شانگهای پیشگام چندجانبه گرایی در نظام بین‌الملل باشد

گروه سیاسی- نزدیک به ۱۵ سال از عضویت ایران به عنوان ناظر سازمان همکاری‌های شانگهای می‌گذرد. در این مدت ایران بارها علاقه‌مندی خود را برای عضویت دائم در این نشست اعلام داشت و این مساله هم در دستور کار این سازمان قرار گرفت اما تاکنون تغییری در این روند حاصل نشده. این در حالی است که کشورهایی مثل هند و پاکستان در سال ۲۰۱۷ وضعیت‌شان از ناظر به اصلی در این سازمان تغییر کرده است. البته حضور ایران در وضعیت ناظر شامل طیف متنوعی از همکاری‌ها می‌شود اما طبیعی است که در صورت تغییر وضعیت به عنوان عضو اصلی این همکاری‌ها بیشتر از قبل می‌شود. در این سازمان طیف متنوعی از همکاری‌های مختلف در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی انجام می‌شود و این مساله با توجه به حضور کشورهای شرق آسیا برای ایران حائز اهمیت است. مضاف بر اینها بعد امنیتی این نشست قابل توجه است. بحث مبارزه با تروریسم، جدایی‌طلبی، افراط‌گرایی دینی، قاچاق مواد مخدر و پولشویی از موضوعاتی است که در اجلاس شانگهای بررسی می‌شود.
اما نکته مهم دیگر شرایط فعلی منطقه‌ای و بین‌المللی ایران است که تحت تحریم‌های اقتصادی آمریکا قرار دارد. لذا مقامات تهران برای فرار از وضعیت اقتصادی خود و خنثی کردن تلاش آمریکا برای انزوای ایران تلاش می‌کنند به عضویت دائم شانگهای درآیند چرا که این موقعیت می‌تواند نکته مثبت‌تر دیگری در سیاست خارجی ایران محسوب شود. لازم به ذکر است در این اجلاس چین و روسیه به عنوان دو عضو اصلی این سازمان از اعضای دائم شورای امنیت هستند و همچنین این دو کشور از اعضای ۱+۵ و از حامیان برجام حضور دارند و این موارد اهمیت حضور ایران در این اجلاس را بیشتر می‌کند.
جمهوری اسلامی ایران همواره بر این باور است که راه توسعه و رفاه کشورهای منطقه از مسیر همکاری‌های اقتصادی و تجاری می‌گذرد و آمادگی دارد با ابتکارات منطقه‌ای در این زمینه همکاری لازم را داشته باشد. موقعیت جغرافیایی ایران امکان اتصال ترانزیتی کشورهای مختلف در غرب و شرق و شمال و جنوب را فراهم می‌سازد و کشورمان علاقه‌مند است از این موقعیت راهبردی برای کمک به توسعه پایدار و رشد کشورمان و همگرایی اقتصادی سایر کشورهای منطقه به بهترین نحو استفاده کند. در همین راستا با سرمایه‌‌گذاری‌های عظیم، کریدورهای مختلف حمل و نقل و ترانزیت جاده‌ای و ریلی نظیر کریدور شمال – جنوب، کریدور خلیج فارس – دریای سیاه، کریدور شرق ایران با محوریت توسعه بندر چابهار، کریدور‌های جاده‌ای و ریلی مصوب اکو و همچنین کریدورهای هوایی برای تسهیل حمل‌ونقل ترانزیتی ایجاد شده است.
دیروز اسحاق جهانگیری در هجدهمین اجلاس نخست‌وزیران سازمان همکاری‌های شانگهای حضور یافت و در مهم‌ترین سخنان خود اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران پس از خروج آمریکا از برجام، همواره ضمن اعلام آمادگی خود برای ادامه گفت‌وگوها با طرف‌‌های دیگر برجام، پس از یک سال روند توقف اجرای تعهدات هسته‌ای را طبق برجام آغاز کرده و اعلام داشته است. در صورت عمل طرف‌های مقابل به تعهدات خود، اجرای تعهدات هسته‌ای خود را وفق برجام مجددا از سر خواهد گرفت. معاون اول رییس‌جمهور با تاکید بر اینکه جمهوری اسلامی ایران جایگاه ویژه‌ای برای همکاری‌های منطقه‌ای قائل است، تصریح کرد: از آنجا که سازمان‌های منطقه‌ای نقش مهمی در پیشبرد رویکرد چندجانبه‌گرایانه در نظام بین‌الملل دارند، سازمان همکاری‌های شانگهای می‌تواند در این مسیر پیشگام باشد.
جهانگیری در ادامه گفت: جهان ما با مسائل پیچیده، جدید و خطیری روبه‌رو است. نظام جهانی ناگزیر است در مواجهه با مسائل نوظهور اقلیمی، بین‌المللی و منطقه‌ای برپایه چندجانبه‌گرایی و همکاری‌های مشترک کلیه اعضای جامعه جهانی عمل کند. ضرورت دارد همه کشورها براساس مسوولیت خود برای حفظ صلح و امنیت و نظم پایدار بین‌المللی در مقابل هر گونه اقدام یکجانبه‌گرانه مقاومت ‌کنند.
وی خاطرنشان کرد: بر این اساس جمهوری اسلامی ایران جایگاه ویژه‌ای برای همکاری‌های منطقه‌ای قائل است. از آنجا که سازمان‌های منطقه‌ای نقش مهمی در پیشبرد رویکرد چندجانبه‌گرانه در نظام بین‌الملل دارند، سازمان همکاری‌های شانگهای می‌تواند در این مسیر پیشگام باشد.
جهانگیری افزود: جمهوری اسلامی ایران همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را برای مبارزه با تروریسم و تضمین صلح و امنیت بین‌المللی حائز اهمیت می‌داند و بر مقابله جمعی با این پدیده مجرمانه تاکید دارد و تعهد مبارزه با تروریسم و تلاش برای دستیابی به جهانی عاری از خشونت و افراطی‌گری را محصول خواست ملت خود می‌داند.
معاون رییس‌جمهور در ادامه گفت: دولت جمهوری اسلامی ایران متاسف است که تحت تاثیر سیاست‌های زورگویانه دولت آمریکا، برخی سازمان‌های رسمی و موثر در مبارزه با تروریسم در کشورهای مستقل در معرض اتهام ناروای تروریستی بودن قرار می‌گیرند و مشمول معیارهای دوگانه در سیاست‌های مبارزه با تروریسم می‌شوند. وی گفت: برجام یک الگوی کارآمد و موفق دیپلماسی چندجانبه است که در چارچوب مذاکرات دشوار و طولانی ایران با شش قدرت موثر جهان به نتیجه رسید و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز پشتوانه آن شد اما دولت فعلی آمریکا در اقدامی بی‌سابقه از توافقنامه برجام خارج شد و درصدد برآمد که با اعمال تحریم‌های مالی، بانکی، قوانین داخلی و تکنولوژی خود، راه همکاری اقتصادی تمامی کشورهای جهان از جمله اعضای متعهد به برجام را به روی ایران ببندد.
جهانگیری تاکید کرد: اقدامات زورمدارانه و یکجانبه آمریکا در اعمال تحریم‌های ظالمانه علیه ملت ایران، مصداق بارز تروریسم اقتصادی و نقض فاحش اصول حقوق بین‌الملل و منشور ملل متحد است و از این رو جامعه بین‌الملل در این زمینه مسوولیت دارد. وی ادامه داد: جمهوری اسلامی ایران پس از خروج آمریکا از برجام، همواره ضمن اعلام آمادگی خود برای ادامه گفت‌وگوها با طرف‌های دیگر برجام، پس از یک سال روند توقف اجرای تعهدات هسته‌ای را طبق برجام آغاز کرده و اعلام داشته است در صورت عمل طرف‌های مقابل به تعهدات خود، اجرای تعهدات هسته‌ای خود را وفق برجام مجددا از سر خواهد گرفت. بدیهی است استمرار برجام تنها با تعادل در اجرای تعهدات از سوی تمامی طرف‌ها و برخورداری جمهوری اسلامی ایران از مزایای اقتصادی برجام مقدور خواهد بود.
جهانگیری گفت: امنیت دریانوردی به عنوان اصل شناخته‌شده حقوق بین‌الملل، همواره مورد تاکید جمهوری اسلامی ایران بوده است. نظام دریانوردی در تنگه هرمز بر پایه «عبور بی‌ضرر» کلیه شناورها، بدون تبعیض بوده و جمهوری اسلامی ایران هر گونه اقدام لازم جهت حفاظت از امنیت این تنگه و حراست از مرزهای آبی خود را جزو حقوق حاکمیتی خود می‌داند و هر گونه اقدام در جهت امنیتی‌‌سازی دریانوردی آزاد را نمی‌پذیرد.
معاون اول رییس‌جمهور تصریح کرد: طرح ابتکاری «صلح هرمز» که توسط رییس‌جمهوری اسلامی ایران در اجلاس اخیر مجمع عمومی سازمان ملل متحد ارائه شد، فرصت مناسبی برای دستیابی به صلح پایدار، همکاری و مشارکت جمعی کشورهای منطقه، تضمین امنیت انتقال انرژی و کشتیرانی و تبادلات تجاری جهان با منطقه است که انتظار حمایت جامعه بین‌الملل و سازمان‌های منطقه‌ای از این طرح را داریم. وی افزود: جمهوری اسلامی ایران بر این باور است که راه توسعه و رفاه کشورهای منطقه از مسیر همکاری‌های اقتصادی و تجاری می‌گذرد و ایران آماده است با ابتکارات منطقه‌ای در این زمینه همکاری لازم را داشته باشد.
جهانگیری خاطرنشان کرد: موقعیت جغرافیایی ایران امکان اتصال ترانزیتی کشورهای مختلف در غرب و شرق و شمال و جنوب را فراهم می‌سازد و ما علاقه‌مندیم از این موقعیت راهبردی برای کمک به توسعه پایدار و رشد کشورمان و همگرایی اقتصادی سایر کشورهای منطقه به بهترین نحو استفاده کنیم.
در همین راستا با سرمایه‌گذاری‌های عظیم، کریدورهای مختلف حمل‌و‌نقل و ترانزیت جاده‌ای و ریلی نظیر کریدور شمال- جنوب، کریدور خلیج فارس- دریای سیاه، کریدور شرق ایران با محوریت توسعه بندر چابهار، کریدورهای جاده‌ای و ریلی مصوب اکو و همچنین کریدورهای هوایی برای تسهیل حمل‌ونقل ترانزیتی ایجاد شده است. اخیرا موافقتنامه موقت ترتیبات تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا به امضا رسیده است که با اجرایی شدن مرحله اول آن، ترتیبات تجارت ترجیحی بین ایران و اعضای اتحادیه برقرار می‌شود و در آینده‌ای نزدیک به سمت تجارت آزاد منطقه‌ای حرکت خواهیم کرد.معان اول رییس‌جمهور در پایان گفت: به یقین تعامل و مشارکت جمهوری اسلامی ایران در چارچوب سازمان همکاری‌های شانگهای موجب تقویت این ائتلاف بین‌المللی برای ارتقای صلح و همزیستی پایدار و کسب و خلق فرصت‌های جدید توسعه و ارتقای سطح آسایش و رضایت مردم کشورهای عضو و جهان می‌شود. موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک جمهوری اسلامی ایران و پتانسیل ممتاز آن در منابع انسانی و مادی به‌ویژه انرژی عناصری موثر و اعتباربخش به هرگونه همکاری و ائتلاف بین‌المللی و تامین منافع مشترک است.
گفتنی است اسحاق جهانگیری معاون اول رییس‌جمهوری در حاشیه هجدهمین اجلاس نخست‌وزیران سازمان همکاری شانگهای با «عبدالله آریپوف» نخست‌وزیر ازبکستان و ابوالقاضی اف نخست‌وزیر قرقیزستان نیز دیدار و گفت‌وگو کرد.