سوگواری سراسری درپی انفجار مهیب

سردار طلایی‌نیک، سخنگوی وزارت دفاع: هیچ‌محموله سوخت یا نظامی در حادثه دخیل نبود

گروه سیاسی – امروز دوشنبه هشتم اردیبهشت‌ماه سراسر ایران و تمامی ایرانیان سوگوارند؛ سوگواری سراسری که روز گذشته سخنگوی دولت با اشاره به حادثه نخستین روز هفته جاری در اسکله شهیدرجایی بندرعباس از آن خبر داد. فاطمه مهاجرانی که با ابراز همدردی با خانواده‌های داغدار، از پیگیری ویژه حادثه ازسوی دولت و سفر روز گذشته رییس‌جمهور به بندرعباس خبر داد، تاکید کرد که بنابر اعلام دولت روز دوشنبه در سراسر کشور عزای عمومی خواهد بود. تصمیمی که کمتر از 48ساعت پس از انفجار شدید در محدوده اسکله شهیدرجایی بندرعباس اتخاذ شد. آن هم در حالی که بنابر اعلام محمد جمالیان که ازجمله نمایندگان مجلس است که با دستور رییس مجلس به محل وقوع این حادثه اعزام شده، با اشاره به آخرین آمار مجروحان و جانباختگان این حادثه تلخ، اعلام کرد که «تاکنون یک‌هزار و ۲۴۱‌مصدوم به مراکز درمانی رسیده‌اند که از این یک‌هزار و ۲۴۱‌بیمار، تعداد، ۹۹۴بیمار ترخیص شده و ۲۴۰‌بیمار بستری هستند.» این عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس همچنین اضافه کرد: «37‌نفر از این ۲۴۰‌بیمار در بخش مراقبت‌های ویژه بستری،هستند، ۵‌نفر سوختگی با درجه بالا دارند و ۶‌نفر نیز به بیمارستان‌های دیگر اعزام شده‌اند.» جمالیان که آمار جانباختگان داخل بیمارستان را ۴‌نفر اعلام کرده، در ادامه با استناد به جزئیاتی که از سوی مسوولان پزشکی قانونی در اختیار هیات اعزامی مجلس قرار گرفته، گفت: «تاکنون ۳۶فوتی داشتیم که از این تعداد ۱۸نفر قابل شناسایی بودند و مابقی به‌ دلیل سوختگی شدید قابل‌شناسایی نیستند و نیاز به تست دی‌ان‌ای دارند تا شناسایی شوند.»
آغاز پیگیری‌های دولت در اوج مذاکرات مسقط
بعدازظهر نخستین روز هفته جاری، در حالی که نگاه اکثریت قریب به اتفاق ناظران و بخش بزرگی از افکار عمومی به مسقط بود تا از آخرین وضعیت دور سوم مذاکرات ایران و آمریکا باخبر شوند، ناگهان خبر انفجار شدید در محدوده اسکله شهیدرجایی بندرعباس و تصاویری که بلافاصله از محل حادثه مخابره شد، منجر به شکل‌گیری نگرانی گسترده ناظران شد. این در حالی بود که در همان ساعات اولیه، ابتدا محمدرضا عارف درقامت معاون اول رییس‌جمهور طی تماس‌های تلفنی جداگانه با استاندار هرمزگان و رییس جمعیت هلال‌احمر، روند اطفای حریق و امدادرسانی به حادثه‌دیدگان را پیگیری کرد و در ادامه مسوولان استانی ازجمله محمد آشوری‌تازیانی، استاندار هرمزگان از روند اقدامات انجام گرفته به معاون اول رییس‌جمهوری خبر دادند.
ماموریت ویژه پزشکیان به وزیرکشور
در حالی که هنوز ساعاتی تا غروب شنبه مانده بود، رییس‌جمهور به این حادثه و روند پیگیری آن ورود کرد و در نخستین اقدام در توئیتی با ابراز تاسف عمیق و همدردی با حادثه‌دیدگان در استان هرمزگان، دستور بررسی وضعیت و علل حادثه را صادر کرد. مسعود پزشکیان همچنین از ماموریتی خبر داد که به اسکندر مومنی، وزیر کشور محول کرده تا به‌ عنوان نماینده ویژه در محل حادثه حاضر شود و ضمن بررسی دقیق ابعاد سانحه و ایجاد هماهنگی‌های لازم، به وضعیت مصدومان رسیدگی کند.
اعزام کمیته تحقیق مجلس به محل حادثه
ساعتی بعد از انتشار خبر ماموریتی که رییس‌جمهور در این رابطه به وزیر کشور داد، رییس مجلس نیز به نمایندگان ۴ کمیسیون مجلس ماموریت داد تا با سفر به بندرعباس، وضعیت و ابعاد حادثه را مورد پیگیری قرار دهند. محمدباقر قالیباف بر این اساس کمیته تحقیقی متشکل از اعضای کمیسیون‌های مرتبط مجلس ازجمله عمران، امنیت ملی و سیاست خارجی، امور داخلی کشور و شوراها و بهداشت و درمان را به این منظور به منطقه اعزام کرد. ماموریتی که در ادامه زمینه‌ساز بازدید شبانه اعضای کمیسیون عمران مجلس از محل حادثه اسکله شهیدرجایی شد. این درحالی بود که محمدرضا رضایی‌کوچی در قامت رییس کمیسیون عمران مجلس از این مهم خبر داد و تاکید کرد که هدف از حضور در محل حادثه، بررسی میدانی ابعاد حادثه، ارزیابی میزان خسارت‌ها و شناسایی علل احتمالی وقوع انفجار بوده است. قالیباف همچنین صبح روز گذشته در آغاز نشست علنی مجلس در بخشی از نطق پیش از دستور خود به این پیگیری‌های پارلمانی اشاره کرد و یادآور شد که کمیته تحقیق مجلس موظف است گزارشی دقیق و شفاف از روند رسیدگی‌ها و عملکرد دستگاه‌ها به مجلس و مردم ارائه دهد.
نخستین گزارش مامور ویژه رییس‌جمهور
حوالی غروب شنبه بود که اسکندر مومنی به بندرعباس رسید و در توضیحاتی که در بدو ورود درخصوص روند بررسی‌ها و ماموریت محوله از سوی رییس‌جمهوری ارائه کرد، گفت: «بازدید هوایی صورت گرفت که متاسفانه حریق هنوز به طور کامل اطفا نشده است.» وزیر کشور همچنین پس از ابراز همدردی با خانواده‌های آسیب‌دیدگان این حادثه خاطرنشان کرد: «اولویت اول، حفظ جان هموطنان و موضوع امداد و نجات است. در عین حال، اطفای حریق و جلوگیری از سرایت آتش به بقیه نقاط و بررسی علل این حادثه مدنظر است.» این در حالی بود که بنابر خبری که شامگاه شنبه روی خروجی خبرگزاری‌ها رفت، رییس‌جمهور نیز به‌ طور لحظه‌به‌لحظه پیگیر روند مدیریت حادثه انفجار در بندر شهیدرجایی بود و دستورهای لازم را برای مدیریت شرایط صادر می‌کرد. این درحالی بود که پزشکیان بلافاصله پس از دریافت نخستین گزارش از وزیر کشور و تحلیل دلایل احتمالی وقوع حادثه، بر لزوم انجام ارزیابی دقیق و جامع از علل حادثه تاکید کرد و خواستار شفاف‌سازی هرچه سریع‌تر علل وقوع آن، با هدف جلوگیری از تکرار چنین رخدادهایی در آینده شد. این درحالی بود که همان زمان استاندار هرمزگان نیز موظف شد که اقدامات مدیریتی و هماهنگی‌های لازم را برای کنترل و کاهش اثرات حادثه در منطقه به‌ طور مستمر انجام دهد و گزارش‌های روزانه به دفتر رییس‌جمهور ارسال کند. این در حالی بود که محمدجعفر قائم‌پناه در قامت معاون اجرایی رییس‌جمهور نیز در توئیتی در این رابطه ضمن عرض تسلیت و ابراز همدردی با بازماندگان این حادثه تلخ، اعلام کرد که تمامی امکانات درمانی دولت برای رسیدگی به مصدومان بسیج شده و پیگیری دقیق ابعاد حادثه در دستور کار قرار دارد.»
کنترل دولت بر شرایط در نخستین ساعات بامداد یکشنبه
به هر تفسیر با سپری شدن نخستین شب این حادثه تلخ، فاطمه مهاجرانی به‌ عنوان سخنگوی دولت گزارشی از اقدامات خود در این رابطه ارائه کرد و گفت: «با وزیر راه، رییس جمعیت هلال احمر و معاونت درمان وزارت بهداشت صحبت کردم؛ شرایط تحت‌کنترل است.» او همچنین اعلام کرد که «حجم قابل‌توجهی از آتش سوزی مهار شده و تلاش برای مهار ۲۰‌درصد باقی‌مانده ادامه دارد.» همزمان با اشاره به سخنگوی دولت به پیگیری ابعاد حادثه از طریق تماس با وزیر راه‌و‌شهرسازی، فرزانه صادق که به‌منظور بازدید میدانی از محل وقوع حادثه راهی بندرعباس شده بود، در توضیحاتی با بیان اینکه «اطفای حریق پیشرفت بسیار خوبی داشته»، گفت: «بندر شهیدرجایی مناطق مختلفی دارد که فقط یکی از آنها دچار حریق شده و دیگر مناطق به کار خود ادامه می‌دهند.»
سفر رییس‌جمهور به محل حادثه
حوالی نیمروز گذشته بود که همزمان با ادامه روند رسیدگی به ابعاد این حادثه با حضور مسوولان مختلف کشوری و استانی در محل، استاندار هرمزگان و نماینده بندرعباس در اظهارنظرهایی جداگانه از سفر فوری رییس‌جمهور به محل حادثه خبر دادند. سفری که در همان ساعات انجام شد و ساعاتی بعد خبر ورود مسعود پزشکیان به بندرعباس روی خروجی خبرگزاری‌ها رفت؛ این درحالی بود که رییس‌جمهور که در بدو ورود به فرودگاه بین‌المللی بندرعباس، مورد استقبال نماینده ولی‌فقیه در استان، استاندار هرمزگان، وزیران کشور و راه، رییس سازمان هلال احمر و جمعی از مقام‌های محلی قرار گرفته بود، در نخستین موضع‌گیری و اظهارنظر خود در این رابطه، به بیان نکاتی در رابطه با آخرین پیگیری‌ها پرداخت و با اشاره به هدفش از حضور در محل حادثه گفت: «آمدم تا از نزدیک حادثه بندر شهیدرجایی را بررسی کنیم.» او یادآور شد: «تلاش می‌کنیم به خانواده‌های افراد جان باخته و مصدومان حادثه انفجار در بندر شهیدرجایی رسیدگی کنیم.» رییس‌‌جمهور که باردیگر به بازماندگان این حادثه تلخ تسلیت گفت، خاطرنشان کرد که «استاندار، مسوولان هلال احمر، وزیر کشور، وزیر راه‌وشهرسازی، مسوولان ارتش و سپاه و آتش‌نشانی از همان لحظه اول حادثه، وارد منطقه شده و شبانه‌روز تلاش می‌کنند تا مشکل را حل کنند.» پزشکیان ضمن قدردانی از تلاش‌های صورت گرفته از سوی این مسوولان هدفش از سفر به بندرعباس را بررسی ابعاد حادثه از نزدیک عنوان کرد و گفت: «آمدم که اگر مساله‌ای هست که به تعامل نیاز دارد یا در دولت به پیگیری نیاز دارد، انجام دهیم و تلاش می‌کنیم به خانواده‌های اشخاص جان‌باخته و مصدومان رسیدگی شود.» این در حالی بود که بنابر اعلام منابع خبری، رییس‌جمهور نیز همچون وزیر کشور در نخستین دقایق حضور در بندرعباس، در یک بازدید هوایی اقدام به ارزیابی میدانی ابعاد حادثه آتش‌سوزی کرد. پزشکیان همچنین در ادامه با حضور بر بالین شماری از مجروحان در یکی از بیمارستان‌های بندرعباس، از آنان عیادت کرد و علاوه‌بر آن‌که در جریان آخرین وضعیت درمانی آنان قرار گرفت، با خانواده‌های آسیب‌دیدگان نیز دیدار و گفت‌وگو کرد.
تشکیل کمیته ویژه بررسی خسارات با دستور وزیر کشور
در ادامه اسکندر مومنی، وزیر کشور دستور داد تا کمیته ویژه‌ای برای رسیدگی به خسارات تشکیل شود. استانداری هرمزگان نیز اعلام کرد که دستورالعمل‌ها و سازوکارهای جبران خسارات به‌زودی طی اطلاعیه‌های عمومی ابلاغ خواهد شد. این در حالی بود که بنابر اعلام استانداری، برنامه‌های حمایتی لازم برای جبران خسارات آسیب‌دیدگان در دستور کار قرار دارد. این در حالی بود که مجتبی قهرمانی، رییس‌کل دادگستری هرمزگان در توضیحاتی درباره عملیات مهار آتش‌سوزی و شدت آسیب‌های وارده به مجروحان گفت که «خانواده‌هایی که اعضای آنها مفقود شده‌اند، درخواست کرد که به پزشکی قانونی بندرعباس مراجعه کنند.» او با تاکید بر اهمیت فرآیند احراز هویت جانباختگان و دشواری‌های ناشی از شدت جراحات گفت: «برخی از اجساد به‌ دلیل چهره قابل‌شناسایی و موجود بودن تصاویر، از طریق عکس و بررسی‌های معمول، شناسایی شده‌اند.
با این‌ حال، شماری از اجساد به‌خاطر شدت آسیب‌دیدگی، نیازمند انجام آزمایش‌های پیشرفته DNA هستند.» همچنین در خبری دیگر احمد مرادی، نماینده بندرعباس از حضور گسترده نیروهای امدادی در محل حادثه خبر داد و گفت: «تیم‌های امدادی و نیروهای ارتش با استفاده از تمام امکانات و ظرفیت‌ها، از طریق دریا و هوا در حال مهار کامل آتش‌سوزی هستند.»
ابهام در علت انفجار و انتقاد نسبت ‌به نبود شفافیت
اما در شرایطی که به نظر می‌رسد عملیات مهار آتش ناشی از این انفجار مهیب و همچنین روند امدادرسانی به‌ طور نسبی مورد قبول بوده، آنچه منجر به انتقاد بسیاری از ناظران شده، نبود شفافیت و ضعف اطلاع‌رسانی در ارتباط با جزئیات و مهم‌تر از آن، علت وقوع این انفجار بوده است. آن هم در شرایطی که چنان‌ که اشاره شد، این انفجار درست در زمانی در اسکله شهیدرجایی بندرعباس ایران به وقوع پیوست که دیپلمات‌های ایرانی و امریکایی آن سوی آب‌های نیلگون خلیج فارس در پایتخت عمان مقابل یکدیگر نشسته بودند و دورسوم از مذاکرات‌شان را دنبال می‌کردند. نکته‌ای که باعث شد بلافاصله پس از انتشار نخستین اخبار غیررسمی این انفجار مهیب و تصاویر آن که عمدتا کاربران شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کردند، شائبه‌هایی درخصوص علت وقوع این افنجار مطرح شود و برخی از این ناظران از عوامل نفوذی خارجی یا خرابکاری‌های داخلی برای اثرگذاری منفی در روند مذاکرات سخن بگویند. نکته‌ای که حتی باعث شد روز گذشته سیدحسن خمینی نیز در بخشی از پیام تسلیت خود به بازماندگان این حادثه تلخ، خواستار «اعلام علت حادثه انفجار در اسکله شهیدرجایی بندرعباس» شد. نوه بنیانگذار جمهوری اسلامی با تاکید بر اینکه این «انفجار مهیب قلب ایرانیان را جریحه‌دار ساخت»، با ابراز همدردی و عرض تسلیت به خانواده جانباختگان و آرزوی سلامتی برای تمام مجروحان و جبران خسارات برای خسارت‌دیدگان این انفجار، ابراز امیدواری کرد که «در اسرع وقت علت این حادثه برای همگان اعلام شود.»
واکنش مقام‌ها و مشخصا مسوولان دستگاه قضایی به سکوت طولانی‌مدت درباره علت و عامل اصلی این انفجار و نبود شفافیت کامل رسانه‌ای که طبیعتا منجر به طرح گمانه‌زنی‌های فراوان ناظران در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های رسمی شد، چیزی نبود مگر «اعلام جرم علیه چند رسانه و شخص» در این رابطه. بنابر اطلاعیه‌ای که دادستانی کل کشور روز گذشته منتشر کرد، این نهاد قضایی، علیه چند رسانه و فعالان رسانه‌ای از طیف‌های مختلف سیاسی در رابطه با «انتشار اخبار خلاف واقع در حادثه بندر شهیدرجایی» اعلام جرم کرد. دادستانی کل کشور با اعلام اینکه «با انتشار هرگونه محتوای خلاف واقع، نشر اکاذیب و توهین اقدام به برهم زدن امنیت روانی جامعه کنند، براساس قانون برخورد مقتضی خواهد شد»، خاطرنشان کرد که اقدام‌های قضایی صورت‌گرفته علیه چند رسانه و شخص حقیقی «در راستای برخورد جدی با برهم زنندگان امنیت روانی جامعه» بوده است!
و سرانجام توضیحات مختصری درباره علت وقوع حادثه
به هر تفسیر سرانجام بعدازظهر دیروز، در حالی که قریب به 24‌ساعت از انتشار نخستین اخبار و تصاویر این انفجار مهیب می‌گذشت، سردار رضا طلایی‌نیک در قامت سخنگوی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح توضیحاتی در این رابطه ارائه کرد و در بخشی از سخنانش در یک گفت‌وگوی تلویزیونی اعلام کرد: «هیچ‌گونه محموله وارداتی یا صادراتی برای سوخت یا کاربرد نظامی در محدوده آتش‌سوزی در بندر شهیدرجایی وجود نداشته و ندارد.» این مقام ارشد نظامی همچنین اعلام کرد: «برخی خبرسازی‌ها که هدفمند از سوی رسانه‌های بیگانه انجام می‌شود، سابقه‌دار بوده و همواره هوشمندی ملت ایران خنثی‌کننده عملیات رسانه‌ای دشمنان خواهد بود.»