«شوتی افغان‌ بَر» بلای جان جاده‌ها؛ توقیف ۲هزار خودروی قاچاق انسان

ایرنا- این روزها با روی کار آمدن دولت چهاردهم و مطالبه ملی از متولیان برای طرد اتباع غیرمجاز، تبعات اقتصادی و اجتماعی میزبانی از کسانی که با نادیده گرفتن قوانین کشور وارد خاک ایران می‌شوند، به روایت‌های مختلف بیان می‌شود؛ افرادی که در جست‌وجوی زندگی بهتر حاضر هستند خطرات این سفر غیرقانونی را به جان بخرند و راهی دیار دیگری شوند. عبور غیرقانونی این اتباع غیرمجاز از مرز که به گفته سخنگوی دولت تعداد آنها از تعداد اتباع مجاز در کشور پیشی گرفته است، خود داستان مفصلی دارد که سبب شده متولیان امر به دنبال احداث دیوار مرزی مشترک با افغانستان و پاکستان باشند؛ برنامه‌ای که دور جدید آن از اردیبهشت امسال با جدیت آغاز شده و وزارت کشور امیدوار است با این کار جلوی بخشی از ورود غیرمجازها را به کشور بگیرد.
از آنجا که این گروه از اتباع ورود غیرقانونی به کشور دارند به طور حتم نمی‌توانند با روش‌های معمول و استفاده از سیستم حمل‌و‌نقل عمومی خود را به داخل ایران برسانند و در شهرهای مختلف به امید یافتن کار و زندگی جاگیر شوند؛ روشی که در سال‌های اخیر این گروه از اتباع در پیش گرفته‌اند، استفاده از «خودروهای شوتی» است که در اصطلاح عامه به «افغانی کش» یا «افغانی بر» معروف شده‌اند.
این خودروها که اغلب ۴۰۵، پرشیا و سمند هستند، برای اینکه این کار برایشان صرفه اقتصادی داشته باشد، حداقل ۱۰‌تبعه غیرمجاز را در خودرویی که حداکثر ظرفیت آن ۵‌نفر است، جا می‌دهند و حتی در فیلم‌های منتشر شده از خودروهای شوتی شاهد آن هستیم که بعضا تا ۲۰‌تبعه نیز در یک خودرو جاسازی شده‌اند. یعنی نه تنها روی صندلی خودرو دو ردیف انسان جاسازی می‌شود بلکه بعضا ۵ تا ۷نفر را در صندوق عقب جا می‌دهند یا حتی دیده شده که برخی روی در صندوق عقب و کاپوت ماشین نشسته‌اند تا از بیابان‌های شرق ایران عبور کنند.
داستان این شوتی‌ها اما به همین جا ختم نمی‌شود. رانندگان این خودروها برای اینکه گرفتار پلیس نشوند، با سرعت بالا در جاده می‌رانند و حوادث ناگواری را رقم می‌زنند. بارها در خبرها شنیده‌ایم که خودروی حامل اتباع افغان به دلیل سرعت غیرمجاز چپ کرده و بیش از ۱۰‌نفر جان باخته‌اند.
جان این افراد که بدون برگه هویتی، پاسپورت و شناسنامه در جاده مرگ قدم می‌گذارند، نه مسوولان کشور مبدا که آنها را به شمار نمی‌آورند، اهمیتی دارد و نه برای قاچاقچیان انسان که به تک‌تک افراد به شکل اسکناس و منبع درآمد نگاه می‌کنند.
برای اینکه بدانیم شوتی‌ها چقدر از تجارت غیرقانونی انسان درآمد دارند، به سراغ کسانی رفتیم که در گذشته طرح‌هایی را برای ساماندهی این کار در دست طراحی داشتند اما اجرایی نشد؛ یکی از آنان به شرط آنکه نامش در خبر ذکر نشود به ایرنا گفت: شوتی‌ها از هر تبعه غیرمجاز افغان در لب مرز حدود ۱۰‌میلیون تومان می‌گیرند تا در هر خودرو ۱۰‌نفر را جابه‌جا کنند. اگر تعداد اتباع بیشتر باشد، پولی که به راننده می‌دهند، سرشکن شده و کمتر می‌شود.
او می‌گوید که اغلب شوتی‌ها این مبلغ را از لب مرز تا تهران می‌گیرند. اگر مقصد به مرز نزدیک‌تر باشد، کمتر می‌شود و اگر بخواهند تا مرز ترکیه بروند هزینه‌اش بیشتر می‌شود یا حتی به صورت دلار و یورو دریافت می‌کنند.
جابه‌جایی اتباع غیرمجاز، مصداق دیگر قاچاق انسان
تجارت اتباع خارجی در کشور فقط به حوزه کسب‌وکار محدود نمی‌شود؛ موضوع انتقال اتباع و عبور از مرز تجارت‌های پرسودی است که در تمام دنیا به عنوان «قاچاق انسان» شناخته می‌شود. در ایران عمده این قاچاق‌ها توسط خودروهای شوتی و از مرزهای جنوب شرق و شرق کشور انجام می‌شود و اتباع غیرمجاز که اغلب افغان هستند با پرداخت هزینه‌ای که با توجه به شرایط و نوع قاچاق متغیر است، سعی می‌کنند خود را به یکی از استان‌ها برسانند.
اطلاع دقیقی از اینکه چه تعداد خودروی شوتی در جابه‌جایی اتباع غیرمجاز نقش دارند و چقدر پول در این تجارت زیرزمینی تبادل می‌شود، وجود ندارد اما تعداد خودروهایی که توسط پلیس به دلیل این تخلف توقیف شده، گویای آن است که برخی رانندگان کسب درآمدهای میلیونی از جابه‌جایی اتباع غیرمجاز را به تبعات منفی اجتماعی میزبانی از آن ترجیح داده‌اند.
در این رابطه سردار سیدسعید منتظرالمهدی، معاون فرهنگی و اجتماعی فراجا گفته است: از ابتدای امسال بیش از ۲‌هزار خودروی حامل اتباع غیرمجاز توقیف شده است. «قانون مبارزه با قاچاق انسان» مصوب تیرماه‌۱۳۸۳ قاچاق انسان را چنین تعریف می‌کند:
الف- خارج یا واردساختن یا ترانزیت مجاز یا غیرمجاز فرد یا افراد از مرزهای‌کشور با اجبار و اکراه یا تهدید یا خدعه و نیرنگ یا با سوء‌استفاده از قدرت یا موقعیت‌خود یا سوء‌استفاده از وضعیت فرد یا افراد یادشده، به قصد فحشاء یا برداشت اعضا و جوارح، بردگی و ازدواج.
ب‌- تحویل گرفتن یا انتقال دادن یا مخفی نمودن یا فراهم ساختن موجبات اخفاء‌فرد یا افراد موضوع بند (‌الف) این ماده پس از عبور از مرز با همان مقصود.
البته در ماده ۲ همین قانون عبور دادن (‌خارج یا واردساختن یا ترانزیت)، حمل یا انتقال مجاز یا غیرمجاز فرد یا افراد به طور سازمان یافته حتی اگر با رضایت فرد باشد را نیز در حکم قاچاق انسان می‌داند و در ماده‌۸ تاکید شده که تمامی اشیا، اسباب و وسایل‌نقلیه‌ای که عالما و عامدا به امر «‌قاچاق‌انسان» اختصاص داده شده‌اند به نفع دولت ضبط خواهد شد.
اولویت باید بر پیشگیری از ورود اتباع باشد
به طور حتم موضوع مهاجرت غیرقانونی و حضور غیرمجاز اتباع خارجی مانند هر آسیب اجتماعی و اقتصادی دیگر نیازمند پیشگیری است و شاید بهترین راه آن مسدود کردن معابر مرزی و جلوگیری از ورود و قاچاق اتباع باشد که بیشترین حجم آن از مسیرهای شرقی کشور انجام می‌شود.
ساخت دیوار مرزی یکی از برنامه‌های دولت برای مقابله با آسیب امنیتی، اقتصادی و اجتماعی اتباع خارجی است که در حال حاضر همراه با برنامه جمع‌آوری و اخراج اتباع به طور همزمان اجرایی شد. طبق آخرین گزارش فرماندهی مرزبانی کشور ساخت دیوار مرزی با اولویت مرز ایران با پاکستان و افغانستان آغاز شده است. بنابر اظهارات مسوولان انتظامی و نظامی اعتبارات لازم برای ساخت دیوار مرزی تعیین و تخصیص یافته و کارگاه‌های عمرانی نیز فعالیت خود را آغاز کردند، همچنین پیش‌بینی می‌شود با تکمیل دیوار مرزی شاهد کاهش چشمگیر ورود اتباع بیگانه به کشور باشیم.
قاطعیت ایران در اخراج اتباع غیرمجاز
اگرچه در سال‌های اخیر شاهد رشد روزافزون ورود اتباع غیرمجاز به کشور به دلایل مختلف از جمله ناامنی و شرایط سیاسی حاکم بر افغانستان بودیم اما اکنون مسوولان جمهوری اسلامی ایران در بازگرداندن اتباع غیرمجاز به کشورهای خود عزم جدی دارند.
احمدرضا رادان، فرمانده کل انتظامی جمهوری اسلامی به عنوان بازوی اجرایی طرح جمع‌آوری اتباع خارجی به تازگی اعلام کرد که بیش از ۸۵۰‌هزار تبعه خارجی غیرمجاز از سطح کشور جمع‌آوری و به کشورهای خود بازگردانده شدند و هدفگذاری کشور برای اخراج اتباع تا پایان سال‌جاری (۱۴۰۳) ۲‌میلیون نفر است.
نکته‌ای که وجود دارد و ذبیح‌الله خداییان، رییس سازمان بازرسی کل کشور نیز در آخرین نشست خبری خود آن را بیان کرد، ورود مکرر اتباع طردشده به کشور است. خداییان در این رابطه گفته است: یکی از مشکلات عمده کشور در رابطه با اتباع غیرمجاز، ورود مکرر آنها به کشور پس از اخراج است و گزارش داده می‌شود که این اتباع جلوتر از خود نیروهای ما به کشور برگشت داده می‌شوند. از این‌رو لازم است با صاحبان وسایل‌نقلیه‌ای که اتباع غیر‌مجاز را وارد کشور می‌کنند، برخورد و این وسایل‌نقلیه توقیف شوند.
وی اضافه کرد: در این زمینه نیاز به یک سامانه جامع داریم و وزارت کشور باید این اقدام را انجام دهد که اگر کسی به عنوان تبعه غیر‌مجاز شناسایی و دستگیر می‌شود، اطلاعات او در این سامانه ثبت شود تا در صورتی که بار دیگر وارد کشور شد مشخص شود که او پیش از این در یک استان دستگیر و طردشده بوده است.