سینماگران جهان به دنبال سیمرغ تهران

جشنواره جهانی فیلم فجر در حالی سی‌و‌ششمین دوره خود را امروز آغاز خواهد کرد که حضور فیلمسازان سرشناس و نمایش بیش از ۱۱۰ فیلم سینمایی در بخش‌های مختلف این رویداد آن را در صدر اخبار هنری قرار داده است.
امروز سی‌وششمین دوره جشنواره جهانی فیلم فجر که حالا برای چهارمین سال پیاپی به صورت مستقل و جدا از بخش ملی پیگیری می‌شود، آغاز خواهد شد؛ جشنواره‌ای که نسبت به سال گذشته تنها چند تغییر کوچک را تجربه می‌کند اما هر سال با دقت و نظم بیشتری در حال برگزاری است. همین چند روز پیش بود که رضا میرکریمی دبیر سه دوره اخیر جشنواره جهانی فیلم فجر در نشست رسانه‌ای این رویداد اعلام کرد که بنا بر ارزیابی فدراسیون بین‌المللی هنر عکاسی (فیاپ)، جشنواره جهانی فیلم فجر می‌تواند جزو ۱۵ جشنواره برتر جهان باشد.
هر چند قرار گرفتن در میان ۱۵ فستیوال برتر دنیا برای سینمای ایران بسیار حائز اهمیت است اما رسیدن به آن کمی سخت به نظر می‌رسد و نیاز به برنامه‌ریزی مدون و دقیقی دارد تا بتوان به این جایگاه رسید.
شاید یکی از نقاط مثبت جشنواره جهانی فجر حضور مداوم مدیران و کمترین تغییر در مقررات و قوانین آن است، امسال نیز جشنواره تنها با یک تغییر، سی و ششمین دوره خود را تجربه خواهد کرد که آن هم اهدای جایزه به کارگردان‌های «فیلم‌های اول» است.
به گفته دبیر جشنواره، جایزه این بخش را دو سینماگر خارجی و یک ایرانی انتخاب خواهند کرد که تا تنظیم این گزارش، اسامی این داوران هنوز اعلام نشده است، همچنین طبق قوانین جشنواره این فیلم از میان همه آثاری که فیلم اول محسوب می‌شوند اعم از فیلم‌هایی که در بخش مسابقه و غیررقابتی هستند انتخاب خواهد شد.
اما یکی از عواملی که باعث اعتبار بخشیدن به یک فستیوال هنری در دنیا می‌شود حضور فیلمسازان یا بازیگران مطرح دنیا در آن رویداد است و امسال با خبری شدن حضور ‌الیور استون‌ در جشنواره جهانی فیلم فجر شاید بتوان گفت او مهم‌ترین و جدی‌ترین فیلمسازی است که طی چند دهه اخیر به ایران آمده است.
استون کارگردان، نویسنده و تهیه‌کننده آمریکایی – فرانسوی است که به واسطه کارگردانی سری فیلم‌هایی در مورد جنگ ویتنام به شهرت رسید و تاکنون دو بار موفق به دریافت جایزه اسکار شده است.
از جمله مهم‌ترین آثار وی می‌توان به «جی‌اف‌کی»، «بهشت و زمین»، «قاتلین بالفطره»، «نیکسون»، «دور‌برگردان»، «هر یکشنبه کذایی»، «اسکندر»، «مرکز تجارت جهانی»، «دبلیو»، «وال استریت: پول هرگز نمی‌خوابد» و «وحشی‌ها» اشاره کرد.
‌ژان پی‌یر لئو‌ بازیگر فرانسوی و یکی از چهره‌های شاخص موج نو‌ سینمای فرانسه نیز دیگر مهمان ویژه سی‌و‌ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر است. این بازیگر ۷۳ ساله در سال ۲۰۰۰ جایزه سزار افتخاری دریافت کرد و برگزارکنندگان جشنواره فیلم کن نیز در سال ۲۰۱۶ جایزه نخل طلای افتخاری این جشنواره را به او اهدا کردند. لئو در آثاری چون «آخرین تانگو در پاریس» ساخته برناردو برتولوچی، «اوت ۱: شبح» به کارگردانی ژاک ریوت، «مادر و روسپی» اثر ژان اوستاش و «زندگی کولی‌وار» آکی کوریسماکی ایفای نقش کرده است.
‌نیکولا پیووانی‌ آهنگساز، ‌فرانکو نرو‌ بازیگر ایتالیایی، ‌رشید مشهراوی‌ کارگردان فلسطینی، ‌ریتی پان‌ کارگردان کامبوجی، ‌یورن دانر‌ منتقد، تهیه‌کننده و بازیگر فنلاندی، ‌لری اسمیت‌ فیلمبردار بریتانیایی، ‌استلا کالتسو‌ طراح صحنه، ‌فیلیپ راس‌ فیلمبردار، آیدا بگیچ‌ فیلمساز، ‌ایزابل جیوردانو‌ مدیر فعلی یونی‌فرانس و روزنامه‌نگار سابق، روبرتو پرپینانی تدوینگر، ‌آنا هنکل-دونرسمارک برنامه‌ریز جشنواره‌های سینمایی هم از دیگر سینماگرانی هستند که حضورشان در سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر قطعی شده است.
بخش‌های اصلی و مسابقه‌ای جشنواره جهانی فیلم فجر
سینمای سعادت (مسابقه بین‌الملل)
مهم‌ترین یا در واقع بخش اصلی جشنواره جهانی فیلم فجر، «سینمای سعادت» یا همان مسابقه بین‌الملل است که طبق قانون جشنواره در این بخش ۱۵ اثر (۱۲ فیلم خارجی و سه فیلم ایرانی) رقابت می‌کنند.
در این بخش که بیشترین جوایز نیز در آن اهدا می‌شود، یک سیمرغ زرین به بهترین فیلم و شش سیمرغ سیمین به بهترین کارگردان، فیلمنامه، بازیگر زن و مرد، جایزه ویژه هیات داوران و بهترین فیلم کوتاه اهدا می‌شود.
در بخش سینمای سعادت این دوره از جشنواره سه فیلم ایرانی «تنگه ابوغریب» به کارگردانی بهرام توکلی، «چهل و هفت» ساخته مشترک احمد اطراقچی و علیرضا عطاءالله تبریزی و «هت‌تریک» به کارگردانی رامتین لوافی حضور دارند. آثار‌ خارجی بخش سینمای سعادت نیز ۱۲ فیلم‌ «پیامی به پدر» محصول قزاقستان، «آگا» محصول بلغارستان، آلمان و فرانسه، «آن سوی ابرها» محصول هند، «دلتوف» محصول روسیه، لهستان و صربستان، «گندم» محصول ترکیه، آلمان، فرانسه، سوئد و قطر، «تیتو کوچولو و موجودات فضایی» محصول ایتالیا، «دروغ کوچک مصلحتی» محصول شیلی، «حادثه شبانه» محصول قرقیزستان، «گل‌های سرخ و برگ‌های سبز» محصول چین، «ترانه گرانیتی» محصول ایرلند و کانادا و «معدنچی» محصول کرواسی و اسلوونی «انقلاب خاموش» محصول آلمان هستند.
جلوه‌گاه شرق
بخش جلوه‌گاه شرق در واقع پانورامای سینمای کشورهای آسیایی و اسلامی است که تنها به کشورهای آسیایی و اسلامی اختصاص دارد.
در این بخش از جشنواره نیز مانند سینمای سعادت، ۱۵ فیلم رقابت می‌کنند که سه فیلم ایرانی «اردک لی» به کارگردانی بهروز غریب‌پور، «آستیگمات» ساخته مجیدرضا مصطفوی و «پاسیو» به کارگردانی مریم بحرالعلومی حضور دارند. در این بخش البته برخلاف سینما سعادت تنها سه جایزه بهترین فیلم آسیایی، بهترین کارگردان آسیایی و بهترین فیلم کوتاه آسیایی اهدا خواهد شد.
جام جهان‌نما (جشنواره جشنواره‌ها)
سومین و آخرین بخش اصلی و مسابقه‌ای جشنواره جهانی فیلم فجر جام جهان‌نما یا همان جشنواره جشنواره‌هاست که در واقع به آثاری که در فستیوال‌های معتبر شرکت کرده یا جایزه گرفته‌اند، اختصاص دارد.
در این بخش برخلاف دو بخش دیگر اصلی جشنواره، سه فیلم ایرانی در کنار ۱۶ فیلم خارجی رقابت می‌کنند و تنها تندیس و جایزه نقدی به بهترین فیلم اهدا خواهد شد.
‌«درساژ» ساخته پویا بادکوبه، «راه رفتن روی سیم» به کارگردانی احمدرضا معتمدی و «هندی و هرمز» ساخته عباس امینی فیلم‌های ایرانی بخش جام جهان‌نما هستند. از جمله آثار خارجی بخش جام جهان‌نما نیز می‌توان به فیلم‌های «نوعی خانواده»، «غول»، «مربی زندگی»، «معجزه»، «فراموشی می‌سراید»، «روزی روزگاری در نوامبر»، «غرش»، «رستاخیز»، «هرگز ترکم نکن»، «حفار» و «آن سوی واژه‌ها» اشاره کرد.
بخش‌های جنبی و غیررقابتی جشنواره جهانی فیلم فجر
نمایش فیلم‌های کلاسیک مرمت شده
به طور معمول، بخش غیررقابتی و جنبی فستیوال‌های مختلف دنیا همواره کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد اما وقتی به اسامی آثار حاضر در جشنواره امسال و حضور آثار کارگردان‌هایی چون «کینگ هو»، «اولیدریچ لیپسکی»، «کارن شاه نظرف»، «علی حاتمی» و «ناصر تقوایی» توجه می‌کنیم در واقع نمی‌توان از این بخش نیز به راحتی عبور کرد. در بخش نمایش فیلم‌های مرمت شده کلاسیک نیز هفت فیلم خارجی در کنار چهار فیلم ایرانی از کارگردان‌های سرشناس حضور دارند.آثار خارجی این بخش «نشانی از ذن» ساخته کینگ هو محصول مشترک هنگ‌کنگ و تایوان، «دروازه جهنم» ساخته نیتوسوکه کینوگاسا محصول ژاپن، «ظهور و سقوط یک شرکت کوچک فیلمسازی» ساخته ژان لوک گدار محصول فرانسه، «قاتل تزار» ساخته کارن شاه نظرف محصول روسیه، «پیک نیک در هنگینگ راک» ساخته پیترویر محصول استرالیا، «آدلا هنوز شام نخورده» ساخته اولیدریچ لیپسکی محصول چکسلواکی سابق و «نسل» ساخته آندری وایدا محصول لهستان هستند. چهار فیلم ایرانی بخش نمایش فیلم‌های کلاسیک نیز «یا ضامن آهو» ساخته پرویز کیمیاوی، «اربعین» به کارگردانی ناصر تقوایی، «امیرکبیر» اثر علی حاتمی و «بازمانده» به کارگردانی سیف‌الله داد، است.
مستند زیر ذره‌بین
بخش مستند زیر ذره‌بین نیز همانطور که از اسمش پیداست به آثار مستندی اختصاص دارد که بخش غیر‌رقابتی حضور دارند، امسال در این بخش پنج مستند ایرانی و هشت مستند خارجی از کشورهایی چون استرالیا، جمهوری چک، بریتانیا، اوکراین و لهستان به نمایش درمی‌آید. آثار ایرانی این بخش «ارثیه پدری» به کارگردانی مهدی نقویان، «در جست‌وجوی فریده» به کارگردانی کوروش عطایی و آزاده موسوی، «در جست‌وجوی خانه خورشید» به کارگردانی مهدی باقری، «بانو قدس ایران» به کارگردانی مصطفی رزاق کریمی و «راه دل» به کارگردانی مهدی زمانپور کیاسری است.
«داستان یک ازدواج»، «آبی»، «الدورادو»، «دریا از دوردست به ما می‌نگرد»، «دریای غم»، «شهاب‌ سنگ‌ها»، «خانه نویسندگان» و «همدلی» نیز عنوان هشت مستند خارجی این بخش است.
فانوس خیال
«فانوس خیال» که در بخش غیررقابتی جشنواره تعریف شده است در واقع نمایش‌های نیمه شب فیلم‌های نوآور در گونه‌های مختلف سینمایی است. در این بخش نیز ۹ فیلم خارجی در کنار سه فیلم ایرانی از جمله «ادی» از انگلستان، «جدا افتاده» از بریتانیا، «این است قانون» از ایتالیا، «خناس» از آذربایجان، «خانم‌هاید» از فرانسه، «حریف تمرینی» از فرانسه، «جبر لاپلاسی» از ایتالیا، «سومین جنایت» از ژاپن و «راهزن مست» از مجارستان انتخاب جمهوری شده‌اند. سه فیلم ایرانی بخش فانوس خیال نیز «سرو زیر آب» ساخته محمدعلی باشه آهنگر، «مارموز» ساخته کمال تبریزی و «گرگ بازی» ساخته عباس نظام‌دوست است.
زیتون‌های زخمی
جشنواره جهانی فیلم فجر همچنان که دبیر این رویداد تاکید داشته تلاش می‌کند به آثاری در حوزه تحولات جهان اسلام نیز توجه ویژه‌ای داشته باشد و از همین رو بخش «زیتون‌های زخمی» را با نگاهی به تحولات روز جهان اسلام تعریف کرده است. در این بخش بیش از ۱۰ فیلم مستند و داستانی از کشورهای سوریه، مصر، عراق، لبنان، فلسطین، یمن و ترکیه حضور دارند، همچنین مهمانان و فیلمسازانی از این کشورها در این دوره از جشنواره حضور دارند. علاوه بر این فیلم‌هایی از کشورهای خارج از منطقه خاورمیانه که درگیر جنگ و داعش بوده‌اند نیز برای دبیرخانه جشنواره ارسال شده و ایران هم یکی از کشورهای حاضر در بخش «زیتون‌های زخمی» است. امسال در بخش «زیتون‌های زخمی» فراتر از بحران سوریه، فیلم‌هایی با موضوعاتی از قبیل فرقه‌گرایی، جنگ یمن و بحران میانمار نیز حضور دارند.
مروری بر آثار سینمای گرجستان
مروری بر آثار سینمای کشورهای مختلف دنیا نیز از جمله بخش‌‎های ثابت بسیاری از فستیوال‌های معتبر دنیاست و جشنواره جهانی فیلم فجر نیز طی ادوار مختلف آثار سینمایی کشورهایی چون فرانسه، ژاپن و اسپانیا را مرور کرده است. امسال بخش مرور سینمای یک کشور، به گرجستان اختصاص دارد که ۵ فیلم منتخب از بهترین آثار فیلمسازان شاخص این کشور از جمله «دده»، «خانه دیگران»، «خیبولا»، «لوکا» و «مادر مخوف» به نمایش درمی‌آید.
نمایش‌های ویژه: بهترین کشورها
۱۱ فیلم خارجی برای نمایش در بخش «نمایش‌های ویژه: بهترینِ کشورها» سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر انتخاب شد که در بین آنها فیلمی از آناهید آباد فیلمساز ایرانی- ارمنستانی نیز حضور دارد.
فیلم‌های «یه وا»، «معدنچی»، «ترانه گرانیت»، «جزء مخفی»، «مادر مخوف»، «رزا چومبه»، «مسیرها»، «فرزندان چنگیز»، «سنتائور»، «نامه‌ای به رییس‌جمهور» و «چامبرا» برای نمایش در این بخش انتخاب شده است.
رویدادها
بخش «رویدادها» که به نوعی تنها در جشنواره جهانی فیلم فجر برگزار می‌شود در واقع از سه بخش «دارالفنون»، «نشست‌های دانشگاهی» و «سمینارها و کارگاه‌های آموزشی» تشکیل شده است. بخش دارالفنون جشنواره جهانی فیلم فجر محتوای آموزش دارد و با حضور دانشجویان ایرانی و خارجی تشکیل می‌شود که امسال در این بخش ۱۱۰ دانشجوی علاقه‌مند به سینما شرکت کرده‌اند و طی حضور ۱۰ روزه خود در جشنواره کارگاه‌ها و کلاس‌های آموزشی بسیاری با حضور فیلمسازان مطرح برای آنها تعبیه شده است.
«نشست‌های دانشگاهی» و «سمینارها و کارگاه‌های آموزشی» نیز همانطور که از اسم‌شان پیداست مخصوص دانشجویان و فیلمسازان ایرانی است که در زمان برگزاری جشنواره در دانشگاه‌های هنر و با تدریس فیلمسازان و مهمانان خارجی در دانشگاه‌های ایران برگزار می‌شود. برگزاری تورهای گردشگری برای مهمانان خارجی و نشست‌های خبری برای مهمانان ویژه جشنواره نیز از دیگر برنامه‌هایی است که در زمان برگزاری جشنواره تدارک دیده شده است و حال باید ماند و دید که مسوولان سی‌وششمین جشنواره جهانی فیلم فجر تا چه اندازه در برگزاری منظم این رویداد در پردیس چارسو موفق خواهند بود.