شروط غیررسمی اروپا برای ایران

رحمان قهرمانپور*
باید تاکید داشت که در بیانیه سه کشور اروپایی در خصوص اینستکس تنها پیش‌شرط پذیرش FATF توسط ایران به صراحت آمده و پیش‌شرط‌های دیگر از جمله محدود شدن برنامه‌های موشکی و حضور ایران در یمن به صراحت نیامده است. اما بعد از خروج آمریکا از برجام اختلافی که اروپایی‌ها با آمریکایی‌ها داشتند بر سر فعالیت‌های موشکی ایران بود. در مورد اصل محدود کردن اختلاف نظر نداشتند بلکه اختلاف روشی داشتند. اروپایی‌ها معتقد بودند که با توافق جداگانه‌ای غیر از برجام باید فعالیت‌های موشکی ایران محدود شود اما آمریکایی‌ها می‌گفتند که یک پیمان و توافق جامع‌تری شامل موشکی و هسته‌ای نیاز است. در عین حال سیاست ایران از آن موقع این بوده که در خصوص بحث موشکی مذاکره نکند. طرح این موضوع محل اختلاف بوده است. لذا اگر اروپا این دو پیش‌شرط را به‌طور رسمی اعلام کند طبیعی است که ایران به این خواسته اروپا جواب مثبتی نخواهد داد چون فعالیت‌های موشکی تابع پیمان‌های محدود‌کننده بین‌المللی نیستند و ایران هم عضو پیمانی نیست که ملزم کند که فعالیت‌های موشکی‌اش را محدود کند و گسترش ندهد لذا این موضوع بسیار محل اختلاف است اما مساله‌ای که به صورت رسمی مطرح شده پیوستن ایران به الزامات FATF است که فعلا در ایران دو لایحه‌اش پذیرفته شده و دو لایحه دیگر باقی مانده که تصویب پیمان پالرمو و CFT است.
اینها نیز در داخل روند قانونی‌اش را سپری می‌کند چون در خود دستورالعمل‌های FATF هم همواره اشاره می‌شود که تصویب این معاهدات تابع قوانین داخلی کشورهاست بنابراین مساله FATF مسیر خودش را ادامه می‌دهد. نکته دیگر اینکه آن پیش‌شرط‌هایی که اروپایی‌ها اعلام کردند معلوم نیست این پیش‌شرط‌ها به معنای آن است که این سازوکار مالی اینستکس فراتر از غذا و دارو و مسائل بشردوستانه خواهد بود یا اینکه حتی در صورت جواب دادن ایران به در خواست FATFباز این سازوکار همچنان محدود به کمک‌های بشردوستانه خواهد بود. فاعدتا اگر این دومی باشد دستاورد زیادی برای ایران ندارد و خیلی محل چانه‌زنی نیست.در کل حرکت اروپا دست گرمی خوبی است. اروپایی‌ها شاید بعد از این همه تاخیر نشان دادند که اراده‌ای از خود دارند. حالا باید ببینیم در ادامه می‌خواهند از این موضوع برای دور زدن تحریم‌ها استفاده کنند و یا می‌خواهند محدود به موارد بشردوستانه کنند. آنچه که الان اروپایی‌ها می‌گویند این است که این سازوکار برای دور زدن تحریم‌هاست ولی آن چیزی که در عمل می‌بینیم این سازوکار محدود به دارو و غذا و مواردی است که جزو تحریم‌ها نیستند لذا باید اتحادیه اروپا معلوم کند که تاچه حد تمایل دارد کارکرد این سازوکار را افزایش دهد.اما همزمان با اعلام این سازوکار دو اتفاق افتاد؛ یکی اینکه آقای شمخانی اعلام کرد که ایران قصد ندارد برد موشک‌های خود را افزایش دهد، از طرفی سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا اعلام کردند که هنوز ایران پایبند به برجام است این تحولات بی‌ارتباط باهم نیستند به نظر می‌رسد یک نوع توافق کلی صورت گرفته مبنی براینکه این سازوکار آغاز شود. به نظر می‌رسد اروپایی‌ها قصدشان این است این سازوکار را شروع کنند سازوکاری که زمینه مذاکره با ایران را در خصوص مسائل موشکی فراهم می‌کند احتمالا اگر چنین چیزی هم باشد مذاکره به معنای رسمی نخواهد بود اینکه دو کشور علنی مثل برجام بحث کنند چنین چیزی در افق یکی دو ماه آینده بعید به نظر می‌رسد شاید موضوعی که آقای شمخانی اعلام کرده مبنای تفاهم کلیاتی باشد که دو طرف در موردش به جمع‌بندی رسیدند و اینکه خیلی هم نیازمند مذاکرات طولانی نیست در عین حال مکانیسم و سازوکار اعتمادسازی است شاید اروپایی‌ها دنبال این باشند که این پیش‌شرط‌ها را مطرح کنند تا این اقدام زمینه‌ساز توافق کلی‌تری با ایران در زمینه موشکی یا حتی بحث‌های منطقه‌ای باشد. بحث‌های منطقه‌ای نیز احتمالا در مورد یمن است که خود ایران قبل از اروپایی‌ها پیشنهاد داده بود.
*کارشناس مسائل بین‌الملل