شوک ناکارآمدی نهادهای مالی در بورس

با افزایش جذابیت بازار سهام و اینکه این بازار بتواند سود بیشتری نسبت به بانک‌ها به سهامداران پرداخت کند شاهد کوچ نقدینگی از بازار پول به سمت بازار سرمایه خواهیم بود. اقتصاد حاکم بر کشور یکی از دلایل عدم رونق معاملات در بورس و افزایش رکود دراین حوزه است که بر گزارشات منتشر شده شرکت‌ها نیز تاثیر گذاشته است. در حال حاضر بنگاه‌ها و صنایع کشور با کمبود نقدینگی مواجه هستند و کاهش نرخ سود بانکی و در پی آن بهره تسهیلات هم تاکنون نتوانسته نقدینگی مورد نیاز شرکت‌ها را فراهم کند. بی‌شک تا زمانی که مشکلات صنایع و شرکت‌ها به‌ویژه در زمینه تامین نقدینگی برطرف نشود، نمی‌توان به رونق اقتصادی و گذر از رکود امید داشت و مادامی که اقتصاد رونق نیابد نمی‌توان به ادامه رشد و رونق در بازار سهام دل بست. در این ارتباط قاسم محسنی، عضو شورای عالی بورس که سوابقی همچون ریاست کمیته برنامه‌ریزی، سیاستگذاری و مدیریت ریسک سازمان بورس و مرکز تحقیقات بورس را در کارنامه دارد به بررسی چرایی ناکارآمدی و رکود حاکم بر بورس پرداخت و به قدس آنلاین گفت: سال ۹۲ کشور تحولات مختلفی را پشت سر گذاشت به نحوی که شاهد رشد منفی اقتصادی و رسیدن آن به صفر درصد بودیم، هرچند به تدریج اندکی بر رشد اقتصادی افزوده شد. با توافق برجام و برداشته شدن تحریم‌های نفت، بخش نفتی رشد یافت به نحوی که امکان تولید و صادرات نفت و گاز برای کشور فراهم شد. در مجموع نسبت به دوره‌های اخیر در سال ۹۵ رشد اقتصادی بهتری را تجربه کرده‌ایم. وی در این‌باره افزود: بورس نیز بعد از ریاست‌جمهوری سال ۹۲ شاهد تحولات مختلفی بود. هرچند بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۹۲ شاخص برای مدت محدودی افزایش یافت اما به دلیل مشکلاتی که با اقتصاد کشور مرتبط است این تحولات تداوم نیافت. بعد از توافق برجام شاهد رشد شاخص بودیم اما به دلیل اینکه نتایج موردنظر جمهوری اسلامی ایران در لغو تحریم‌ها و برقراری ارتباط بانکی با سایر بانک‌های بین‌المللی محقق نشد بنابراین بورس متناسب با تصورات پیش از برجام رشد نداشته و شاخص‌ها کاهش یافت.
تحولات سیاسی و اقتصادی
محسنی با پرداختن به دلایل افزایش یا کاهش رشد اقتصادی خاطر نشان کرد: از ابتدای سال‌جاری شاهد رشد دو درصدی در شاخص هستیم، هرچند در این مدت از سال ۹۶ تاکنون تحولات مختلفی رخ داده که منجر به کاهش یا افزایش شاخص‌ها شده است که بعضا می‌توان به تحولات مختلف اقتصادی و سیاسی انتخابات ایران و حتی انتخاب ترامپ به‌عنوان رییس‌جمهور آمریکا اشاره کرد. وی ادامه داد: مواضع سخت ترامپ در قبال جمهوری اسلامی ایران و کاهش یا افزایش قیمت‌های جهانی نفت، سنگ‌آهن و گزارش‌هایی که از رشد اقتصادی چین، هند و برزیل منتشر شد از جمله تحولاتی بود که در اقتصاد ایران و شاخص بورس تاثیر مستقیم داشته است. بی‌شک کاهش یا افزایش شاخص بورس تابعی از قیمت‌های جهانی، سودآوری و تحولات و رشد اقتصادی در دنیاست، مثلا اگر چین که مصرف‌کننده سنگ‌آهن، فولاد، نفت و گاز است رشد اقتصادی بالایی داشته باشد طبیعتا انتظار می‌رود شرکت‌های ایرانی هم بتوانند با افزایش صادرات سنگ‌آهن، کالای پتروشیمی، فلزات و فروش نفت به رشد قابل توجهی دست یابند، در نتیجه شاخص هم به تبع آن افزایش پیدا می‌کند.
تاثیرپذیری منفی بازار سرمایه
عضو شورای عالی بورس با اشاره به تاثیرپذیری منفی بازار سرمایه از سوددهی بانک‌ها اظهار داشت: اقتصاد کشور با معضلی به نام بانکداری ناکارآمد دست و پنجه نرم می‌کند. بالا بودن نرخ سود بانکی نسبت به کاهش تورم یعنی عدم تناسب سود با کاهش تورم به مشکلات و مسایل دامن زده است. هنگامی که سیستم بانکی سود ۱۵ درصدی را برای سرمایه‌گذاری تعیین کرده اما در بسیاری از موسسات مالی می‌توان سودهای بالاتر از ۱۸ درصد هم دریافت کرد آیا می‌توان به افزایش تولید و سرمایه‌گذاری در بخش‌های مولد امیدوار بود؟ رییس سابق کمیته برنامه‌ریزی، سیاستگذاری و مدیریت ریسک سازمان بورس تصریح کرد: در بازار اوراق بهاداری که در بورس و فرابورس تعریف شده، با نرخ سود بالای ۲۰ درصدی مواجه هستیم و اوراق منتشرشده در حالی سود ۲۰ درصدی دارند که در شرایط کاهش تورم چنین سودی در بخش واقعی اقتصاد وجود ندارد بنابراین تا زمانی که سیستم سوددهی بانک‌ها به این شکل برقرار باشد، همچنان شاهد مشکلات در بورس و کل اقتصاد خواهیم بود. هنگامی که شرکت‌ها قادر به پرداخت چنین سودی به سهام نیستند، در نهایت سرمایه‌گذاران به فروش سهام اقدام می‌کنند و به سمت سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار بازدهی ثابت یا اوراق دولتی روی می‌آورند. وی خاطرنشان کرد: سرمایه‌گذاری در بانک‌ها هم گزینه دیگری است که پیش‌روی سرمایه‌گذاران قرار دارد چراکه سودهای بالای بانکی وسوسه‌کننده است.
دلایل کاهش قیمت سهام
محسنی درخصوص سایر مشکلات مالی و سرمایه‌ای و تاثیر آن بر بازار بورس گفت: در چنین وضعیتی به ناچار شاهد افزایش عرضه سهام و کاهش قیمت سهام خواهیم بود. از سوی دیگر امروز صندوق‌های بازنشستگی با مشکل کسری منابع مواجه هستند. صندوق‌ها به سمت پیر شدن حرکت می‌کنند یعنی تعداد افرادی که بازنشسته می‌شوند، افزایش می‌یابد و تعداد افراد جوانی که به تازگی وارد بازار کار شده و حق بیمه پرداخت می‌کنند، به اندازه‌ای نیست که حق بیمه آنها برای مستمری‌بگیران کفایت کند. بنابراین صندوق‌های بازنشستگی با کسری منابع مواجه هستند. بخش زیادی از صندوق‌های این منابع در سال‌های گذشته در سهام سرمایه‌گذاری شده است بنابراین کاهش قیمت سهام منجر به کاهش دارایی‌ها می‌شود. وی در خاتمه خاطرنشان کرد: از طرفی به دلیل کاهش منابع اقدام به عرضه سهام می‌کنند و عرضه سهام را افزایش می‌دهند بنابراین این مساله منجر به کاهش بیشتر قیمت‌ها در سهام خواهد شد، پس ما شاهد افزایش عرضه خواهیم بود در حالی که تقاضا در این مدت قابل توجه نبوده و نتوانسته به طور متوسط منجر به افزایش قیمت‌ها شود. از طرف دیگر قانون نظام بانکی بانک‌ها را ملزم کرده هر سال بخشی از سهام غیرمرتبط با فعالیت بانکی را عرضه کنند که این هم می‌تواند در عرضه سهام در بازار سرمایه موثر باشد.