سیاسی کاری ریاض

گروه انرژی- در حالی که اوپک با کاهش تولید نفت در بازار منجر به رکوردزنی قیمت‌ها شد، اما عربستان با ارائه پیشنهاد تاسیس ائتلاف نفتی جدید به دنبال عبور از اوپک است.
پس از آرامش نسبی بازار نفت و روند افزایشی قیمت نفت، عربستان سعودی در آخرین جلسه کمیته مشترک وزرای عضو اوپک پیشنهاد تاسیس یک ائتلاف جدید نفتی به کشورهای تولید‌کننده را اعلام کرده است تا این ائتلاف بتواند سازوکار جدیدی را برای تولید نفت و ایجاد عرضه و تقاضا در بازار ایجاد کند.
مساله اما اینجاست که این ائتلاف با واکنش سرد اغلب کشورهای عضو و غیر‌عضو اوپک روبه‌رو شده است. عربستان به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان به دنبال تاسیس یک ائتلاف جدید نفتی به مانند سازمان اوپک است تا همه کشورهای تولید‌کننده نفت در آن عضویت داشته باشند.
در همین حال ‌خالد الفالح‌، وزیر انرژی عربستان در حاشیه جلسه وزرای عضو کمیته مشترک نظارت بر کاهش تولید اوپک با مطرح کردن این طرح کشورش عنوان کرد که این برنامه باید برای سال آینده میلادی دنبال شود و در سال جدید میلادی باید به همه توافقات سابق پایبند بود.
نکته قابل تامل این است که ایجاد یک ائتلاف جدید نفتی به موازات سازمان اوپک و فعالیت آن در سطح بین‌المللی این شائبه را ایجاد می‌کند که تاریخ مصرف سازمان اوپک به پایان رسیده و کشورهای تولید‌کننده به دنبال ایجاد سازوکاری جدید برای تعیین خط‌مشی نفتی و میزان تولید و عرضه آن در بازار هستند. اما روسیه به عنوان یکی از بزرگ‌ترین کشورهای تولید‌کننده نفت نظر چندان مساعدی درباره این طرح عربستان ندارد.
کمیته مشترک وزرای اوپک متشکل از کشورهای عربستان، امارات، کویت، الجزائر و ونزوئلا از بین کشورهای عضو اوپک و دو کشور روسیه و عمان است که وظیفه نظارت بر چگونگی تعهد کشورهای تولیدکننده نفت را بر عهده دارند.
این نخستین طرح عربستان برای ایجاد یک ائتلاف جدید نفتی در سطح جهان با حضور همه کشورهای تولیدکننده نفت است که به همکاری طولانی بین کشورها منجر خواهد شد. البته این طرح در زمانی ارائه شد که سازمان اوپک توانست قیمت جهانی نفت خام را با موفقیت بعد از کاهش چشمگیر این ماده در ابتدای سال ۲۰۱۶، به حدود ۷۰ دلار در اواخر سال ۲۰۱۷ و ماه نخست سال ۲۰۱۸ برساند.
البته این طرح عربستان در سال ۲۰۱۴ و با آغاز کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی به صورت مخفیانه بین برخی از اعضای اوپک مطرح شد که به دلیل وجود شرایط نامناسب در بازار نفت و نوسانات قیمت در سطح بین‌الملل پیگیری نشد.بعد از نوسانات قیمت نفت، اوپک در نوامبر ۲۰۱۶ و بعد از توافق با کشورهای تولیدکننده نفت غیر‌عضو در اوپک توانست کاهش تولید نفت در جهان را به‌منظور ثبات قیمت‌ها در دستور کار خود قرار دهد. البته این توافق با همکاری همه کشورهای غیر عضو از جمله روسیه به عنوان یکی از بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده غیر‌عضو اوپک عملی شد و تمام اعضای تولیدکننده نفت توافقی مبنی بر کاهش تولید روزانه نفت به میزان ۸/۱ میلیون بشکه در روز دست یافتند که این توافق در دو سال گذشته دو مرتبه تمدید شد که اعتبار آن تا پایان سال‌جاری میلادی است.طبق گفته الفالح طرح عربستان به دنبال تمدید بیش از حد توافق کاهش تولید برای ثبات قیمت نفت نیست بلکه به دنبال اطمینان‌بخشی به کشورهای تولیدکننده نفت به ایجاد ثبات در بازار و نحوه قیمت‌گذاری نفت در سطوح مختلف است.
موافقت روسیه
این در حالی است که وزیر انرژی روسیه الکساندر نواک موافقت اولیه خود را درباره این طرح عربستان اعلام و اذعان کرد که همکاری بین سازمان اوپک و کشورهای غیر‌عضو می‌تواند بعد از پایان تعهد کشورها به کاهش تولید در پایان سال‌جاری میلادی بر اساس مشورت‌های گسترده ادامه یابد.
نواک همچنین به عدم تحقق اهداف تعهد اوپک با دیگر کشورهای تولید‌کننده اشاره کرده و معتقد است که توازن لازم در بازار نفت در سال جدید میلادی تحقق نمی‌یابد. از سوی دیگر «محمد الرمحی» وزیر نفت عمان در واکنش به پیشنهاد عربستان با اشاره به نقش همکاری اوپک با دیگر کشورهای تولیدکننده غیر عضو اعلام کرد که کشورش به ادامه همکاری فیمابین خوشبین بوده و عمان به دنبال تقویت این همکاری است. الرمحی همچنین با اشاره به کاهش ذخایر نفتی در پایان سال‌جاری، اجرای این تعهد را گامی مهم در همکاری اوپک با دیگر تولیدکننده‌های نفت می‌داند و بر همکاری بین این دو برای اجرای یک تفاهمنامه و تعهد جدید امید زیادی دارد.
توازن عرضه و تقاضا
با وجود اذعان اغلب کشورهای تولیدکننده مبنی بر موفقیت تعهد اوپک و دیگر کشورها برای افزایش قیمت جهانی نفت و ایجاد ثبات در بازار عرضه و تقاضا الفالح ادعا می‌کند که این پیمان نتوانسته است هدف اصلی مبنی بر کاهش ذخایر جهانی نفت به میزان درصد طبیعی خود و ایجاد توازن بین عرضه و تقاضا را محقق سازد و طرح کشورش برای ایجاد یک ائتلاف جدید نفتی در جهان برای دستیابی به این هدف مهم است.
با وجود ادعای وزیر انرژی عربستان اوپک در گزارش ماهانه خود وضعیت بازار نفت را به سمت ایجاد توازن بین عرضه و تقاضا قلمداد می‌کند و میزان تعهد کشورهای اوپک نسبت به کاهش میزان تولید برای افزایش قیمت را بیش از ۹۵ درصد عنوان کرده است.
اوپک در این گزارش میزان ذخایر جهانی نفت را در حدود ۱۲۰ میلیون بشکه اعلام کرده که نسبت به ابتدای سال گذشته میلادی بیش از ۵۰ درصد کاهش داشته است. گزارش اوپک همچنین میزان تعهد کلیه کشورهای تولید‌کننده نفت را به صورت میانگین بیش از ۱۰۰ درصد عنوان کرده است و این آمار با توجه به کاهش بیش از توافق برخی از کشورهای تولیدکننده نفت خام به وجود آمده است. در این میان روسیه طی چند ماه گذشته با توجه به روند افزایشی قیمت نفت در بازار خواستار ایجاد یک راهکار برای خروج کشورها از این تعهد با توجه به ایجاد ثبات نسبی قیمت در بازار شده بود ولی در ماه گذشته اصراری بر طرح ارائه شده خود نشان نداد.
با این اوصاف به نظر می‌رسد تلاش‌های عربستان برای تاسیس این ائتلاف جدید بیشتر جنبه سیاسی داشته و به منظور مقابله سیاسی و اقتصادی برخی از کشورهای تولید‌کننده نفت از جمله قطر و ایران است تا بتواند با ایجاد محوریت برای خود در این ائتلاف بتواند اهداف سیاسی خود را با استفاده ابزاری از نفت به پیش ببرد و استقبال سرد اغلب کشورهای تولید‌کننده نفت از این پیشنهاد بیانگر سطحی بودن آن و علاقه کشورهای تولید‌کننده بر ادامه کار اوپک است.
سیاست‌های بی‌منطق
در همین حال مرتضی بهروزی‌فر، کارشناس حوزه نفت و انرژی درباره اظهارات عربستان سعودی در آخرین جلسه کمیته مشترک وزرای عضو اوپک به جهان صنعت گفت: به نظر می‌رسد اظهار‌نظر عربستان در اوپک به هیچ عنوان منطقی نیست و گویی عربستان فقط افکار خود را با صدای بلند بیان کرده است.
بهروزی‌فر در ادامه افزود: در نظر داشته باشید که کشورهای تولید‌کننده نفت عضو اوپک که اتفاقا همگی جهان سومی نیز هستند تفکر و ایده‌ای مشترک ندارند. اعضای اوپک هرکدام ساز خود را می‌زنند، نمی‌توانند کنار هم باشند و هم‌راستا حرکت نمی‌کنند. گاهی اعضای اوپک به گونه‌ای رفتار می‌کنند که گویی منفعت یکی برای دیگر اعضا دور از ذهن است.
به اعتقاد این کارشناس حوزه نفت و انرژی اوپک در چند دهه گذشته نشان داده است که فقط در زمان بحران بر سر یک میز خواهند نشست و مسایل مربوط به نفت را مورد بررسی قرار می‌دهند. به عبارتی می‌توان گفت کشورهای جهان‌سومی که عضو اوپک نیز هستند، تا زمانی که کارد به استخوان‌شان نرسد هیچ تصمیم جدی نخواهند گرفت. از همین روست که بعید به نظر می‌رسد این گروه ساختاری شبیه به آژانس بین‌المللی نفت پیدا کنند.
وی در پایان تاکید کرد: روند افزایشی بهای نفت فقط تا آغاز بهار منطقی است و پس از فصل بهار سال شمسی قیمت‌ها ثابت خواهد شد و دور از ذهن نیست که افزایش نیز داشته باشد. به هر روی با افزایش دما و کاهش مصرف سوخت، طبیعی است که قیمت‌ها نیز کاهش پیدا کند.