شوک برق به بخش صنعت

«جهان‌صنعت»- بخش «صنعت» پس از بخش «تولید، انتقال و توزیع برق» بیشترین خسارت ناشی از قطع برق را متحمل می‌شود، این در حالی است که شدت تکانه وارده بر بخش «صنعت» ۲۹۷برابر شدت تکانه وارده بر بخش «تولید و توزیع گاز طبیعی» و ۱۷برابر تکانه وارده بر بخش «ساختمان» است. همزمان شدت خسارت وارده بر اقتصاد ناشی از قطعی برق بخش صنعت ۳۶۹۷برابر شدیدتر از تکانه وارده بر اقتصاد ناشی از قطعی برق فعالیت‌های اداری و خدمات پشتیبانی است. باوجود این،‌ متاسفانه با توجه به ملاحظات دولت برای عدم قطع برق خانگی و برق تجاری در کشور عملا ناترازی انرژی در کشور به معضلی ویژه در صنعت تبدیل شده است.
کمیسیون «صنعت» اتاق بازرگانی، صنعت، معدن و کشاورزی ایران در پژوهشی با عنوان «اندازه‌گیری تکانه ناشی از قطع برق بر بخش‌های مختلف اقتصادی کشور» تلاش کرده تا خسارت‌های وارد به صنعت و کل اقتصاد را محاسبه کند. براساس نتایج این بررسی،‌ بخش صنعت باید اولویت آخر قطع برق باشد.
این گزارش حاکی است: با توجه به لزوم توسعه ارزش‌افزوده اقتصادی و نیاز کشور به تبعات مثبت توسعه اقتصادی نظیر رشد اشتغال، رشد رفاه جامعه، کاهش آسیب‌های اجتماعی و فقر و… حمایت از بخش‌های اقتصادی مولد و پیشران کشور نظیر بخش صنعت اهمیت بسزایی دارد، اما متاسفانه در زمان‌های فشار به شبکه تولید و توزیع برق کشور بخش صنعت همواره در اولویت اول قطعی برق کشور قرار دارد، در صورتی که اگر ملاک تصمیم‌گیری درجه اثر‌پذیری و خسارت اقتصادی کشور ناشی از قطعی برق باشد، بخش صنعت باید اولویت آخر قطعی برق در میان بخش‌های مختلف اقتصادی کشور باشد. اولویت‌گذاری قطعی برق لازم است براساس سهم متفاوت بخش‌های مختلف اقتصادی در ایجاد ارزش‌افزوده و تولید ناخالص داخلی باشد.
این در حالی است که براساس گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت میزان محدودیت برق در سال ۱۴۰۳ برای صنایع فولاد به ۷۵، صنایع سیمان به ۷۰ و صنایع کوچک به دو روز در هفته معادل ۴۸ساعت افزایش یافته است. از همین رو، ارزیابی تکانه‌های وارده ناشی از قطعی برق بر بخش‌های مختلف اقتصادی می‌تواند در هدایت تصمیم‌گیری‌های مرتبط با سهمیه‌بندی برق کشور مثمرثمر باشد.
براساس این گزارش،‌ مقایسه شدت تکانه قطع برق به کل اقتصاد در سطح بخش‌های اقتصادی نشان می‌دهد که شدت تکانه وارده بر اقتصاد ناشی از قطعی برق بخش صنعت ۳۶۹۷برابر شدت تکانه وارده بر اقتصاد ناشی از قطعی برق فعالیت‌های اداری و خدمات پشتیبانی است. در مقایسه با سایر بخش‌های اقتصادی نیز باز هم نسبت‌های بالایی از تاثیر قطعی برق بخش صنعت بر اقتصاد مشاهده می‌شود. برای نمونه قطعی برق بخش صنعت ۹۳۸برابر قطعی برق بخش فعالیت خدماتی مربوط به تامین جا و غذا، ۱۱۷برابر قطعی برق بخش آموزش، ۱۰۱برابر قطعی برق بخش ساختمان، ۳۳برابر قطعی برق بخش استخراج معدن، ۲۳برابر تکانه قطعی برق بخش عمده‌فروشی و خرده‌فروشی و ۱۵برابر قطعی برق بخش کشاورزی، شکار جنگلداری و ماهیگیری موجب کاهش تولید ناخالص داخلی کشور می‌شود.
قطعی برق حتی در میان رشته فعالیت‌های مختلف صنعتی نیز آثار و تبعات یکسانی ندارد، به‌طوری که رشته فعالیت‌های «تولید فلزات پایه»، «تولید مواد شیمیایی و فرآورده‌های شیمیایی»، «تولید محصولات غذایی»، «تولید سایر فرآورده‌های معدنی غیر‌فلزی»، «تولید محصولات فلزی ساخته‌شده»، «تولید چوب و محصولات چوبی»، «تولید منسوجات» و «تولید فرآورده‌های لاستیکی و پلاستیکی» بیشترین تکانه قطعی برق را به اقتصاد وارد می‌سازند. لازم است نظام تصمیم‌گیری کشور به جای اعمال فشار کمبود برق به بخش صنعت مدیریت مصرف این نهاده را براساس درجات آسیب‌پذیری بخش‌های مختلف اقتصادی مدیریت کند تا بخش صنعت به واسطه اهمیت بسزای آن در ایجاد ارزش‌افزوده اقتصادی کم‌ترین تاثیر و خسارت را از قطعی برق داشته باشد. بدیهی است خسارت‌های وارده به بخش صنعت صرفا محدود به هزینه‌های اقتصادی نیست و با توجه به تاثیر بخش صنعت بر «تحریک سایر بخش‌های اقتصادی»، «پاسخگویی به چالش‌های اجتماعی (اشتغالزایی و کاهش فقر)»، «افزایش تحقیق و توسعه و ارتقای نوآوری» و «بهبود درجات بهره‌وری»، تضعیف بخش صنعت منجربه تاثیر سوء بر تمامی شاخص‌های توسعه‌ای کشور می‌شود.
در این ارزیابی،‌ شاخص «شدت تکانه قطعی برق درون بخش (یا رشته فعالیت)»،‌ شدت کاهش ارزش ستانده ناشی از قطعی برق را درون بخش یا رشته فعالیت اقتصادی اندازه‌گیری می‌کند. (جهت سهولت در تحلیل کم‌ترین تکانه وارده عدد یک در نظر گرفته شده و سایر تکانه‌ها به نسبت آن استاندارد شده‌اند.)شاخص «شدت تکانه وارد بر کل اقتصاد ناشی از تکانه وارده بر هر بخش (یا رشته فعالیت)» شدت کاهش تولید ناخالص داخلی در کل اقتصاد ناشی از قطعی برق هر بخش یا رشته فعالیت را تعیین می‌کند که از طریق رابطه ذیل قابل محاسبه است. (جهت سهولت در تحلیل کم‌ترین تکانه وارده عدد یک در نظر گرفته شده و سایر تکانه‌ها به نسبت آن استاندارد شده‌اند.)«شدت تکانه وارد بر کل اقتصاد ناشی از تکانه وارده بر هر بخش (یا رشته فعالیت)» برابر است با «شدت تکانه قطعی برق درون بخش (یا رشته فعالیت) ضربدر سهم بخش (یا رشته فعالیت) در تولید ناخالص داخلی.»
شدت تکانه قطعی برق بر بخش‌های اقتصاد
براساس داده‌های حساب‌های ملی بخش‌های مختلف اقتصادی که در تولید ناخالص داخلی کشور سهم دارند در ۱۸طبقه به شرح «صنعت»، «استخراج معدن»،‌ «حمل‌و‌نقل»، «کشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری»، «تجاری»، «ارتباطات»، «تفریحی، سرگرمی و مذهبی»، «خدمات عمومی»، «آموزش»، «مسکونی»، «بهداشت و درمان»، «خدمات بانک و بیمه»، «هتلداری»، «رستوران»، «تحقیق و توسعه»، «خدمات دفاعی و انتظامی»، «تولید انتقال و توزیع برق» و «تولید گاز» قابل طبقه‌بندی هستند. به منظور اندازه‌گیری شدت تکانه ناشی از قطعی برق درون هر بخش اقتصادی، می‌توان براساس جداول داده ستانده میزان اثرگذاری فعالیت تولید انتقال و توزیع برق بر ستانده بخش‌های مختلف اقتصادی را محاسبه و استاندارد کرد. بخش «صنعت» پس از بخش «تولید، انتقال و توزیع برق» بیشترین تکانه (خسارت ناشی از قطع برق) را متحمل می‌شود. از آنجایی که قطعی برق کم‌ترین تکانه را بر بخش «تولید و توزیع گاز طبیعی» دارد، تاثیر تکانه بر این بخش معادل یک لحاظ شده است و میزان اهمیت برای سایر بخش‌ها براساس نسبتی از این مقدار بیان شده‌اند برای مقایسه شدت تکانه بخش‌های مختلف اقتصادی می‌توان شدت تکانه هر بخش را بر بخش دیگر تقسیم کرد. برای نمونه شدت تکانه وارده بر بخش «صنعت» ۲۹۷برابر شدت تکانه وارده بر بخش «تولید و توزیع گاز طبیعی» و ۱۷برابر تکانه وارده بر بخش «ساختمان» است.
در بررسی تکانه وارد بر کل اقتصاد‌، سهم هر بخش از ایجاد ارزش‌افزوده در اقتصاد مورد توجه قرار می‌گیرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد، قطعی برق کمترین تکانه را بر بخش فعالیت‌های اداری و خدمات پشتیبانی و بیشترین تکانه را بر بخش صنعت دارد. به منظور استانداردسازی تاثیر تکانه بر بخش فعالیت‌های اداری و خدمات پشتیبانی معادل یک لحاظ شده و میزان اهمیت برای سایر بخش‌ها براساس نسبتی از این مقدار بیان شده است. شدت تکانه وارده بر اقتصاد ناشی از قطعی برق بخش صنعت ۳۶۹۷برابر شدت تکانه وارده بر اقتصاد ناشی از قطعی برق فعالیت‌های اداری و خدمات پشتیبانی است. در مقایسه با سایر بخش‌های اقتصادی نیز بازهم نسبت‌های بالایی از تاثیر قطعی برق بخش صنعت بر اقتصاد مشاهده می‌شود. برای نمونه قطعی برق بخش «صنعت» ۹۳۸برابر قطعی برق بخش فعالیت خدماتی مربوط به تامین جا و غذا، ۱۱۷برابر قطعی برق بخش «آموزش»، ۱۰۱برابر قطعی برق بخش ساختمان، ۳۳برابر قطعی برق بخش استخراج معدن، ۲۳برابر تکانه قطعی برق بخش عمده فروشی و خرده‌فروشی و ۱۵برابر قطعی برق بخش «کشاورزی، شکار، جنگلداری و ماهیگیری» موجب کاهش تولید ناخالص داخلی کشور می‌شود.
تکانه قطعی برق بر فعالیت‌های صنعتی
تکانه واردشده به بخش صنعت میان رشته فعالیت‌های مختلف صنعتی یکنواخت نیست. براساس طبقه‌بندی آیسیک ۴ در ۲۳رشته فعالیت به شرح «تولید محصولات غذایی»، «تولید انواع آشامیدنی‌ها»، «تولید فرآورده‌های توتون و تنباکو»، «تولید منسوجات»، «تولید پوشاک»، «تولید چرم و فرآورده‌های وابسته»، «تولید چوب و محصولات چوبی به جز مبلمان حصیر و مواد حصیربافی»، «تولید کاغذ و فرآورده‌های کاغذی چاپ و تکثیر رسانه‌های ضبط‌شده»، «تولید کک فرآورده‌های حاصل از پالایش نفت»، «تولید مواد شیمیایی و فرآورده‌های شیمیایی»، «تولید داروها و فرآورده‌های دارویی و شیمیایی و گیاهی»، «تولید فرآورده‌های لاستیکی و پلاستیکی»، «تولید سایر فرآورده‌های معدنی غیر‌فلزی»، «تولید فلزات پایه، تولید محصولات فلزی ساخته‌شده به جز ماشین‌آلات و تجهیزات»، «تولید محصولات رایانه‌ای الکترونیکی و نوری»، «تولید تجهیزات برقی»، «تولید ماشین‌آلات و تجهیزات طبقه‌بندی‌نشده در جای دیگر»، «تولید وسایل نقلیه موتوری تریلر و نیم‌تریلر»، «تولید سایر تجهیزات حمل‌و‌نقل»، «تولید مبلمان و تولید سایر مصنوعات» و«تعمیر و نصب ماشین‌آلات و تجهیزات» قابل طبقه‌بندی هستند.
براساس این گزارش، بیشترین تکانه قطعی برق بر تولید فلزات پایه است. از آنجایی که قطعی برق کم‌ترین تکانه را بر رشته فعالیت تولید و نصب ماشین‌آلات و تجهیزات دارد تاثیر تکانه بر این بخش معادل یک لحاظ شده و میزان اهمیت برای سایر بخش‌ها براساس نسبتی از این مقدار بیان شده است. برای مقایسه شدت تکانه وارده بر رشته فعالیت‌ها می‌توان شدت تکانه هر رشته فعالیت را بر رشته فعالیت دیگر تقسیم کرد. برای نمونه شدت تکانه وارده به رشته فعالیت تولید فلزات پایه ۱۱برابر تکانه وارده بر رشته فعالیت تولید کک و فرآورده‌های حاصل از پالایش نفت است.بر این اساس، قطعی برق کمترین تکانه را بر رشته فعالیت تعمیر و نصب ماشین‌آلات و تجهیزات و بیشترین تکانه را بر رشته فعالیت تولید فلزات پایه دارد. به منظور استانداردسازی تاثیر تکانه بر بخش تعمیر و نصب ماشین‌آلات و تجهیزات معادل یک لحاظ شده و میزان اهمیت برای سایر رشته فعالیت‌ها براساس نسبتی از این مقدار بیان شده‌ است. رشته فعالیت‌های «تولید فلزات پایه»، «تولید مواد شیمیایی و فرآورده‌های شیمیایی»، «تولید محصولات غذایی»، «تولید سایر فرآورده‌های معدنی غیر‌فلزی»، «تولید محصولات فلزی ساخته‌شده»، «تولید چوب و محصولات چوبی»، «تولید منسوجات» و «تولید فرآورده‌های لاستیکی و پلاستیکی» بیشترین تکانه قطعی برق را به اقتصاد وارد می‌سازند. برای مقایسه شدت تکانه رشته فعالیت‌ها، می‌توان شدت تکانه هر رشته فعالیت را بر رشته فعالیت دیگر تقسیم کرد.