، باید گفت که باوجود رفاقت و اتحادی که بین آنها در ظاهر امر موجود است، رقابتی به درازای تاریخ اندیشه دوران مدرن میان آنها وجود داشته و دارد.
می‌توان گفت از زمانی که ایالات متحده جا پای خود را به عنوان رهبر جهان غرب محکم کرد، اغلب این نگاه در برخی جریان‌های فرانسوی وجود داشته است که اگر مدرنیته حاصل جریان رنسانس و عصر روشنگری بوده و بسیاری از اندیشمندان آن نیز فرانسوی بودند، چرا باوجود همه اینها ایالات متحده باید به عنوان رهبر و نماد اندیشه مدرن غربی در جهان
شناخته شود.
حالا در کنار این اختلاف اندیشه‌ای، به نظر می‌رسد توجه به رقابت‌های سیاسی، راهبردی و امنیتی میان این دو نیز می‌تواند دستمایه مناسبی برای تحلیل فضای بین‌الملل و آینده مناسبات میان پاریس و واشنگتن را در اختیار ما بگذارد. در واقع یکی از اصلی‌ترین موضوعاتی که در خصوص رابطه اروپا و ایالات متحده آمریکا به صورت کلان وجود دارد، چتر امنیتی واشنگتن بر سر قاره سبز است که به واسطه نهاد ناتو (به صورت عمده)، حفاظت مناسبی را برای اروپاییان تضمین می‌کند.
در همین راستا هرچند که از حدود چهار سال پیش صحبت‌هایی پیرامون کاهش وابستگی امنیتی اروپا از آمریکا مخصوصا از سوی فرانسه مطرح شده بود اما اوج این اتفاقات را می‌توان از چندماه پیش و پس از صحبت‌های ترامپ دانست. زمستان سال گذشته بود که ترامپ طی سخنانی گفته بود که اگر دوباره به جایگاه ریاست‌جمهوری ایالات‌متحده آمریکا برسد، این چراغ سبز را به روسیه خواهد داد که می‌تواند به آن دسته از کشورهای عضو ناتو که حق عضویت خود را پرداخت نمی‌کنند، حمله کند. پس از آن بود که اظهارنظرهای نخبگان فکری و سیاسی اروپایی دوباره و با شدت بیشتر به سوی کاهش وابستگی‌های امنیتی از سوی اروپا پیش رفت.
در چنین شرایطی فرانسه که از گذشته طرح‌هایی مانند پدافند هوایی مشترک وکاملا اروپایی را مطرح کرده بود، ایده‌اش به صورت جدی‌تری مورد توجه قرار گرفت. مساله دیگر نیز خواست کشورهای اروپایی از فرانسه و البته بریتانیا برای بازیگری به عنوان پدافند هسته‌ای اروپاست؛ مساله‌ای که فرانسه نگاهی جدی به تصاحب آن جایگاه دارد.
مچ‌اندازی با روسیه
موضوع دیگری که در خصوص کنشگری فرانسه می‌توان مشاهده کرد، یکه‌تازی آن به خصوص در این چند ماهه در حمایت از اوکراین و همچنین ورود به حوزه نفوذ‌های روسیه است. در همین راستا دو روز پیش بود که یورونیوز طی گزارشی، از اعزام نخستین گروه از مربیان نظامی فرانسه در اوکراین باوجود تهدیدهای مسکو را خبر داد. در ادامه به گزارش خبرگزاری فرانسه، فرماندهی کل ارتش اوکراین روز دوشنبه هفته جاری تایید کرد که این کشور قرار است به زودی میزبان مربیان نظامی فرانسوی باشد.
از طرفی دیگر ورود پاریس به حوزه‌های نفوذ مهم روسیه مانند قفقاز جنوبی، خود دور دیگری از رقابت‌های این کشور اروپایی را در فضای بین‌الملل مطرح می‌کند. در واقع ورود فرانسه به قفقاز راجع به ارمنستان است که پاریس به واسطه کمک‌های دفاعی، تسلیحاتی و مستشاری سعی در محکم کردن جا پای خود در آنجا دارد.
هرچند که می‌توان گفت رقابت قفقازی میان روسیه و فرانسه، واکنش پاریس به حمایت روسیه از کودتا در برخی کشورهای آفریقایی حوزه نفوذ فرانسه بود اما به هرحال کنشگری ایجابی فرانسه در قفقاز و البته اوکراین قابل توجه است.
بلندپروازی‌های ماکرون
به هر حال به نظر می‌آید رییس فعلی کاخ الیزه در فکر بازیابی جایگاه تاریخی فرانسه است و سعی می‌کند که با کنشگری‌های جسورانه و ایجابی، مستقل از متحدانی مانند ایالات‌متحده و حتی در برخی شرایط اتحادیه، فصل جدیدی را در تعیین جایگاه پاریس در نظام بین‌الملل رقم بزند. البته عرصه‌های دیگری نیز جز موارد مذکور در خصوص کنشگری فرانسه وجود دارد، برای مثال رقابت دوشادوش با واشنگتن و مسکو در قزاقستان بر سر منابع اورانیوم از جمله این موارد است. مساله‌ای که در خصوص سفر ماکرون به آستانه و رایزنی آن با دستگاه سیاسی این کشور را شاید بتوان ذیل همین موضوع تحلیل و بررسی کرد.
همه اینها در حالی مطرح می‌شود که می‌توان به زبان کنایه گفت امانوئل ماکرون در سودای رسیدن به جایگاه ناپلئون در فرانسه است!