سونامی سفر به شهرهای شمالی

نادر نینوایی- هر سال به صورت سنتی ماه شهریور، ماه اوج‌گیری سفرهای داخلی در ایران است و خانواده‌ها سعی می‌کنند پیش از آغاز مدارس فرزندانشان به سفر تابستانی بروند و همین امر چالش‌های ترافیکی، کمبود اقامتگاه و ضعف‌های زیرساختی حوزه سفر و گردشگری در ایام پرمسافر را نمایان می‌کند.
امسال اما مصادف شدن تعطیلات پایان ماه صفر با ماه شهریور، موجب شد سونامی سفر به سمت شهرهای شمالی کشور و همچنین مشهد شکل بگیرد و نتیجه این وضعیت ساعت‌ها منتظر ماندن در ترافیک مسیر رفت‌و‌برگشت جاده‌های محورهای شمالی کشور و پرداخت هزینه‌های هنگفت برای چندشب اقامت در شهرهای مقصد گردشگری بود.
تعداد کم ایستگاه‌های پمپ‌بنزین‌های دارای سوخت و فعال و نیز مدیریت ضعیف سوخت‌رسانی موجب شد در این یک‌هفته صف‌های چندکیلومتری در ایستگاه‌های پمپ‌بنزین استان‌های مازندران، گیلان و قزوین شکل بگیرد. به گفته مدیرکل دفتر توسعه گردشگری داخلی، ظرفیت اقامتگاه‌ها در شهرهای شمالی در ایام تعطیلات اخیر به مرز اشباع کامل رسید.
در نتیجه این شرایط و به سبب کمرنگ بودن نظارت‌ها و فعالیت گسترده خانه مسافرهای غیر‌قانونی، در برخی شهرهای ساحلی شمال کشور قیمت اقامتگاه‌ها و خانه مسافرهایی با امکانات معمولی تا شبی ۶‌میلیون تومان هم افزایش داشت. در سایه نبود نظارت مناسب بر خدمات گردشگری، قیمت قایق‌سواری در مناطقی مثل تالاب انزلی و سواحل دریای خزر جهشی خیره‌کننده را تجربه کرد و دلالان با ریختن حجم انبوه گردشگران به سواحل و تالاب‌ها در بسیاری از موارد بدون ارائه خدمات ایمنی نظیر جلیقه نجات یا استفاده از قایقرانان آموزش‌دیده، جان گردشگران را به بازی گرفته و جیب آنها را خالی کردند.
نظارت اندک بر خدمات گردشگری
آنچه درخصوص ارائه خدمات گردشگری در شهرهای شمالی نمودی واضح دارد، ورود دلالان و نبود نظارت کافی در این عرصه است. خیابان‌های منتهی به شهرهای ساحلی مملو از دلالانی است که گله به گله در کنار خیابان‌ها ایستاده‌اند و مدعی می‌شوند که خدمات گردشگری دریایی، قایق‌سواری در تالاب‌هایی نظیر تالاب انزلی را بدون واسطه و با کمترین هزینه ارائه می‌کنند.
در عمل اما وقتی گردشگر با پرداخت هزینه‌های یک‌ونیم تا سه‌ونیم‌میلیون تومانی به این دلالان موافقت می‌کند، راهی اسکله‌های فاقد نظارت می‌شود که گردشگران را بدون جلیقه به گشتی چنددقیقه‌ای و پرخطر در گوشه‌هایی بسیار محدود از تالاب می‌برند. مشخص نبودن زمان دقیق قایق‌سواری، جاذبه‌هایی که باید از آن بازدید کرد و مسیرها، در واقع دست دلالان و واسطه‌ها را باز می‌گذارد تا گردشگران از همه جا بی‌خبر را سرکیسه کنند. نبود نظارت و بی‌توجهی بر لزوم رعایت استانداردها و ضوابط در ارائه خدمات گردشگری، نکته‌ای است که در بلندمدت مطمئنا به میزان رضایت مردم از خدمات گردشگری اثر منفی گذاشته و می‌تواند باعث شود که اقتصاد مردم محلی نیز به سبب کاهش متقاضیان این خدمات در آینده، با ریزش مواجه شود.
از سوی دیگر در بخش‌هایی از ساحل دریا نبود نظارت بر فعالیت قایق‌های موتوری تبدیل به معضلی جدی شده و تردد بی‌ضابطه این قایق‌ها خطر برخورد آنها با گردشگران در حال شنا را به حداکثر ممکن رسانده است. این در حالی است که به سادگی می‌توان با تعبیه مکان‌های مشخص برای خدمات قایقرانی و نظارت صحیح، مانع شکل‌گیری این مشکلات و به خطر افتادن جان گردشگران در سواحل شمالی شد.
ترافیک سنگین در محورهای شمالی
ترافیک فوق‌سنگین در محورهای شمالی کشور در تعطیلات اخیر شرایط سختی را برای مسافران ایجاد کرد و سبب شد در محورهایی نظیر جاده چالوس مسافران حتی تا یک شبانه‌روز نیز معطل شوند.
در ایام تعطیلات پایان صفر رییس پلیس راهور فراجا از افزایش قابل‌توجه حجم تردد در جاده‌های کشور به‌ویژه در مسیرهای منتهی به استان‌های شمالی و خراسان‌رضوی خبر داد.
به گفته سردار «سیدتیمور حسینی» از ۱۰شهریور تا ساعت ۹صبح جمعه ۱۶شهریور شاهد افزایش تردد جاده‌ای در محورهای شمالی بوده‌ایم و میزان ترددها به بیش از ۲۰۱‌میلیون مورد رسیده است.
وی افزود: با توجه به افزایش تقاضا برای سفر در ایام تعطیلات، استان‌های شمالی کشور همچون مازندران، گیلان و خراسان‌رضوی بیشترین حجم ورودی خودرو را تجربه کردند.
بی‌شک این حجم بالای تردد و ترافیک ایجادشده، نیاز به مدیریت دقیق و تامین خدمات و زیرساخت‌های جاده‌ای از جمله ایستگاه‌های پمپ‌بنزین کافی دارد.
تعداد کم ایستگاه‌های پمپ‌بنزین در شهرهای شمالی و مسیر رشت تا قزوین اما موجب شکل‌گیری صف‌های چندکیلومتری در ایستگاه‌های سوخت‌رسانی در مسیر برگشت مسافران شد و حتی درگیری‌هایی بین مردم بر سر نوبت بنزین را در پی داشت. این چالش‌ها برای تامین سوخت در حالی شکل گرفت که یکی از ایستگاه‌های پمپ‌بنزین آزادراه رشت- قزوین، چندسال است که منتظر نصب پمپ مانده و صرفا از دو پمپ سیار استفاده می‌کند و یکی دیگر از ایستگاه‌ها نیز در شرایط نیاز مبرم مردم به بنزین، مدعی اتمام سوخت می‌شود.
باید در نظر داشت که برای کاهش از حجم ترافیک در مسیرهایی نظیر امامزاده‌هاشم به سمت رودبار این امکان وجود داشت که با مدیریت دقیق‌تر بخشی از مسافران را به سمت جاده قدیم منحرف کرد تا از بار فشار ترافیکی آزادراه کاست.
مساله‌ای به نام کمبود اقامتگاه
کمبود اقامتگاه در مقاصد گردشگری ایران از جمله در شهرهای شمالی کشور از جمله مواردی است که در فصول پرمسافر سال خودش را نشان می‌دهد. در تعطیلات پایان ماه صفر امسال اما این مشکل به نقطه بحرانی رسید. تصاویر و ویدئوهایی که در شبکه‌های اجتماعی از چادر خواب مردم در کنار خیابان‌های شهرهای شمالی و حتی از خوابیدن برخی مسافران روی کف خیابان یا در خودرو منتشر شده، به معنای واقعی کلمه تکان‌دهنده است.
به نظر می‌رسد تلاقی کم بودن درآمدهای مردم و کمبود زیرساخت‌های اقامتی و نبود نظارت، وضعیتی را رقم زده که نه گردشگران داخلی تجربه مطلوبی از سفر و گردشگری داشته باشند و نه جامعه میزبان از این موج سفر رضایت داشته باشد.
در نهایت باید اذعان داشت در شرایطی استان‌های شمالی کشور با سونامی گردشگران مواجه شده‌اند که بسیاری از مقاصد سفر و گردشگری کمترشناخته شده از فرصت بهره بردن از مزایای جذب گردشگران بهره چندانی نبردند و به نظر می‌رسد برای حل این مشکل ایجاد طرح‌های تشویقی برای سفر ارزان به استان‌های کم‌مسافر در شهریور ماه و نیز تاکید بیشتر بر شهرهای مکمل سفر و مقاصد جایگزین می‌تواند راهگشا باشد.