سیل حاصل بی‌تدبیری سیاست‌های محیط‌زیست

معصومه ابتکار
موضوع مدیریت محیط‌زیست و منابع طبیعی از مسایل بسیار مهم حکمرانی مطلوب و صحیح در جهان امروز است. دولت‌ها نمی‌توانند به حکمرانی مطلوب دست یابند و جوامع را در مسیر توسعه هدایت کنند، مگر آنکه به ملاحظات، مقررات و استانداردهای حفظ محیط‌زیست و منابع طبیعی توجه ویژه داشته باشند که این امر نیز مستلزم آن است که دولت‌ها از نگاه یکسویه و بهره‌بردارانه به منابع طبیعی پرهیز کنند.
در واقع تصور اینکه منابع طبیعی توان تجدیدپذیری و زایندگی دارند و بنابراین می‌‌توان از آنها به هر شکل و به صورت نامحدود استفاده کرد به جهت علمی کاملا مردود است اما متاسفانه ما شاهد بی‌توجهی به این موضوع در بهره‌برداری از منابع طبیعی هستیم. این کم‌توجهی به محیط‌زیست که در سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه‌ای وجود داشت به‌تدریج و البته بسیار کند کاهش یافت تا اینکه کشور در برنامه چهارم شاهد رویکرد متفاوتی به محیط‌زیست بود؛ رویکردی که مدیریت پایدار را برای حفاظت از منابع طبیعی و جنگل‌ها اصل قرار داد تا این سرمایه‌های با ارزش ملی مدیریت و حفظ و آسیب‌ها و تخریب‌های ناشی از بلایای طبیعی کمتر شود. اما متاسفانه کماکان نهادهای قدرت و ثروت در بهره‌برداری از جنگل‌‌ها و مراتع در مقابل این سیاست‌ها مقاومت کرده‌اند و بهره‌برداری تجاری به صورتی غیرمنطقی تداوم یافته است.
در آخرین سال دولت هشتم حتی شاخص‌های مدیریت جنگل به تصویب رسید اما بعدها جنبه عملیاتی پیدا نکرد و حفاظت از جنگل‌های طبیعی دنبال نشد. در این حال متاسفانه بهره‌برداری بی‌رویه از رودخانه‌ها نیز صورت گرفته و به حفاظت از مسیل آنها نیز بی‌توجهی شده است. ساخت‌وسازها در کنار رودخانه‌ها و بهره‌برداری از شن و ماسه بستر رودخانه‌ها در حالی انجام می‌شود که نباید به بهای ساختن جایی به رودخانه‌ها و مراتع آسیب وارد شود. وقتی مراتع مدیریت نشود، بارندگی به سیل تبدیل شده و فاجعه می‌آفریند.از سوی دیگر تغییرات شدید آب و هوایی به عنوان بحثی علمی مزید بر علت به شمار می‌رود. در حالی که حوادث طبیعی قابل مدیریت است و به خصوص سیل قابل پیش‌بینی به حساب می‌آید و می‌توان برای کاهش خسارات و تلفات تدابیری اندیشید، متاسفانه ما شاهد تخریب فراوان سیلاب‌ها در کشور هستیم. برای مقابله با این مشکل باید بستر رودخانه‌ها را تحکیم کرده و سیل‌بند را افزایش دهیم و یا خانه‌ها را آماده مقابله کنیم. در این امر البته اطلاع‌رسانی و آموزش بسیار مهم است.
مشکل اساسی این است که نه سیاست‌های کلان و بلندمدت ما به درستی اتخاذ شده و عملیاتی می‌شوند و نه آموزش و اطلاع‌رسانی مطلوب و سریع به مردم می‌دهیم در حالی که اگر این دو به موازات هم صورت پذیرد می‌توان جلوی تلفات و آسیب‌ها را گرفت.