سیب‌زمینی رکورددار بیشترین افزایش قیمت

«جهان‌صنعت»- آنطور که مرکز آمار ایران گزارش داده است، قیمت سیب‌زمینی پاییز امسال نسبت به پاییز سال گذشته معادل 5/‏82‌درصد افزایش داشته است.
طبق اعلام مرکز آمار، در بخش سبزیجات در پاییز امسال متوسط قیمت گوجه‌فرنگی و پیاز نسبت‌به مدت مشابه سال گذشته به ترتیب ۷۴ و ۵۳‌درصد افزایش داشته است.
متوسط قیمت سیب‌زمینی ۱۱‌هزار و ۵۵۵تومان و بادمجان ۱۰هزار و ۲۰۳‌تومان بوده که نسبت‌به فصل پاییز۱۴۰۲، به ترتیب معادل 5/‏82 و 7/‏7درصد افزایش داشته است.
راهکار کاهش نرخ سیب‌زمینی‌؟
این همه در حالی است که سیب‌زمینی که همواره یکی از محصولات ارزان‌قیمت کشاورزی به شمار می‌رود اما مدتی است در بازار مصرف دچار نوسان نرخ شده و راهکارهای کوتاه‌مدت از جمله واردات و برخورد با محتکران آنگونه که باید نتوانسته قیمت‌ها را در حد انتظار مصرف‌کنندگان به شرایط سابق بازگرداند.
سیب‌زمینی از نظر میزان تولید و مصرف چهارمین محصول کشاورزی در جهان پس از ذرت، گندم و برنج و از نظر مصرف انسانی سومین محصول غذایی مهم جهان است.
براساس آمار سازمان فائو، کشورهای چین، هند، اوکراین، ایالات‌متحده، روسیه، آلمان، بنگلادش، فرانسه، لهستان و مصر اصلی‌ترین تولیدکننده‌های محصول سیب‌زمینی محسوب می‌شوند.
چین با تولید ۹۲‌میلیون تن سیب‌زمینی در جایگاه اول تولیدکنندگان این محصول در جهان قرار دارد و پس از آن کشورهای هند، اوکراین، روسیه و ایالات‌متحده آمریکا در رتبه‌های بعدی تولید قرار دارند. ایران سالانه با تولید 5/‏5‌میلیون تن سیب‌زمینی در سال و علاوه بر تامین مصرف داخلی، همواره بخشی از آن را صادر کرده است.
در زمستان امسال بازار داخلی سیب‌زمینی دستخوش تغییر شد به طوری که این محصول که همواره با قیمت‌های نازل عرضه می‌شد، نایاب شد و حتی قیمت آن به کیلویی ۶۵‌هزار تومان در خرده‌فروشی‌ها رسید؛ شرایطی که سبب شد برای تنظیم بازار واردات آن در دستور کار فوری وزارت جهادکشاورزی قرار گیرد.
عوامل کمبود سیب‌زمینی در بازار
آنگونه که ایرنا گزارش کرده است، بارش‌‌های بی‌موقع و ناگهانی در مناطق تولید سیب‌زمینی در زمستان منجر به آسیب دیدن مزارع سیب‌زمینی شد تا جایی این آسیب‌ها باعث کاهش برداشت محصول و ایجاد کمبود در بازار شد البته تغییرات دمایی نیز در این کاهش بی‌تاثیر نبوده است.
در طول سال تولید سیب‌زمینی در چهار مرحله کشت بهاره، تابستانه، پاییزه و زمستانه انجام می‌شود که ۷۰‌درصد تولید آن مربوط به کشت پاییز بوده و مازاد آن در انبارها ذخیره‌سازی می‌شود بنابراین باوجود اینکه نباید در فصول پاییز و زمستان بازار داخلی با کاهش عرضه روبه‌رو شود اما صادرات بیش از اندازه منجر به‌هم ریختگی بازار این محصول در ماه‌های گذشته شد.
البته نباید دور از ذهن دانست که در چند ماه اخیر به دلیل کمبود منابع آبی و مشکل برخی کشاورزان در تامین نهاده‌های تولید همچون کود، سم و بذر سطح زیرکشت نیز کاهش یافته است و شاید بخشی از این تصمیم کشاورزان برای کاهش تولید، به دلیل پایین بودن سودآوری این محصول نسبت‌به هزینه‌‌های تولید در شرایط دشوار اقتصادی باشد.
افزایش هزینه حمل‌ونقل محصولات کشاورزی نیز در بروز این کمبود در بازار بی‌تاثیر نبوده به طوری که سبب تاخیر در انتقال سیب‌زمینی از مناطق تولید به بازارهای بزرگ شد و کمبود موقت در بازار و افزایش قیمت‌‌ها را رقم زد.
در مجموع افزایش ناگهانی قیمت سیب‌زمینی در هفته‌های اخیر دلایل متعددی از جمله نوسان نرخ ارز و به دنبال آن میل به صادرات بیشتر، کاهش تولید به دلیل شرایط جوی، کاهش سطح زیرکشت به دلیل کمبود منابع آبی، تاخیر در شبکه حمل‌ونقل و توزیع، افزایش تقاضا داشته است اما به طور قطع صادرات بی‌رویه و قاچاق توانسته بر بازار این محصول تاثیر بسزایی داشته باشد تا جایی که قیمت این محصول در مقاطعی به بیش از ۶۵‌هزار تومان رسید آن هم در شرایطی که به طور متوسط قیمت آن در ماه‌های گذشته بین ۱۸ تا ۲۴‌هزار تومان بود.
اهرم اصلی افزایش قیمت
اکنون سرانه مصرف سیب‌زمینی در کشور ۴۰ تا ۴۵‌کیلوگرم محاسبه می‌شود و با این حساب، تولید داخلی هر قدر هم که سطح زیرکشت کاهش یافته باشد، کفاف نیاز خانوارها را می‌دهد بنابراین آنچه سبب ایجاد نوسان در بازار شد، صادرات بی‌رویه آن بود زیرا افزایش نرخ ارز و برچیده شدن سامانه نیما و حرکت بازار به سمت نرخ‌های توافقی صادرکنندگان را به افزایش صادرات سوق داد.
البته پیش از آن برخی کارشناسان از کاهش تولید سیب‌زمینی در کشور خبر داده بودند. علی نیلی، دبیر انجمن سیب‌زمینی ایران در این‌باره می‌گوید: تا شهریور‌ماه امسال قیمت سیب‌زمینی کمتر از هزینه تولید بود که منجر به کاهش انگیزه تولیدکننده شد اما در مهرماه در مذاکره با سازمان مرکزی تعاون روستایی درخواست شد خرید ذخیره‌سازی انجام شود اما به موقع انجام نشد و سیب‌زمینی‌‌های انبارشده در سردخانه شرایط فعلی را رقم زد.
به گفته وی، حدود دو سال است که سیب‌زمینی‌کاران تحت فشار شدید مالی قرار دارند تا جایی که سال گذشته قیمت سیب‌زمینی کمتر از هزینه تولید بود و تولیدکنندگان ضرر زیادی را متحمل شدند.
نیلی با بیان اینکه برای تنظیم بازار سیب‌زمینی هم باید شرایط را به‌گونه‌ای رقم زد که هم صادرات انجام شود و هم تولید برای تولیدکننده یعنی همان کشاورز صرفه اقتصادی داشته باشد، یادآور شد: سال گذشته انجمن سیب‌زمینی ایران در ذخیره‌سازی احتیاطی با سازمان مرکزی تعاون روستایی همکاری داشت و در اسفند ۱۴۰۲ خرید توافقی بین سازمان مرکزی تعاون روستایی و شهرستان‌های مرکزی ایران انجام شد اما در اردیبهشت ماه امسال به یک باره قیمت‌ها جهش یافت.
جهادکشاورزی: تولید مطلوب است
با وجود اینکه انجمن سیب‌زمینی از کاهش تولید این محصول سخن می‌گوید، حسین اصغری، مدیر کل دفتر امور سبزی‌ها و گیاهان جالیزی وزارت جهادکشاورزی معتقد است که در سال زراعی گذشته حدود 4/‏5‌میلیون تن سیب‌زمینی در کشور تولید و برآورد شده است در فصل زمستان امسال ۱۷۰‌هزار تن سیب‌زمینی تازه از مناطق جنوبی کشور برداشت و به بازار عرضه شود.
اصغری از وجود حدود 2/‏1‌میلیون تن سیب‌زمینی در انبارهای استان‌های همدان، اصفهان، اردبیل، زنجان، چهارمحال و بختیاری، کردستان، خراسان، فارس و سایر استان‌های تولیدکننده خبر داده است که مصرف چهار ماه کشور را پوشش می‌دهد و در عین حال تولید این محصول در فصل بهار نیز به قدر کفایت انجام خواهد شد بنابراین مشکلی برای تامین این محصول وجود ندارد.
ممنوعیت صادرات برای تنظیم بازار داخلی
با توجه به ضرورت تنظیم بازار داخلی، در کنار صدور مجوز واردات ۵۰هزار تن سیب‌زمینی ممنوعیت صادرات سیب‌زمینی نیز اعمال شد. اکبر فتحی، معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزارت جهادکشاورزی به تازگی با بیان اینکه از سال آینده محدودیت فصلی صادرات برای سه محصول گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی و پیاز اعمال می‌شود، گفته است: وزارت جهادکشاورزی باید اعلام کند که چه ماه‌هایی به لحاظ شرایط جوی میزان تولید کاهش می‌یابد و باید محدودیت یا ممنوعیت در صادرات اعمال شود.
وی تصریح کرد: این اقدام برای سال آینده به تفکیک هر محصول به سازمان‌های مربوطه ابلاغ می‌شود. به‌طور مثال برای محصول گوجه‌فرنگی اعمال محدودیت در ماه‌های آبان و آذر و برای سیب‌زمینی در آذرماه خواهیم داشت.
این مقام مسوول ابراز امیدواری کرد که با برنامه‌ریزی وزارت جهاد کشاورزی در دولت چهاردهم برای سال آینده با مشکل کمبود عرضه محصول به بازار داخلی روبه‌رو نشویم.
فتحی خاطرنشان کرد: آنچه برای دولت چهاردهم اهمیت دارد، مدیریت صادرات به‌گونه‌ای است که تنظیم بازار به نفع تولیدکننده و مصرف کننده باشد و با واردات و صادرات ضابطه‌مند بازار داخلی آرامش بگیرد.
قیمت سیب‌زمینی همچنان در نوسان
ورود محموله سیب‌زمینی‌های وارداتی و در کنار آن ورود سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران برای عرضه بهتر آن و نیز آماده‌سازی سیب‌زمینی کشت دوم جنوب کرمان باعث شد قیمت این محصول در میادین میوه و تره‌بار به ۲۹‌هزار و ۵۰۰‌تومان کاهش یابد به طوری که در این میادین سیب‌زمینی با نرخ مصوب عرضه می‌شود.
این درحالی است که همچنان در نرخنامه عمده‌فروشی میدان میوه و تره‌بار تهران قیمت این محصول برای خرده‌فروشی‌ها بین ۳۰ تا ۴۹‌هزار تومان و در بازار خرده‌فروشی همچنان بین ۵۵ تا ۶۵‌هزار تومان تعیین می‌شود. با این وجود چند روز پیش صمد حسن‌زاده رییس اتاق بازرگانی ایران در نامه به معاون حقوقی رییس‌جمهوری خواستار لغو ممنوعیت‌ صادراتی وضع‌شده از سوی معاونت توسعه بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی برای برخی اقلام کشاورزی از جمله سیب‌زمینی شده بود و معتقد بود که این کار با ضرورت حضور در بازارهای جهانی با هدف ارزآور پایدار مغایرت دارد.
از این‌رو به نظر می‌رسد بخشی از این بالا بودن نرخ‌ها ناشی از خریدهای گذشته‌ای است که در زمان اوج گرفتن قیمت سیب‌زمینی صورت گرفته و به مرور با تزریق بارهای جدید سیب‌زمینی در سطح خرده‌فروشی‌ها، نرخ‌ها نیز تعدیل یابد.