شناسایی معادن سنگ هخامنشی در دشت پاسارگاد

سرپرست هیات بررسی شهرستان پاسارگاد از شناسایی معادن سنگ‌های مجموعه تاریخی و آثار نویافته جدیدی از دوره هخامنشی در دشت پاسارگاد و نواحی هم جوار آن خبر داد.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، فرهاد زارعی کردشولی گفت: از این آثار می‌توان به دو معدن سنگ‌های آهکی تراورتن سفید در کوه الماس بری تنب کرم و معادن سنگ‌های ماسه سنگی موسوم به ابوالوردی اشاره کرد. اگرچه معدن الماس بری در گذشته توسط باستان‌شناسانی که در حوزه پاسارگاد و تخت جمشید کار کرده بودند، شناسایی شده بود ولی از نحوه و چگونگی برداشت این سنگ‌ها گزارشی منتشر نشد.
نحوه برداشت سنگ از معادن در دوره هخامنشیان
او با اشاره به وسعت بیش از ۶ کیلومتر مربع معدن الماس بُری گفت: این معدن مهم‌ترین و بزرگ‌ترین معدن هخامنشی مربوط به پاسارگاد است که از بیش از ۴۰ قسمت آن سنگ برداشت شده است. پس از انتخاب محل بُرش و بر اساس ابعاد بلوک مورد نیاز، حجاران اقدام به جدا سازی بلوک‌ها با انواع تیشه و قلم می‌کردند (فاصله هر بلوک بریده شده با بدنه اصلی کوه بین ۵۰ تا۸۰ سانتیمتر و به اندازه عرض شانه حجاران بود.
وی افزود: در مرحله بعد بلوک‌ها را که به صورت قلم ستون‌های نیمه تراش و مکعبی شکل به وزن بین دو تا۵۰ تن بودند را از صخره‌ها جدا کرده و در دره‌های ریگزار مانند معدن به دامنه کوه انتقال می‌کردند. در مرحله بعدی بلوک‌ها را سوار بر ارابه‌های بزرگ کرده و به وسیله چهار پایانی مانند گاو پس از گذر از تنگه‌های بلاغی و سعادتشهر‌ به پاسارگاد انتقال داده و کار می‌گذاشتند سپس بلوک‌ها یا قلمه ستون‌ها را به وسیله انواع تیشه‌ها(از زبره تراش تا بسیار ظریف)صاف و در پایان به وسیله لیف درخت خرما یا پوست کوسه صیقلی می‌کردند.
فرهاد زارعی کرد شولی در ادامه به معدن ابوالوردی اشاره کرد و گفت: این معدن که به تازگی شناسایی شده‌ و از سنگ‌های استخراج شده آن، در پر کردن فضای داخلی دیواره صفه تل تخت و زیر سازی کاخ‌ها و آبنماهای باغ‌شاهی استفاده کرده‌اند.
او از دیگر سنگ‌های مورد استفاده در بناهای مجموعه پاسارگاد‌ به سنگ سیاه اشاره کرد و افزود: گروه بررسی امیدوار است در حوزه فرهنگی همین شهرستان، معدن آن را شناسایی کند. رگه‌هایی از سنگ‌های سیاه، در بخش جنوب شرقی شهرستان(منطقه دهستان سرپنیران) شناسایی شده که از نظر نوع و جنس سنگ با سنگ سیاه مجموعه قرابت نزدیکی دارد.
او از جمله این آثار به کانال‌های هخامنشی جوی‌دختر اشاره کرد و گفت: هخامنشیان از بالا‌دست رود پلوار، ترعه‌ای (کانالی) جدا کرده و آب را با استفاده از شیب طبیعی زمین (شیب در پاسارگاد از شمال به جنوب است) در دامنه تپه‌ماهوری‌های شرق پاسارگاد، به پشت سد هخامنشی سرپنیران انتقال می‌دادند.
به گفته این باستان‌شناس آب در فصول پر‌بارش سال ذخیره و در فصول زراعی، کشاورزی آزاد می‌شد و پس از گذر از کانال‌های دست‌ساز تنگ سعادتشهر به اراضی مرغوب شرق دشت سعادتشهر (بالغ بر ۱۰ هزار هکتار) انتقال پیدا می‌کرد.
فرهاد زارعی‌کرد‌شولی در ادامه افزود: هخامنشیان در تنگه تاریخی بلاغی نیز اقدام به حفر کانال‌های دستکند منحصر به فرد به صورت منقطع در دو طرف شرق و غرب رود پلوار به طول ۵/۵ کیلومتر کرده و آب را به اراضی کشاورزی تنگه و بخش غربی دشت سعادتشهر انتقال داده‌اند.
شناسایی سنگ قبرهای نفیس صفوی
این باستان‌شناس افزود: از قرون متاخر اسلامی (از قرون ۹ تا ۱۴ هجری) آثاری نظیر بقاع متبرکه و قبرستان‌های با سنگ قبرهای نفیس(دوره صفوی)، تعدادی پایه پل روی پلوار (حداقل چهار پل)، سه آسیاب و همچنین کاروانسرا شناسایی شد.
به گفته سرپرست هیات برنامه بررسی و شناسایی باستان‌شناختی شهرستان پاسارگاد، پیش‌بینی می‌شود بررسی باستان‌شناسی شهرستان پاسارگاد و بخش مشهد مرغاب به لحاظ وجود مناطق صعب‌العبور و کوهستانی تا پایان سال‌جاری و بهار سال۱۳۹۶ ادامه یابد.
او افزود: بعد از اتمام بررسی پیمایشی و ثبت و ضبط اطلاعات در فرم‌های استاندارد پژوهشکده باستان‌شناسی کشور، اطلاعات در نرم‌افزار GIS گنجانده خواهد شد.