سیکل معیوب بورس

«جهان‌صنعت»- بازار سهام به طور مشخص در یک پروسه تکراری رکود و ریزش قرار گرفته و با ثبت یک روز منفی دیگر نشان داد که با عزم جدی سهامداران حقیقی برای خروج پول مواجه است. بررسی‌های آماری نشان می‌دهد بازدهی شاخص کل از ابتدای سال به منفی 4/3‌درصد رسیده است؛ بازدهی نامطلوبی که به هیچ عنوان برای سهامداران دلگرم‌کننده نیست. به ‌خصوص اینکه بازارهای مالی در راستای سناریوهای انتخاباتی در آمریکا با آینده‌ای مبهم مواجه هستند. حال در چنین شرایطی که حتی مشخص نیست رویکرد دولت جدید در رویارویی با آمریکا بر چه محوری استوار است و وضعیت تحریم‌ها به کجا می‌رسد، طبیعی است بازار سهام بدون مشتری بماند. در روزهای گذشته رفتار دلار و تورم نشانه‌هایی جدید از انتظارات را در معرض دید فعالان اقتصادی گذاشته‌اند. به این ترتیب توجه به تغییر مسیر انتظارات می‌تواند وضعیت مبهم بازارها را تا حدود زیادی توجیه کند.
کارشناسان معتقدند که بهبود وضعیت بازار سرمایه در ایران، نیاز به اصلاحات ساختاری و سیاستگذاری‌های دقیق و هوشمندانه دارد. یکی از اصلی‌ترین عوامل تاثیرگذار بر بازار سرمایه، عدم ثبات اقتصادی و سیاسی در کشور است. تحریم‌های اقتصادی، نوسانات نرخ ارز و مشکلات بودجه‌ای دولت همگی باعث افزایش نااطمینانی و کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران شده‌اند، همچنین تغییرات مکرر در سیاست‌های اقتصادی و قوانین مرتبط با بازار سرمایه، فضا را برای فعالیت‌های اقتصادی پیچیده‌تر کرده است. نرخ بهره بالا و سیاست‌های پولی انقباضی بانک مرکزی نیز از دیگر عواملی هستند که بازار سرمایه را تحت فشار قرار داده‌اند‌ و این وضعیت منجر به کاهش نقدینگی در بازار و کاهش تمایل سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در سهام شده است. بازار سرمایه ایران هنوز با مشکلات ساختاری متعددی مواجه است. عدم شفافیت در گزارش‌های مالی شرکت‌ها، وجود رانت و فساد و نیز عدم رعایت اصول حاکمیت شرکتی از جمله مواردی هستند که اعتماد سرمایه‌گذاران را کاهش داده‌اند. بدون رفع این مشکلات نمی‌توان انتظار بهبود پایدار در بازار داشت. تاثیرات بحران‌های جهانی نظیر پاندمی کرونا و جنگ‌های اقتصادی بین قدرت‌های بزرگ، بازار سرمایه ایران را نیز تحت تاثیر قرار داده است. کاهش تقاضای جهانی برای نفت و سایر محصولات صادراتی ایران، به افت درآمدهای ارزی و در نتیجه فشار بر اقتصاد داخلی منجر شده است. همچنین افزایش نرخ تورم و انتظارات تورمی بالا، سرمایه‌گذاران را به سمت دارایی‌های ثابت نظیر طلا و ارز سوق داده و از جذابیت بازار سرمایه کاسته است، این امر باعث شده که حجم معاملات در بورس کاهش یابد و شاخص‌ها با افت مواجه شوند. یکی دیگر از اصلی‌ترین دلایل منفی‌های اخیر بورس، انتظار برای معرفی و انتصاب وزیران دولت چهاردهم و سیاست‌های آنها در قبال بازار سرمایه است، این موضوع باعث افزایش نااطمینانی و عدم اعتماد سرمایه‌گذاران به آینده اقتصادی کشور شده است، هرگونه تغییرات در کابینه و سیاست‌های جدید می‌تواند تاثیرات عمیقی بر بازار سرمایه داشته باشد و سرمایه‌گذاران تا زمان روشن شدن این سیاست‌ها، تمایل کمتری برای ورود به بازار دارند. شرایط سیاسی منطقه نیز نقش مهمی در تاثیرگذاری بر بازار سرمایه ایران دارد، درگیری‌های شدیدتر بین لبنان و اسرائیل، افزایش تنش‌ها و نااطمینانی‌های سیاسی در منطقه را به دنبال داشته است. این وضعیت باعث افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیکی و کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه ایران شده است. هرگونه تشدید درگیری‌ها و ناپایداری‌های سیاسی منطقه‌ای می‌تواند تاثیرات منفی بر بازار سرمایه داشته باشد. یکی دیگر از عوامل مهم در وضعیت فعلی بازار، عدم حمایت کافی مسوولان سازمان بورس و عدم برقراری جلسات و مصاحبه‌ها برای رفع نگرانی‌های سهامداران است. این مساله باعث شده که سرمایه‌گذاران احساس کنند نگرانی‌ها و مشکلات آنها نادیده گرفته شده و حمایتی از سوی نهادهای مرتبط دریافت نمی‌کنند. این عدم ارتباط موثر و پاسخگویی، به کاهش اعتماد و افزایش نااطمینانی در بازار منجر شده است. برای بهبود وضعیت بازار سرمایه ایران، نیاز به اصلاحات ساختاری و سیاستگذاری‌های دقیق و هوشمندانه است. افزایش شفافیت، ایجاد ثبات اقتصادی و سیاسی و نیز اتخاذ سیاست‌های پولی مناسب می‌تواند به بازگشت اعتماد سرمایه‌گذاران و بهبود وضعیت بازار کمک کند، همچنین اعلام سریع و شفاف سیاست‌های دولت چهاردهم و تیم اقتصادی جدید، کاهش تنش‌های منطقه‌ای و افزایش تعامل و پاسخگویی مسوولان سازمان بورس می‌تواند نقش مهمی در کاهش نااطمینانی و رونق دوباره بازار سرمایه داشته باشد. در همین رابطه علیرضا فرشید، کارشناس بازار سرمایه می‌گوید: آنچه در فضای سیاسی کشور می‌گذرد، سبب شده آن دسته از سهامدارانی که معمولا با اتکا به بخت و شانس دست به سرمایه‌گذاری می‌زنند، در این مقطع به دلیل غیرقابل پیش‌بینی بودن فضای حاکم بر کشور کلا قید ورود به بورس را بزنند. آنچه باعث شده طرف فروش همچنان رونق داشته باشد به سه عامل باز‌می‌گردد. ابهامات پیرامون کابینه اقتصادی دولت مهم‌ترین ترس حال حاضر بورس‌بازان است. تردید نسبت به تفکرات اقتصادی دولت جدید می‌تواند مهم‌ترین مانع ورود پول به بازار باشد. همانطور که مشاهده کردیم، همزمان با بالا گرفتن حواشی مرتبط با انتخاب کابینه دولت چهاردهم، بازار سرمایه نیز به ‌سرعت وارد فاز فروش شد و کانال 2/2میلیون واحد را که با هیجان بعد از انتخابات به دست آورده بود مجددا از دست داد. بازار سهام، معاملات بعد از انتخابات را در حالی آغاز کرد که روندی صعودی و پایدار برای شاخص کل آن پیش‌بینی شده بود. با ‌این ‌حال، پس از گذشت سه هفته به‌‌رغم برخی اتفاقات مثبت ازجمله افزایش نرخ دلار نیمایی به سطح ۴۴هزار تومان، شاخص اصلی بازار وارد مدار نزولی شد که نتیجه آن کاهش انگیزه برای خرید و افت ارزش معاملات شد. بررسی رفتار معامله‌گران حاکی از آن است که بعد از مشخص شدن نتیجه انتخابات، طرف تقاضا محتاطانه‌تر از قبل رفتار کرده است؛ امری که از سه عامل مهم نشات می‌گیرد. موضوع کسری بودجه و ترس از انتشار اوراق به عنوان یکی از عوامل اصلی ورود پول به تالار سهام شناخته می‌شود. احتمال افزایش نرخ سود نیز با روی کار آمدن دولت جدید دومین مورد مبهم در بازار است. علاوه بر این دو عامل، نامشخص بودن مختصات تیم اقتصادی دولت باعث شده بورس تهران به بازاری پرریسک برای سرمایه‌گذاری تبدیل شود، از این رو مسیر حرکت شاخص کل سهام را در کوتاه‌مدت و میان‌مدت نمی‌توان صعودی پیش‌بینی کرد.