شیب نزولی تولید صنایع بورسی

پژوهشکده پولی- بانکی بانک مرکزی گزارش ماهانه تولید صنعتی با استفاده از اطلاعات شرکت‌های بورسی را منتشر کرد. طبق داد‌ه‌های این گزارش، گروه‌های شیمیایی و لاستیک و پلاستیک وضع بهتری نسبت به ماه‌های قبل داشتند. شرکت‌های صنعتی ثبت شده در بورس اوراق بهادار و فرابورس ایران (براساس آمار سال ۱۳۹۹) حدود ۵۹درصد از ارزش محصول کارگاه‌های بزرگ صنعتی (بالاتر از ۱۰۰نفر نیرو) را در اختیار دارند. با توجه به انتشار منظم و ماهانه عملکرد تولید و فروش شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و فرابورس، می‌توان با اتکا به این داده‌ها، برآورد قابل قبولی از عملکرد بخش صنعت ارائه داد و تغییرات این بخش را رصد کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که شاخص استخراج شده از داده‌های این شرکت‌ها هم‌راستا با شاخص تولید صنعتی کل کشور است لذا این شاخص در زمانی که شاخص‌های رسمی کل کشور با تاخیر منتشر می‌شوند و تواتر فصلی دارند می‌تواند جایگزین خوبی برای آنها باشد و وضعیت تغییرات ماهانه صنعت را نشان دهد. شاخص تولید صنعتی در این گزارش براساس سال پایه ۱۴۰۰ ارائه و از روش‌های مختلفی برای شاخص‌سازی و خارج کردن اثر قیمتی استفاده شده است.
روند پاییز ۱۴۰۳
طبق این گزارش، در پاییز امسال به جز صنایع محصولات شیمیایی، صنایع غذایی، ماشین‌آلات و تجهیزات و لاستیک و پلاستیک، رشد سایر صنایع، منفی گزارش شده است.
بازوی پژوهشی بانک مرکزی می‌گوید همزمانی رشد منفی شاخص تولید صنعتی و کاهش موجودی انبار در پاییز ۱۴۰۳ نشان از این دارد که عامل محدود‌کننده تولید از طرف عرضه، مانند محدودیت در برق و گاز، بر این روند موثر بوده است. ضمن اینکه کاهش قابل توجه تولید محصولات مهم شرکت‌های بزرگ فعال در صنعت فلزات اساسی، به طور نمونه کاتد و مفتول شرکت ملی مس و نورد گرم فولاد مبارکه، در آذر امسال می‌تواند گواهی بر این ادعا باشد.
طبق داده‌های این گزارش، ترکیب رشد تولید شرکت‌ها نشان می‌دهد که کاهش تولید در آذرماه، در گروه شرکت‌های کوچک و متوسط، شرکت‌های وابسته به واردات و تولیدکنندگان کالاهای مصرفی، بیش از سایر گروه‌ها بوده است.
تخمین پژوهشکده پولی- بانکی بانک مرکزی نشان می‌دهد رشد شاخص قیمت صنعت، با استفاده از داده‌های شرکت‌های بورسی، در آذر امسال، روند کاهشی داشته و از ۲۸/‏۳‌درصد در آبان به ۲۷/‏۹درصد در آذر ماه رسیده است.
شاخص تولید صنعتی ماهانه
پس از رشدهای خیره‌کننده نیمه اول ۱۴۰۱ روند رشد بخش صنعت در نیمه دوم سال ۱۴۰۱ نزولی شد و این روند کاهشی در نیمه اول ۱۴۰۲ نیز ادامه داشت و اگرچه رشد فصل‌های اول و دوم ۱۴۰۲ نسبت به مدت مشابه مثبت بود این رشد نسبت به دوره‌های قبلی کمرنگ‌تر شد. در ماه‌های پاییز ۱۴۰۲ رشد تولید صنعتی شرکت‌های بورسی به صفر نزدیک شد و رشد تولید صنعتی در این فصل نسبت به مدت مشابه به زیر ۲‌درصد رسید. در ادامه روند نزولی رشد تولید صنعتی در زمستان ۱۴۰۲ در بازه منفی قرار گرفت و به منفی ۰/‏۳درصد رسید، با این حال رشد سه ماهه اول ۱۴۰۳ تولید صنعتی شرکت‌های بورسی در بازه مثبت و زیر ۲‌درصد قرار گرفت. شاخص تولید صنعتی مرکز آمار ایران نیز رشد بخش صنعت در سه ماهه ابتدایی را ۱/‏۷درصد گزارش کرده است. با این حال رشد شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی در هر سه ماه تابستان ۱۴۰۳ وارد محدوده منفی شده و در بازه منفی ۲ تا منفی ۳ قرار گرفت. روند نزولی نرخ رشد که از بهار به تابستان اتفاق افتاده بود و نرخ رشد را منفی کرده بود در مهر ادامه پیدا نکرد و رشد شاخص تولید صنعتی بورسی در اولین ماه پاییز افزایش یافت اما در آبان و آذر رشد شاخص نزولی بود و به ترتیب به منفی ۲/‏۷ و منفی 6/‏4‌درصد رسید و رشد سه ماهه پاییز منفی 2/‏0‌درصد برآورد شده است.
شاخص تولید صنعت فلزات اساسی بعد از رشد مثبت ضعیف در مهر، در آبان ریزش منفی۳/‏۳درصد و در آذر منفی 6/‏6درصد را ثبت کرد. این کاهش قابل توجه به دلیل کاهش تولید شرکت‌های بزرگ این صنعت است، به طور مثال تناژ تولید آذر ماه نورد گرم فولاد مبارکه مهم‌ترین محصول این شرکت نزدیک ۱۷‌درصد و کاتد و مفتول شرکت ملی مس حدود ۹‌درصد کاهش داشته که قابل توجه بوده و اثر محدودیت مصرف انرژی برای تولید را بیش از پیش نمایان می‌کند.
دو صنعت محصولات شیمیایی و لاستیک و پلاستیک تنها صنایع با رشد مثبت در آذر بودند. رشد تولید این صنایع در آذر به ترتیب ۴/‏۹‌درصد و ۸/‏۳‌درصد گزارش شده است.
رشد منفی شاخص تولید صنعت خودروسازی و قطعات در آذر هم ادامه پیدا کرد و به منفی ۱۹/‏۵درصد رسید. کاهش قابل توجه تیراژ تولید خودرو در دو خودروساز بزرگ اصلی‌ترین دلیل این کاهش بوده است. محصولات دارویی، محصولات فلزی و محصولات کاغذی در کنار صنعت خودروسازی، صنایعی با کاهش تولید بیش از ۱۵‌درصد در آذر بودند.
تولید کالاهای واسطه و مصرفی
تولید صنایع را می‌توان براساس ماهیت و کارکرد محصولات به سه گروه کالاهای مصرفی، واسطه‌ای و سرمایه‌ای تقسیم کرد. از آنجا که عوامل اثرگذار در این کالاها با همدیگر متفاوت هستند طبیعی است که روندهای متفاوتی داشته باشند. محدودیت در واردات کالاهای نهایی اعم از مصرفی و سرمایه‌ای باعث رشد قابل توجه تولید این محصولات در صنایع مختلف در سال ۱۴۰۱ شد اما همانطور که انتظار می‌رفت این رشد در سال ۱۴۰۲ ادامه پیدا نکرد و رشد تولید کالاهای نهایی اعم از مصرفی و سرمایه‌ای در بیشتر دوره‌ها منفی بود. مهم‌ترین نکات از تغییرات رشد تولید این گروه‌ها عبارتند از: رشد سه ماهه تابستان تولید کالاهای مصرفی کاهش محسوسی داشته و در محدوده منفی ۸ تا منفی ۱۰ قرار داشت. در مهر وضعیت کمی بهتر شده و از رشد منفی کاسته شده ولی رشد سه ماهه منتهی به آبان و آذر مجددا به پایین منفی ۶‌درصد رسید که قابل توجه است. روند نزولی رشد تولید گروه کالاهای واسطه‌ای از آبان ۱۴۰۲ شروع شد و تا فروردین ۱۴۰۳ ادامه پیدا کرد. رشد سه ماهه اردیبهشت تا تیر در این گروه در محدوده مثبت قرار گرفت، ولی رشد این گروه باز هم منفی بود و در دوره مرداد تا آذر ۱۴۰۳ در بازه منفی ۰/‏۵ تا منفی ۲ قرار گرفت.
تولید و فروش محصولات صادراتی
یکی از اقلامی که می‌تواند در تقاضای صنایع بزرگ کشور اثرگذار باشد فروش صادراتی صنایع است. با توجه به انتشار آمار مقدار و مبلغ ریالی فروش صادراتی توسط شرکت‌های بورسی امکان محاسبه رشد واقعی صادرات فراهم شده است. بر این اساس ارزش واقعی فروش صادراتی در آذر (نسبت به مدت مشابه سال قبل تنها ۲‌درصد کاهش داشته است. بیشترین کاهش در ارزش واقعی صادرات بین صنایع صادراتی مربوط به صنعت فلزات اساسی بوده که میزان صادرات این صنعت در آذر نسبت به مدت مشابه سال قبل ۶/‏۵درصد کمتر شده است. صادرات صنایع محصولات شیمیایی و فرآورده‌های نفتی نیز در این ماه رشد مثبت داشته است.
سودآوری در صنایع
برای تداوم تولید و پایداری رشد در صنایع، داشتن حاشیه سود مطمئن از الزامات به شمار می‌آید. با استفاده از اطلاعات صورت سود و زیان شرکت‌های بورسی می‌توان تغییرات سودآوری صنایع را بررسی کرد. براساس آمار ۶ماهه ۱۴۰۳ از میان ۴۷۴‌شرکت ۷۶‌شرکت در گزارش‌های صورت مالی خود در این دوره سود خالص منفی را اعلام کردند که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۳۴‌شرکت بیشتر شده است. افزایش قابل توجه تعداد شرکت‌های زیان‌ده در صنایعی مانند خودروسازی، محصولات دارویی، محصولات غذایی و فلزات اساسی اتفاق افتاده است. این افزایش در شرکت‌های زیان‌ده با رشد منفی ۵/‏۹‌درصدی سود اسمی کل شرکت‌ها همراه بوده که نشان‌دهنده بدتر شدن وضعیت سودآوری در نیمه ابتدای سال ۱۴۰۳ است.
براساس آمار ۱۲ماهه ۱۴۰۲ از مجموع ۵۱۰شرکت تعداد ۳۰شرکت زیان‌ده بوده‌اند که نسبت به سال مالی قبل، چهار شرکت کمتر بوده است. رشد سود اسمی در این دوره ۹/‏۸‌درصد بوده که در مقایسه با تورم در این دوره می‌توان گفت ارزش واقعی سودهای شرکت‌های بورسی به طور چشمگیری کاهش داشته است. در این دوره در بین صنایع، صنعت خودروسازی با بدترین عملکرد زیان‌ده بوده و زیان این صنعت ۵/‏۴‌درصد افزایش داشته است.
در بین صنایع در 6‌ماهه ۱۴۰۳ تنها در صنایع محصولات شیمیایی و محصولات غذایی رشد اسمی سود مثبت بوده و در سایر صنایع مورد بررسی، رشد سود اسمی منفی بوده است. در بین این صنایع خودروسازی و قطعات و فرآورده‌های نفتی بیشترین کاهش در سود را داشته‌اند.