شناسایی پتانسیل‌های معدنی سنگ‌آهن، با بهره‌گیری از هوش مصنوعی

عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان گفت: یکی از طرح‌های کلان دانشگاه اصفهان درخصوص ارتباط دانشگاه با صنعت و جامعه در حال انجام است. در این طرح شناسایی پتانسیل‌های معدنی سنگ‌آهن در بخش بزرگی از کشور با توجه به روش‌های نوین از جمله کاربرد هوش مصنوعی در اکتشاف مواد معدنی است.هاشم باقری در پاسخ به این سوال که رشته زمین‌شناسی شامل چه گرایش‌هایی می‌شود و افراد با تحصیل در این رشته در چه حوزه‌هایی می‌توانند مشغول به فعالیت شوند، گفت: رشته زمین‌شناسی شامل گرایش‌ها و تخصص‌های مختلفی از جمله رشته تکتونیک، زمین‌شناسی مهندسی، چینه‌شناسی، پترولوژی، آب و رسوب‌شناسی، زمین‌شناسی اقتصادی و زمین‌شناسی زیست‌محیطی و برخی رشته‌های جدید دیگر می‌شود. متخصصان این رشته به‌عنوان یکی از رشته‌ها و زیرمجموعه‌های علوم پایه، علاوه بر ایفای نقشی مهم در تحقیقات بنیادین، در زمینه‌هایی مانند اکتشاف و بهره‌برداری از منابع معدنی، مسائل مربوط به منابع آب در حوزه‌های مختلف، مشارکت در پروژه‌های عمرانی و توسعه زیرساخت‌های کشور، حل مسائل زیست‌محیطی و نیز مشارکت در پروژه‌های اکتشاف و بهره‌برداری از منابع نفت و گاز به تحقیق و پژوهش مشغول هستند.او درباره پتانسیل‌های معدنی کشور گفت: ایران در زمینه ذخایر طبیعی و معدنی، کشوری بسیار غنی است و طبق آمار سال‌های اخیر از نظر تنوع مواد و ذخایر معدنی رتبه جهانی ۱۰ دنیا و از نظر تولیدات مواد معدنی رتبه ۱۵ دنیا را داراست. همچنین در زمینه بعضی از منابع فلزی رتبه بالاتری را داریم و براساس ارزیابی‌های جدید، در زمینه ذخایر مس، ایران رتبه پنج دنیا را دارد. مواردی که عرض کردم بدون در نظر گرفتن منابع نفت و گاز بود، یعنی اگر شما بخواهید جایگاه ایران را در مجموع بسنجید و ذخایر نفت و گاز را هم در کنار منابع فلزی و غیرفلزی لحاظ کنید، شاید بتوان گفت ایران از نظر منابع طبیعی جزو سه کشور اول دنیا قرار می‌گیرد. غنی بودن در زمینه منابع طبیعی و معدنی، می‌طلبد که ما در زمینه فناوری و بهره‌برداری این منابع از روش‌های نوین علمی استفاده کنیم. در واقع بهره‌گیری از روش‌های نوین علمی، یکی از رسالت‌های همکاران و دانشجویان ما در رشته زمین‌شناسی است. باقری درباره نقش دانشگاه خاطرنشان کرد: در رابطه با همکاری و نقش گروه زمین‌شناسی دانشگاه اصفهان در اجرای پروژه‌های تحقیقاتی و پژوهشی و ارتباط دانشگاه با جامعه و صنعت، به جرات می‌توانم بگویم که از ابتدای تاسیس این گروه تا به این لحظه، به ویژه از چهار سال گذشته تاکنون، همکاران ما بیشترین فعالیت را در ارتباط با صنعت و جامعه داشته‌اند، شاهد این ادعا هم انتخاب گروه زمین‌شناسی به‌عنوان گروه برتر دانشگاه اصفهان در زمینه ارتباط با صنعت و نیز انتخاب یکی از اعضای هیات علمی و یک طرح پژوهشی در سطح کشور توسط وزارت علوم در سال ۱۴۰۰ است که این نشان‌دهنده تلاش همکاران ما در گروه زمین‌شناسی در راستای حرکت دانشگاه اصفهان به سمت دانشگاه‌های نسل سوم و چهارم است. او ادامه داد: یکی از محاسنی که انجام این طرح‌های پژوهشی در گروه‌های مختلف آموزشی دارد، این است که علاوه بر اینکه رسالت آموزشی انجام می‌شود، باعث می‌شود بسیاری از دانشجویان هم در این طرح‌ها مشغول به فعالیت شوند، آنها علاوه بر مطالبی که در کلاس‌های درس آموزش می‌بینند، به طور عملی در پروژه‌هایی که با صنعت در ارتباط است هم فعالیت می‌کنند و در این زمینه تجربیاتی را کسب می‌کنند و این باعث می‌شود که آنها پس از فارغ‌التحصیلی بهتر جذب بازار کار و جامعه شوند. این نکته را هم عرض کنم که در حال حاضر ما با کمبود نیروی متخصص و فارغ‌التحصیل زمین‌شناس مواجه هستیم، به شکلی که بسیاری از شرکت‌ها به ما مراجعه می‌کنند و حتی مشتاق جذب دانشجویان فعال ما پیش از فارغ‌التحصیلی هستند. ما برای به کارگیری دانشجویان خود در پروژه‌هایمان هیچ محدودیتی نداریم. البته این امر به میزان زیادی به خود دانشجویان نیز مربوط می‌شود، به عبارتی بستگی به این نکته دارد که دانشجویان تا چه اندازه به رشته خود علاقه‌مند باشند و برای کسب دانش و مهارت‌های لازم تلاش کنند. عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان درباره اهمیت رشته زمین‌شناسی خاطرنشان کرد: رشته زمین‌شناسی از زیرمجموعه علوم پایه و در عین حال رشته‌ای کاربردی است. تقریبا تمام قوانین حاکم بر تکامل و عملکرد زمین که موضوع علم زمین‌شناسی است باعث می‌شود که این رشته هر سلیقه‌ای را از لحاظ علمی بتواند قانع کند. برای مثال یک زمین‌شناس می‌تواند در زمینه‌های مختلف مانند ژئوشیمی، ژئوفیزیک، اکتشاف مواد معدنی، نفت، کامپیوتر، محیط‌زیست و… تحقیق و تحصیل کند. البته دانشجویان برای اینکه در این رشته موفق باشند و در عین حال بتوانند در جامعه ایفای نقش کنند، باید یکسری از مسائل را مورد توجه قرار دهند. برای مثال علاوه بر اینکه در رشته تحصیلی خود، مقالات و متون علمی به‌روز را مطالعه می‌کنند، باید اطلاعات و تجربیات خودشان را در حوزه‌هایی مانند تسلط بر کامپیوتر و نرم‌افزارها، زبان‌های خارجی و همچنین ریاضیات توسعه دهند. در واقع این موارد ابزارهای پیشرفت همه علوم به‌ویژه در عصر حاضر بوده و اهمیت دادن به آنها باعث برتری یک محقق نسبت به دیگران در عرصه تعامل با صنعت و جامعه هستند.
او ادامه داد: البته پشتوانه تمام این فعالیت‌ها مطالعات و تحقیقات بنیادی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت، اما این تحقیقات بنیادی باید بتواند نیازهای جامعه را هم برطرف کند و کلید آن ارتباط با جامعه و صنعت است. یکی از نکات کلیدی در مورد طرح‌های پژوهشی که در ارتباط با صنعت انجام می‌شود، این است که باید علاوه بر رفع نیازهای جامعه و صنعت، روی مرزهای دانش حرکت کنند وگرنه بسیاری از کارهایی که همکاران ما انجام می‌دهند را ممکن است دیگران هم بدون داشتن تخصص زیاد انجام دهند. به عبارتی، ما نباید رقیب آن افراد باشیم، بلکه باید این عرصه را از نظر علمی و ابزاری برای رفع نیاز‌ها در جامعه و صنعت و ایجاد فرصت‌های جدید گسترده‌تر کنیم. از این‌رو، نگرش ما در گروه زمین‌شناسی در طرح‌های کلان به این موضوع معطوف است که اولویت ما همیشه باید حرکت روی مرزهای دانش باشد. به عبارتی رفع نیازهای جامعه توسط دانشگاهیان باید توام با دانش‌افزایی و تربیت نیروهای متعهد و متخصص با سطح علمی و تجربی بالا باشد.