شوک ۲۴ ساعته

گروه اقتصادی- در حالی که آمد‌و‌شدهای قیمت ارز طی روزهای گذشته توانست دلار را به کف قیمتی خود نزدیک سازد و پیش‌بینی‌ها را حول ادامه کاهش قیمت ارز با شیب ملایم بچرخاند، با این حال واکنش سرد حسن روحانی نسبت به دیدار با رییس‌جمهوری آمریکا سیگنال‌های مثبتی را روانه بازار ارز کرد تا شاهد رشد اندک قیمت ارز باشیم.
بازار ارز طی روزهای گذشته و پس از عبور از یک دوره آرامش نسبی در سطوح قیمتی‌اش، بار دیگر وارد مدار نزولی شد تا آمادگی خود را برای کاهش بیشتر قیمت‌ها اعلام کند. به این ترتیب طی روزهای اخیر دلار حرکت کاهشی خود را با شیب ملایمی آغاز کرد و با رسیدن به کف قیمتی بازار، بار دیگر وارد کانال ۱۰ هزار تومان شود.
تابلوی معاملات صرافی‌ها در روزهای اخیر نشان می‌داد که این صرافی‌ها دلار را با تفاوت قیمتی ۲۵۰ تومانی نسبت به روزهای آغازین هفته و با نرخ ۱۱ هزار و ۲۵۰ تومان از مردم خریداری کردند و با قیمت ۱۱ هزار و ۳۰۰ تومان به فروش رساندند. این صرافی‌ها همچنین در روزهای گذشته هر یورو را با قیمت ۱۲ هزار و ۶۵۰ تومان از مردم خریداری کردند و با قیمت ۱۲ هزار و ۷۰۰ تومان به فروش رساندند که از کاهش قیمت ۳۰۰ تومانی آن نسبت به روزهای آغازین هفته خبر می‌داد.
واکنش سرد رییس‌جمهور
اما با وجود کاهش محسوس قیمت‌ها در روزهای گذشته، دیروز‌ به دنبال واکنش منفی رییس‌جمهور حسن روحانی نسبت به دیدار با رییس‌جمهوری آمریکا، بازار ارز خود را برای افزایش دوباره قیمت‌ها آماده کرد تا از کف قیمتی ۱۰ هزار تومان خود دور شود.
طی روزهای گذشته امانوئل ماکرون، رییس‌جمهوری فرانسه از آمادگی روسای‌جمهور آمریکا و ایران با یکدیگر خبر داده بود. حسن روحانی نیز در ابتدای کار اعلام کرد: «حاضرم به خاطر مردم با هر شخصی دیدار کنم.»‌ به دنبال آن و در حالی که همگان در انتظار برای اعلام نهایی نظر رییس‌جمهور کشور برای دیدار با رییس‌جمهور آمریکا بودند، روز گذشته حسن روحانی صراحتا دعوت به دیدار رییس‌جمهوری آمریکا را رد و هرگونه تغییر در رابطه ایران با آمریکا را به شرایطی از جمله لغو پیشاپیش تحریم‌ها موکول کرده است. اگرچه بازار ارز همانند گذشته از شرایط روانی و روابط سیاسی کشورها تاثیر چندانی نمی‌پذیرد، با این وجود این موضوع دلار را از کف قیمتی ۱۰ هزار تومانی خود دور ساخت و فضا را برای بازگشت قیمت ارز به روال سابق و معمول خود فراهم کرد.
رشد اندک قیمت دلار
بر این اساس روز گذشته و پیش از انتشار خبر رد ملاقات حسن روحانی با رییس‌جمهوری آمریکا، قیمت دلار با کاهشی ۳۰۰ تومانی نسبت به روز قبل از خود مواجه بود به طوری که قیمت خرید دلار در صرافی‌ها ۱۰ هزار و ۹۵۰ تومان و قیمت فروش آن ۱۱ هزار تومان بود. یورو نیز با کاهشی ۲۰۰ تومانی نسبت به روز قبل از آن، با قیمت ۱۲ هزار و ۴۵۰ تومان خریداری شد و با قیمت ۱۲ هزار و ۵۰۰ تومان فروش رفت.
در حالی که قیمت‌های ثبت‌شده در تابلوی معاملات صرافی‌ها نوید کاهش بیشتر قیمت‌ها را می‌داد، اما از اواسط ظهر دیروز بازار ارز وارد مدار افزایشی شد و قیمت‌های ثبت‌شده در تابلوی معاملات صرافی‌ها را تغییر داد. به این ترتیب قیمت فروش دلار در بعد‌از‌ظهر روز گذشته به ۱۱ هزار و ۱۵۰ تومان رسید تا قیمت خرید آن نیز از کفت قیمتی ۱۰ هزار تومانی خارج شود. اما رفت و برگشت‌های قیمت ارز در شرایطی اتفاق می‌افتد که وزیر اقتصاد نوید کاهش بیشتر قیمت‌ها را می‌دهد. فرهاد دژپسند روز گذشته با اشاره به عوامل کاهش قیمت ارز تاکید کرد: «به کاهش قیمت ارز امیدواریم.»‌ وی در خصوص آخرین وضعیت بازار ارز گفت: با سیاست‌هایی که از مدت‌ها قبل اتخاذ شده سعی شده عوامل مخل تقاضا محدود شود و عوامل توسعه‌دهنده عرضه ارز تقویت شود. همچنین با ثباتی که در حوزه سیاسی و اجتماعی داریم و با تدابیری که برای بازگشت ارز به داخل کشور اتخاذ شده و همراهی صادرکنندگان در این بخش، هم از نظر عرضه ارز شاهد فزونی بودیم و هم در بخش تقاضا، تقاضاهای غیرطبیعی کنترل شده و بازار ارز وضعیت باثباتی پیدا کرده است.
امیدواری وزیر اقتصاد به کاهش قیمت
اما امیدواری وزیر اقتصاد به کاهش بیشتر قیمت ارز در حالی است که دلایل منطقی و علمی برای کاهش قیمت ارز عنوان نشده است. عباس دادجوی‌توکلی، کارشناس اقتصادی معتقد است: کمترین قیمتی که دلار بتواند به آن دست یابد زمانی کف قیمتی ارز خواهد بود که بتواند همچنان برخی از درآمدهای دولت مانند مبنای محاسبه نرخ خوراک پتروشیمی که در حال حاضر بر این پایه صورت می‌گیرد را پوشش دهد. از سوی دیگر کف قیمتی ارز، نرخی است که انگیزه صادرکنندگان را با توجه به نیاز کشور به ارز، تخریب نکند و فرار سرمایه و خروج از آن را تحریک نکند.
اما سوای از عوامل کاهنده قیمت ارز در بازار، جریاناتی که به نوسانات هرچند اندک قیمت ارز دامن می‌زنند، می‌تواند موجبات نگرانی بسیاری از فعالان اقتصادی را فراهم کند. به نظر می‌رسد هرگونه تغییری که در قیمت ارز پدیدار می‌شود، تنها از نظر ظاهری می‌تواند دلچسب به نظر آید، اما در عمل نه تنها به کاهش قیمت کالاهای مصرفی منجر نشده استبلکه تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی را نیز با چالش‌های قیمتی بسیاری مواجه کرده است.
بنابراین رفت و برگشت‌های قیمت ارز یکی از آفت‌های اصلی تولیدکنندگان محسوب می‌شود که اجازه کار و فعالیت در فضای باثبات اقتصادی را به آنان نمی‌دهد و دامنه نگرانی‌ها نسبت به تغییرات قیمت ارز را افزایش می‌دهد.
اما در توضیح آنچه به کاهش و آرامش نسبی این روزهای بازار ارز منجر شده، می‌توان به سیاست‌ها و تدابیر بانک مرکزی و برنامه‌های اصلاح نظام پولی و بانکی اشاره کرد. به نظر می‌رسد سیاستگذار طی ماه‌های گذشته تدابیر بسیاری برای کاهش قیمت‌ها در بازار ارز اندیشیده است و توانسته از تاثیر جریانات روانی و سیاسی بر روند قیمت‌ها جلوگیری کند.
بازگشت ارزهای صادراتی
بازگشت ارزهای حاصل از فعالیت‌های صادراتی به چرخه اقتصادی را نیز می‌توان یکی از دلایلی دانست که به کاهش قیمت دلار منجر شده است و توانسته سیاستگذار را در تثبیت قیمت‌ها یاری رساند. وزیر اقتصاد نیز به این موضوع اشاره کرده و می‌گوید: روزی از صادرکنندگان خواهش می‌کردیم ارز را برگردانند اما خوشبختانه در حال حاضر صادرکنندگان همراهی خوبی دارند. به گفته وزیر اقتصاد، بازگشت ارز تنها به صورت حواله و اسکناس نبوده و بخشی از ارز صادراتی در قالب کالای وارداتی به کشور بازگشته است.
پیشتر یکی از نگرانی‌های اصلی مسوولان امر عدم تمایل صادرکنندگان به بازگشت ارزهای صادراتی بود‌ اما سیاستگذار با تکالیف قانونی خود که بر گردن فعالان اقتصادی نهاد آنان را به بازگشت ارزهای خود به چرخه اقتصادی ملزم کرد و در کنار آن به اتخاذ سیاست‌هایی دست زد که افزایش تمایل آنها برای بازگشت ارز را به دنبال داشته باشد.
به این ترتیب در هفته‌های گذشته بانک مرکزی با اتخاذ سیاست‌هایی سعی در کاهش فواصل قیمتی ارزهای نیمایی و آزاد داشت تا از جذابیت قیمت آزاد ارز برای صادرکنندگان بکاهد و آنان را به بازگشت ارزهای صادراتی ترغیب کند. بر این اساس کاهش فاصله قیمتی ارزهای آزاد و نیمایی طی هفته‌های گذشته از یک سو راهی برای تقویت بنیه اقتصادی کشور از طریق ارزهای صادراتی شد و از سوی دیگر زمزمه تشکیل و راه‌اندازی بازار متشکل ارزی را تقویت کرد.
هرچند تاکنون زیر‌ساخت‌های اجرایی برای راه‌اندازی بازار متشکل ارزی به طور کامل فراهم نشده است، با این وجود یکی از پیش‌زمینه‌های لازم برای راه‌اندازی آن، کاهش قیمت ارز آزاد و رساندن بازار به شرایط باثبات قیمتی است. با همه اینها به نظر می‌رسد پیش‌بینی‌ها نسبت به ادامه کاهش قیمت ارز چندان قابلیت تحقق نداشته باشد و انتظار می‌رود نوسانات بازار ارز هرچند اندک در فضای ناملایمات سیاسی کماکان برقرار باشد.