شورا در حاشیه؛ شهرداری فراتر از قانون

گروه جامعه- اگر مجلس رای به تمدید ۱۰‌ماهه شوراهای شهر ششم نمی‌داد این روزها،روزهای پایانی فعالیت این دوره از شوراها بود. کارنامه چهار ساله شورای ششم تهران در حوزه نظارت چقدر راضی‌کننده است؟ سه عضو شورا، علی‌اصغر قائمی، جعفر تشکری‌هاشمی و ناصر امانی با انتقاد از وضعیت موجود، به بی‌اعتنایی شهرداری نسبت به مصوبات شورا، انحرافات مالی در بودجه حمل‌ونقل و ضعف در شفافیت مدیریتی اشاره کرده‌اند. آنها معتقدند برخی مدیران شهری خود را فراتر از قانون می‌بینند و نظارت شورا را صرفا شکلی و نه محتوایی رعایت می‌کنند. مهدی عباسی هم معتقد است با وجود پیچیدگی‌هایی که در این دوره مدیریت شهری در حوزه شهرسازی وجود داشت اما شورا نتوانست مقابل اتفاقات ناگواری را بگیرد. در این میان، وعده ارائه گزارش‌های رسمی از میزان تحقق برنامه‌های چهار ساله شورا می‌تواند فرصتی برای قضاوت شفاف‌تر درخصوص میزان موفقیت یا ناکامی شورا در ایفای نقش نظارتی‌اش فراهم کند. اما آنچه مسلم است، این است که در ماه‌های پایانی این دوره، دیگر زمانی برای آزمون و خطا باقی نمانده و کارنامه نهایی شورای ششم باید روشن و مستند باشد.
شهردار نظارت‌پذیر نیست
علی‌اصغر قائمی یکی از اعضای منتقد شورای شهر تهران است. شاید او جزو لیست کم تذکرترین اعضا به شهردار باشد اما همیشه انتقادهای تندی به عملکرد شهرداری در حوزه هوشمند‌سازی و فناوری اطلاعات و نقش افراد خارج از شهرداری در تصمیم‌گیری‌های این حوزه را مطرح کرده. او در مصاحبه با رسانه‌ها به طور شفاف از داماد زاکانی به عنوان فردی که سمتی در شهرداری ندارد اما نقش پررنگی در برخی تصمیم‌گیری‌های مدیریت شهری دارد نام برده‌ اما تذکر‌های او در این چهار سال چقدر توانست شهرداری را به ریل اصلی بازگرداند. قائمی در پاسخ به این پرسش که شورای شهر تهران چقدر در این دوره توانسته شهرداری را نظارت‌پذیر کند به خبرآنلاین می‌گوید:‌ ما در شهرداری، متاسفانه شاهدیم که هر از چندگاهی مدیرانی پیدا می‌شوند که خود را فراتر از قانون و حتی فراتر از شورای شهر می‌بینند. تصمیمات شورا را صرفا به صورت شکلی می‌پذیرند اما در عمل، در پشت صحنه، هر کاری که خودشان صلاح بدانند انجام می‌دهند. این روحیه، متاسفانه به مدیران لایه‌های پایین‌تر هم سرایت کرده است.
او ادامه داد‌: ‌نمونه‌های مشخصی هم داریم؛ مدیری میانی که صراحتا به عضو شورای شهر توهین کرده نه‌تنها مواخذه نشده بلکه از شهردار تهران پاداش گرفته و به پست بالاتری منصوب شده. اینها همه نشانه‌های روشنی است از اینکه شهردار تهران نظارت‌پذیر نیست و اساسا نظارت را قبول ندارد، هرچند در شعار، چیز دیگری می‌گوید.
قائمی معتقد است:‌ ابزار موثری هم در اختیار شورا نیست که بتواند بر چنین شهرداری با این روحیه نظارت موثر اعمال کند. نهایت ابزارهای شورا سوال، تذکر و در صورت لزوم استیضاح است که همه اینها هم مشروط به داشتن حد نصاب رای کافی است؛ موضوعی که متاسفانه تا امروز در شورای ششم تهران محقق نشده، البته قضاوت نهایی را باید به انتهای کار موکول کرد. شاید به لطف خداوند تا پایان این دوره اتفاقات خوبی رقم بخورد اما در حال حاضر برای اظهارنظر قطعی درخصوص عملکرد نظارتی این شورا، کمی زود است.
او در پاسخ به این پرسش که چهار سال از عمر شورای شهر ششم گذشته و هنوز اظهارنظر درخصوص عملکرد نظارتی را زود می‌دانید هم توضیح داد: ‌به شرایط موجود و وقت اضافه‌ای که به تعبیر روزگار به این شورا داده شده، باید دید در ماه‌های پایانی چه خواهد شد.
ارزیابی برنامه چهار ساله؛ به زودی
حوزه حمل‌و‌نقل عمومی هم یکی از حوزه‌های پرچالش شهر در این چهار ساله بوده، اگر شورای شهر درخواست مطالعات تراموا را مطرح کرده یا خواسته شهرداری تمام تخم‌مرغ‌های خود را درحوزه حمل‌و‌نقل در ناوگان برقی نگذارد‌، شهرداری همان راهی را رفته که خود می‌خواست، ‌تراموا را یک ماهی به تهران آورد و به تهرانی‌ها هم قول داد که به زودی خطوط تراموا راه‌اندازی می‌شود.
جعفر تشکری‌هاشمی، رییس کمیسیون عمران و حمل‌و‌نقل، نه در لیست پنج عضو پرتذکر شورا قرار دارد و نه در لیست کم تذکرها‌. او در این خصوص که در این چهار سال چقدر در حوزه حمل‌و‌نقل شهرداری را نظارت‌پذیر کرده به خبرآنلاین می‌گوید: یکی از انتقادات اصلی ما در طول این چهار سال این بود که نقش نظارتی شورا در بسیاری از موضوعات یا کمرنگ بوده یا تمکین به آن وجود نداشته‌، شاید تذکرات مکرر در این شورا، شاهدی بر این ادعا باشد، همچنین سوال از شهردار که تقریبا در شوراهای قبلی بی‌سابقه بود و چالش‌هایی که در این مدت توسط اعضای منتقد شهردار- ‌که متاسفانه همیشه در اقلیت بودند و نمی‌توانستند اکثریتی برای تصمیمات جدی ایجاد کنند- ‌به وجود آمد، نشان می‌دهد که اجرای مصوبات شورا به شکلی که در برنامه‌ها دیده شده، محقق نشده است.
ناصر امانی: بخشی از مشکلات نظارتی در شهرداری تهران همچنان پابرجاست
یکی از حوزه‌های پرچالش این دوره انتصابات در شهرداری بوده‌، جابه‌جایی‌های پیوسته مدیران که برخی از آن به عنوان روزمه‌سازی برای سیاسیون نزدیک به جریان سیاسی شهردار تهران نام می‌برند و بی‌توجهی به نیروی انسانی درون شهرداری یکی از انتقادات پرتکرار بوده است. اعضای شورا چه کسانی که در لیست موافقان شهردار تهران قرار می‌گیرند و چه منتقدان نسبت به عملکرد شهردار در این حوزه نقدهای جدی را مطرح کرده‌اند.
ناصر امانی پرتذکرترین عضو شورای شهر تهران است. این عضو شورای شهر تهران هم درخصوص نظارت شورای شهر براصلاح رفتار شهرداری گفت: در حوزه‌هایی مانند نگهداشت و نظافت که در اختیار مناطق و نواحی بوده، اقدامات نسبتا خوبی انجام شده اما در حوزه املاک معارض، تقریبا هیچ پیشرفتی حاصل نشده و موارد بسیار معدودی پیگیری شده است.
او ادامه می‌دهد: در جریان بازدیدهای میدانی از محلات تهران، بارها نسبت به وضعیت املاک معارض تذکر دادیم و حتی در لوایح بودجه سالانه، ردیف‌های اعتباری مشخصی برای رفع این معارضات اختصاص یافت. با این حال همچنان سوال ما این است که این اعتبارات صرف چه اموری شده زیرا در بازدیدهای جدید همچنان با همان مشکلات مواجه هستیم.
امانی اضافه می‌کند: در مسائل نگهداشت و نظافت شهری، گاهی به صورت مقطعی وضعیت بهبود یافته اما به دلیل اشکالات ساختاری مشکلات مجدد بازگشته‌اند به ‌طوری که اگر امروز به مناطقی مانند هرندی یا رضویه برویم، همان معضلات گذشته تکرار شده‌اند. برخی اقدامات نیازمند اعتبار نبودند و صرفا با مدیریت صحیح قابل حل بودند اما متاسفانه در سال۱۴۰۱ به بسیاری از این مسائل توجه نشد. با این حال پس از تذکرات شورا و تصویب بودجه در سال۱۴۰۲ اقداماتی مانند خرید اتوبوس‌های جدید آغاز شد. یا درحوزه عملکرد قرارگاه مسکن در ابتدا آماری مبنی بر تولید ۲۵۰‌هزار، ۳۰۰هزار و حتی یک‌میلیون واحد مسکونی اعلام شد اما در نهایت مشخص شد این قرارگاه مسوولیتی در این حوزه ندارد و صرفا نقش تسهیلگری ایفا می‌کند. امانی به ضعف‌های نظارتی شورا در برخی حوزه‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: در بخش‌هایی مانند انتصابات و ساختار اداری شهرداری که از تخصص‌های بنده است، تغییری محسوس مشاهده نمی‌شود. اگرچه شورای شهر در دوره فعلی تلاش زیادی برای نظارت‌پذیر کردن مدیریت شهری داشته اما در حوزه‌هایی مانند مالی، مزایده‌ها، مناقصه‌ها، سفرهای خارجی و استخدام‌ها، نظارت کامل و اثربخش حاصل نشده و کمیته شفافیت شورا نیز بارها نسبت به این وضعیت ابراز نارضایتی کرده است.
حل مسائل شهری موثرتر از هر مراسم فرهنگی است
جز زهرا شمس احسان که جایگاه دوم پرتذکرترین عضو به شهردار تهران را دارد، سایر اعضای کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران درلیست کم‌تذکرترین اعضا به شهردار تهران هستند. علیرضا نادعلی، عضو شورای اسلامی شهر تهران و عضو این کمیسیون درخصوص عملکرد نظارتی شورای شهر در حوزه فرهنگی و اجتماعی گفت:‌ در حوزه فرهنگی و اجتماعی، ما موضوعات را در دو دسته بررسی می‌کنیم؛ نخست موضوعاتی هستند که ذاتا فرهنگی اجتماعی‌ بوده و دسته دیگر، مسائلی‌اند که اگرچه در ظاهر فرهنگی یا اجتماعی به نظر نمی‌رسند اما آثار مستقیم فرهنگی و اجتماعی دارند.
او توضیح می‌دهد: در سال‌های گذشته مباحثی همچون نوسازی ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی، توسعه اتوبوسرانی و الکتریکی‌سازی بخشی از حمل‌و‌نقل شهری مطرح بود. ما در کمیسیون فرهنگی و اجتماعی تلاش کردیم که موضوعات حوزه خود را به اولویت‌های اصلی شهر تبدیل کنیم. با این حال با رویکردی غیربخشی‌نگر و هم‌افزا با سایر کمیسیون‌ها، بر آن شدیم تا مسائل اساسی همچون آلودگی هوا و ترافیک را به عنوان دغدغه‌های اصلی مردم در صدر قرار دهیم. در این زمینه شهرداری نیز عملکرد قابل قبولی داشت و گاه حتی از خود ما، جدی‌تر وارد میدان شد. کارهایی انجام گرفت که اگرچه می‌توانستند با اقدامات نمایشی و سطحی به پایان برسند اما مسیر دشوارتری انتخاب شد که نتایج ملموس‌تری برای مردم به همراه داشت. این اقدامات باعث شد امید و روحیه مشارکت در میان مردم افزایش یابد چراکه کاهش زمان انتظار برای اتوبوس یا ارتقای کیفیت خدمات حمل‌ونقل عمومی بیش از هر جشن و مراسمی بر روح و روان مردم تاثیر می‌گذارد. هدف ما این بود که شهروندان از حالت انفعال و ناامیدی به مشارکت‌جویانی فعال تبدیل شوند؛ افرادی که نه‌تنها مطالبه‌گرند بلکه برای تحقق تغییرات نیز سهم خود را ایفا می‌کنند.
نادعلی ادامه می‌دهد:‌ در زمینه برنامه‌های فرهنگی، این دوره شاهد افزایش چشمگیر رویدادهای فرهنگی و آیینی بودیم. تلاش شد که مناسبت‌هایی چون نوروز، یلدا، عید غدیر و دیگر ایام ملی و مذهبی، به فرصتی برای تمرین شادی‌های سالم، بی‌حاشیه و اجتماعی تبدیل شوند. این تجربه‌ها قطعا برای دوره‌های بعدی شورا سرمایه ارزشمندی خواهند بود. از دیگر اقدامات قابل توجه، تلاش برای برقراری عدالت فرهنگی میان شمال و جنوب شهر بود. باوجود اینکه هر دو منطقه نیازمند توجه‌ هستند اما به‌دلیل محرومیت‌های تاریخی جنوب تهران، تمرکز بیشتری بر برگزاری برنامه‌ها در آن نواحی داشتیم. در حوزه خدمات اجتماعی به‌‌ویژه جمع‌آوری معتادان متجاهر، سعی شد با نگاه انسانی و با استفاده از ظرفیت قرارگاه اجتماعی، اقدامات موثری صورت گیرد. همانطور که رهبر معظم انقلاب فرمودند، این افراد با وجود مشکلات، فرزندان ما هستند و باید با نگاهی انسانی به مسائل آنان نگریست. یکی از مصادیق موفق این دوره، ساماندهی محله فرحزاد بود. جایی که سال‌ها به عنوان یک معضل لاینحل شناخته می‌شد، اکنون به فضایی برای رویدادهای فرهنگی محلی و شهری تبدیل شده است. این الگو باید در نقاطی مانند منطقه۱۵ و سایر مناطق آسیب‌پذیر نیز توسعه یابد.
به گفته نادعلی در نهایت باید گفت شرایط فرهنگی و اجتماعی امروز کشور و به‌ویژه تهران به عنوان پایتخت، نیازمند رصد مستمر و یافتن راه‌حل‌های به‌روز برای مقابله با آسیب‌های اجتماعی است. امیدواریم آنچه انجام شده، پایه‌ای باشد برای اقدامات عمیق‌تر و موثرتر در آینده.
شورا از اتفاقات فاجعه‌بار در تهران جلوگیری کرد
پرچالش‌ترین حوزه در دوره مدیریت شهری ششم حوزه شهرسازی و معماری است‌. از آرای کمیسیون ماده‌۵ که برخی کارشناسان آن را تلاش برای ویرانی تهران می‌دانند تا تلاش برای ساخت‌وساز در برخی بوستان‌های پایتخت. از صدور مجوز برای ساخت هتل ۳۰‌طبقه درحریم گسلی.
مهدی عباسی، رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران هم با اشاره به اینکه ما در حوزه کاری خود با شرایطی پرچالش مواجه بودیم؛ شرایطی که می‌توان آن را طبیعی اما یکی از سخت‌ترین بخش‌های ماموریتی شورای شهر دانست چراکه حوزه مسوولیت‌ ما از حساس‌ترین و پرمسوولیت‌ترین بخش‌ها بود به خبرآنلاین می‌گوید: ‌البته نمی‌گویم که در همه موارد به موفقیتی کامل دست یافتیم، اما باید اذعان کنم که توانستیم در برخی موضوعات، از وقوع اتفاقات فاجعه‌بار جلوگیری کنیم؛ اتفاقاتی که اگر مدیریت نمی‌شدند، می‌توانستند آینده شهر را به‌خطر بیندازند. ما در جریان تدوین و آماده‌سازی طرح‌های موضعی تلاش کردیم این طرح‌ها بدون بی‌محابایی و با در نظر گرفتن آینده شهر تنظیم شوند و آنها را تا جای ممکن کنترل و هدایت کردیم.
به گفته او، درخصوص موضوع باغات تهران که بارها شاهد صدور بخشنامه‌هایی با هدف از بین بردن بافت سبز شهر بودیم، خوشبختانه توانستیم پروژه‌هایی از این دست را مهار کنیم. در بسیاری از موارد که شهرداری باید در دفاع از حقوق شهر و شهروندان وارد عمل می‌شد و احساس می‌کردیم که یا این دفاع به‌ درستی انجام نشده یا موضوع به ‌طور کامل برای مراجع قضایی تبیین نشده‌، ما با تمام توان ورود و تلاش می‌کردیم مانع صدور آرایی شویم که به ضرر شهرسازی تهران بود.
عباسی یادآور می‌شود: در بعضی مواقع با اقدامات ایجابی توانستیم مسیرها را اصلاح کنیم و در موارد دیگر با اقدامات سلبی مانع اجرای پروژه‌های ناهنجار و خلاف ضوابط شدیم البته این اقدامات به معنای دستیابی به موفقیت 100درصدی نیست؛ ما آرزوهای بزرگی داشتیم که برخی از آنها به دلیل گستردگی و پیچیدگی موضوعات هنوز محقق نشده و همچنان بر زمین مانده‌اند. با این حال مهم‌ترین نکته این است که در نقاط پرخطر خوشبختانه توانستیم جلوی بحران‌ها را بگیریم و از آسیب‌های جدی به شهر جلوگیری کنیم. همین‌ها برای ما به عنوان اعضای شورا ارزشمند و قابل اتکاست.