شکست نیروهای انگلیس از کازرونی‌ها

مقامات انگلیسی که طبق سازشنامه سن‌پترزبورگ (قرارداد استعماری تقسیم ایران میان انگلستان و روسیه ـ آگوست ۱۹۰۷) نیمه جنوبی و شرقی ایران را و اصطلاحا به نام منطقه نفود در کنترل داشتند در پی حملات کازرونی‌های میهن‌دوست به تاسیسات انگلیسی در این شهر و ناامن ساختن راه‌های اطراف برای جلوگیری از تردد آزادانه انگلیسی‌ها و عوامل آنان، ۲۸ دسامبر سال ۱۹۱۶ دستور دادند که پانصد تن از نظامیان تحت فرمان آنان مرکب از سپاهیان هندی و افراد «اِس‌پی‌آر» با چند توپ و مسلسل از شیراز به کازرون بروند و کازرونی‌ها را سرکوب کنند‌. در آن زمان توده ایرانی (نه مقامات تهران) ناخرسند از استقرار روس‌ها و انگلیسی‌ها در وطن‌شان، با آنان به صورت‌های مختلف مبارزه می‌کردند و جنبش کازرونی‌ها هم در همین راستا بود‌.
واحد نظامی انگلستان ۲۹ دسامبر (هشتم دی ماه ۱۲۹۵ هجری) شیراز را به عزم کازرون ترک کرد‌. این نیروی اعزامی پس از درگیری با کازرونی‌ها که شماری داوطلب و خودجوش با تجهیزاتی ناچیز بودند ولی قبلا سنگربندی کرده بودند با تحمل تلفات سنگین از نیمه راه به شیراز بازگشت‌.
مجسم کنید که اگر در امُرداد و شهریور ۱۳۲۰ (۲۵ سال بعد) چند ایرانی! به میهن خود خیانت نکرده بودند و ارتش ایران را مرخص نساخته بودند چگونه انگلستان می‌توانست با نزدیک به چهار هزار نظامی عمدتا هندی (یک‌پنجاهم نیروهای مسلح و آماده ایران در آن زمان) که آنان را از طریق خاک عراق به ایران فرستاده بود این کشور را که صدها سال یک امپراتوری مافوق نیرومند بود تصرف کند و شاه آن را به تبعید بفرستد و زندانی خود سازد!‌ این ادعا که تسلیم شدن بهتر از تحمل تلفات بود مسخره است‌. اگر این استدلال (حرف مفت) درست بود، روس‌ها هم در دوران جنگ جهانی دوم به جای تحمل ۲۷ میلیون کشته باید استالین را می‌گرفتند و تسلیم هیتلر می‌کردند و به زندگی خود ادامه می‌دادند و‌.‌.‌. تلفات ایرانیان پس از اشغال نظامی و در طول آن از گرسنگی و بیماری و دشواری‌های دیگر به مراتب بیشتر از جنگیدن بود‌. در دوران اشغال نظامی، بیشتر تولید خواربار ایران به روسیه حمل می‌شد و برخی از مردم، شکم خود را با یونجه سیر می‌کردند‌.