شناسایی یک محوطه تاریخی پشت سد چپرآباد

«جهان‌صنعت»- در ادامه کاوش‌های نجات‌بخشی سد چپرآباد که به‌زودی آبگیری خواهد شد، باستان‌شناسان یک محوطه تاریخی را شناسایی کرده‌اند که قدمت آن به هزاره اول پیش از میلاد (حدود سه‌هزار سال قبل) می‌رسد.
یوسف فلاحیان سرپرست هیات باستان‌شناسی محوطه کانی وشتران در محدوده سد چپرآباد در استان آذربایجان‌غربی گفت: محوطه‌ای که در برنامه بررسی و شناسایی اولیه به شماره ۰۴ شناسایی شد، جزو محوطه‌های در معرض خطر آبگیری سد چپرآباد اشنویه است که بعدها مشخص شد اسم آن نزد اهالی منطقه «کانی وشتران» است.
عضو رسمی پژوهشکده باستان‌شناسی افزود: این محوطه به ابعاد ۵۰ در ۱۰۰ متر با گسترش شمال‌شرقی و جنوب‌غربی روی یک برجستگی طبیعت‌ساخته در دشت سپیندار، جزو اراضی روستای صوفیان از توابع بخش نالوس شهرستان اشنویه محسوب می‌شود.
او ادامه داد: روی این بستر و بلندای طبیعی، نهشته‌ای انسان‌ساخته به ارتفاع یک تا دو متر شکل گرفته است که بنا به پیشنهاد بررسی‌گر مذکور، به عنوان یک محوطه در خطر عصرآهن، کاوش نجات‌بخشی آن در دستور کار پژوهشگاه میراث‌ فرهنگی و گردشگری قرار گرفت. البته صرفا حریم محوطه کانی وشتران تحت ‌تاثیر آبگیری سد چپرآباد قرار می‌گیرد و به هیچ‌وجه عرصه محوطه به زیر آب نخواهد رفت.
سرپرست هیات باستان‌شناسی کانی وشتران گفت: تیم کاوش در محوطه کانی وشتران توانست با ایجاد سه ترانشه در ابعاد ۵ در ۵ و ۴ در ۴ اطلاعات باارزشی از وضعیت محوطه به‌ دست آورد. این کاوش‌ها نشان داد در یک تک‌دوره و با دو فاز معماری مشخص که زمان آن احتمالا به هزاره اول پیش از میلاد برمی‌گردد، در صدها سال که اوایل آن می‌تواند با اواخر عصر آهن منطبق باشد، استقراری در این محوطه شکل گرفته است.
به گفته این باستان‌شناس، عصر آهن این مناطق چندان فرهنگ عصر آهن عمومی را یدک نمی‌کشد و تنها رگه‌های کمی از فرهنگ عمومی را نشان می‌دهد و مادامی که مواد فرهنگی مکشوفه تحت آزمایش‌های سالیابی شیمیایی قرار نگیرند، نمی‌توان با قطعیت نسبت به زمان‌بندی آن نظر داد.
این باستان‌شناس اظهار کرد: حتی با وجودی که در فرهنگ عمومی عصر آهن، گورستان‌ها به دور از منازل مسکونی منتقل شده‌اند، ولی در کنار سکونتگاه این محوطه، یک تک‌گور سنگی کشف شده که البته محتویات اسکلتی آن بسیار کم و پراکنده است. همچنین یک شیء در حد یک انگشتر مفرغی که دور تکه استخوان بندِ یک انگشت قرار داشت، پیدا شد که ظواهر امر از دستبرد قبلی به این گور حکایت دارد. در هر صورت، وضعیت گویای آن است که به تبعیت از فرهنگ کلی عصر آهن، هنوز گورها از مکان استقراری خارج نشده‌اند.
فلاحیان در ادامه گفت: معماری مکشوفه در این محوطه، ساختمان‌هایی متشکل از قلوه‌سنگ‌های کوچک و بزرگ و نامتقارن و با ملاط گِل است که از مقاومت و ایستایی چندان زیادی برخوردار نیستند و شاید یکی از دلایل وجود حجم وسیعی از آوار سنگ که اتفاقا با اندک خاکبرداری رخنمون شده و تا یک یا یک‌ونیم متری خاکبرداری ادامه دارد، همین آسیب‌پذیری معماری باشد که در طول دوران دیوار چندان سالمی را به یادگار نگذاشته است. این مساله درک از پلان معماری را مخصوصا در ترانشه‌هایی که به ناچار به دلیل کمبود بودجه، به صورت کوچک حفر می‌شوند، دچار پیچیدگی و ابهام می‌کند.
سرپرست هیات باستان‌شناسی کانی وشتران ادامه داد: مواد فرهنگی مکشوفه در لابه‌لای این معماری حجم زیادی از تکه سفال‌ها و در موارد انگشت‌شمار ظروف سفالی نسبتا سالم را دربرمی‌گیرد که تمام آنها به صورت ساده و تعداد زیادی از آنها به صورت ترد و زمخت مشاهده می‌شوند که این مساله احتمالا از تولیدات محلی و غیرانبوه با مواد و تکنولوژی بومی حکایت می‌کند.
کاوش‌های نجات‌بخشی در سد چپرآباد اشنویه در حالی انجام شده که به گفته مسوولان استان آذربایجان شرقی این سد با اهداف تامین آب کشاورزی، به‌زودی آبگیری خواهد شد. باستان‌شناسان معتقدند یافته‌های پشت این سد نقطه عطفی برای باستان‌شناسی جنوب آذربایجان غربی است و اگر زمان بیشتری به کاوش اختصاص داده شود حتما رازها و اطلاعات بیشتری به دست خواهد آمد. مسوولان میراث فرهنگی اشنویه نیز احتمال داده‌اند با آبگیری این سد حدود ۱۳ محوطه تاریخی زیر آب خواهد رفت.