شاید ترکمن‌ها این‌بار بدقولی نکردند

گروه انرژی- برای سومین‌بار قرارداد سوآپ گازی بین ایران و ترکمنستان امضا شد؛ قراردادی که گویا این‌بار قرار است سالانه ۱۰میلیارد مترمکعب گاز ترکمنستان براساس سازوکار سوآپ، از طریق خاک ایران به عراق عرضه شود.
قرارداد خرید گاز از ترکمنستان به دولت سیدمحمد خاتمی برمی‌گردد که برای تامین گاز مناطق شمالی کشور قرارداد با این همسایه‌شمالی بسته شد و قرار بود بخشی از این گاز هم سوآپ شود در سال‌86 دولت محمود احمدی این قرارداد را لغو کرد. در سال‌95 به دنبال افزایش تقاضا و ناترازی گاز، به‌خصوص برای صنایع استان‌های شمالی، دولت روحانی مجدداً وارد مذاکره با ترکمنستان شد و واردات گاز برقرار شد. یک‌سال بعد این کشور به بهانه افزایش قیمت‌، گاز را در فصل زمستان روی ایران قطع کرد.
هرچند بعدها اعلام شد که دلیل قطع گاز از سوی ترکمنستان بدهی‌های ایران به این کشور بوده است، با این حال دولت سیزدهم بعد از تشدید ناترازی در زمستان یک‌بار دیگر با ترکمنستان وارد مذاکره شد تا هم از این کشور گاز بخرد و هم مسیری برای برقراری سوآپ باز کند.
آنطور که وزارت نفت اعلام کرده است، این توافق راهبردی نتایج مثبتی برای هر سه کشور مانند تنوع‌بخشی به مقاصد صادراتی ترکمنستان، تامین گاز شمال ایران و جلوگیری از بحران برق عراق را درپی دارد.
انرژی‌پرس در این رابطه طی گزارشی نوشت: «قرارداد سوآپ گازی که در مراسمی با حضور علی‌مجتبی روزبهانی سفیر جمهوری اسلامی ایران در ترکمنستان و مقصد بابایف رئیس کنسرسیوم دولتی «ترکمن‌گاز» به امضا رسید، عنوان شد که ترکمنستان و جمهوری اسلامی ایران براساس اصول دوستی، حسن همجواری، احترام متقابل و مشارکت برابر سال‌هاست که در حال توسعه روابط سودمند متقابل در صنعت گاز هستند».
براساس این قرارداد، مقرر شد سالانه تا سقف ۱۰میلیارد مترمکعب گاز ترکمنستان براساس سازوکار سوآپ، از طریق خاک جمهوری اسلامی ایران به جمهوری عراق عرضه شود. سوآپ گاز میان ترکمنستان و جمهوری اسلامی ایران پیش از این در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ نیز به مقصد جمهوری آذربایجان انجام شده است.
دولت ترکمنستان هنوز هیچ جزئیاتی در مورد قیمت‌ها، زمان‌بندی یا تنظیمات لجستیکی ارائه نکرده است، اما اعلام کرد که به دنبال گسترش خط لوله جدید گاز به ایران خواهد بود.
به گزارش آسوشیتدپرس، شرکت‌های ایرانی قرار است یک خط لوله جدید ۱۲۵کیلومتری (۷۷ مایلی) را به ایران ایجاد کنند تا ظرفیت انتقال گاز ترکمنستان را افزایش دهند. وزارت امور خارجه ترکمنستان اعلام کرد، عشق‌آباد در نظر دارد صادرات گاز خود به ایران را سالانه به ۴۰میلیارد مترمکعب افزایش دهد. ترکمنستان به شدت به صادرات ذخایر عظیم گاز طبیعی خود متکی بوده و چین مشتری اصلی گاز در ترکمنستان است. از همین روی، عشق‌آباد در حال کار روی ایجاد یک خط لوله برای تامین گاز به افغانستان، پاکستان و هند است.
با لازم‌الاجرا شدن قرارداد جدید، راه‌حلی برای بحران برق در عراق ارائه می‌کند. نیروگاه‌های عراق به شدت به گاز وارداتی از ایران متکی هستند که یک‌سوم نیاز عراق را پوشش می‌دهد، اما گاز تهران به‌طور مکرر قطع و از همین روی، بحران برق تشدید می‌شود. زیادعلی فاضل وزیر برق عراق در اظهارات قبلی تایید کرده بود که کشورش توافقنامه واردات روزانه ۲۰میلیون مترمکعبی گاز ترکمنستان را نهایی کرده که تنها چالش، نبود خطوط ارتباطی برای انتقال این گاز به عراق، جز از طریق شبکه ایرانی است. بنابراین، عراق مذاکراتی با طرف ایرانی برای استفاده از شبکه‌های خود جهت انتقال گاز ادامه داد تا در صورت توقف گاز ایران، صادرات مستمر آن تضمین می‌شود و با موافقت تهران، می‌توان از گاز ترکمنستان به‌زودی استفاده کرد. ۲۰میلیون مترمکعب گاز ترکمنستان که عراق به دنبال تامین آن است، می‌تواند بخشی از نیازهای این کشور را تامین کند.
بدون تردید این توافق یک پیشرفت مهم در بخش انرژی برای ساخت یک خط لوله اصلی گاز به طول ۱۲۵‌کیلومتر و سه ایستگاه کمپرسور در ترکمنستان است. این تاسیسات توسط شرکت‌های ایرانی و با هدف گسترش عرضه گاز ترکمنستان به ایران ساخته می‌شود. این خبر ب‌طور رسمی توسط وزارت امور خارجه ترکمنستان تایید شده است. مذاکرات برگزارشده از ۱ تا ۳ ژوئیه ۲۰۲۴ در عشق‌آباد، زمینه را برای بحث در مورد جنبه‌های متعدد همکاری‌های بیشتر در صنعت گاز بین ایران و ترکمنستان فراهم کرد.
اتحادیه اروپا و ترکیه نیز از نزدیک این مذاکرات را زیرنظر داشتند و بر اهمیت بین‌المللی آن تاکید کردند. این پروژه اهمیت حیاتی برای امنیت انرژی هر دو کشور داشته و تمایل آنها برای توسعه روابط استراتژیک بلندمدت در بخش انرژی را نمایان می‌کند.
خط لوله گاز جدید که مسیر آن هنوز اعلام نشده است، از ترکمنستان عبور خواهد کرد. این پروژه شامل ۱۲۵‌کیلومتر خط لوله و سه ایستگاه کمپرسور است. هدف از این ابتکار تقویت زیرساخت‌های حمل‌ونقل گاز و تضمین صادرات بیشتر گاز طبیعی به ایران است. گسترش این زیرساخت به ترکمنستان اجازه می‌دهد تا صادرات گاز طبیعی خود را افزایش داده و موقعیت خود را در بازار جهانی انرژی تقویت کند. همچنین، برای ایران موجب بهینه‌سازی مصرف گاز داخلی و تثبت صادرات می‌شود که با توجه به تقاضای فزاینده داخلی برای منابع انرژی، بسیار مهم است.