صداوسیما؛ نه عادلانه، نه منصفانه

نادر کریمی‌جونی- در جهانی زندگی می‌کنیم که هر قطعه از زندگی می‌تواند به سرعت به صورت صوت یا تصویر برای همه جهان ارسال شود. دنیای کنونی با زمانی که سانسور، برگ خبر را رقم می‌زد تفاوت فراوان دارد. در حال حاضر سانسور فقط می‌تواند شکل و زبان دریافت را برای مخاطبان تغییر دهد.انتظار آن است که این تغییر بزرگ، بیش و پیش از هر کسی، از جانب اهالی و دست‌اندرکاران رسانه درک شود‌ چراکه همین اهالی و دست‌اندرکاران، بیش و پیش از هر کس دیگری از سانسور آزار دیده و برای رفع آن تلاش کرده‌اند. اما گاهی همین اهالی که علی‌‌القاعده باید حرمت امامزاده را حفظ و از سانسور جلوگیری کنند، چشم به روی شعور و فهم خود می‌بندند و آگاهانه خطایی را مرتکب می‌شوند که خود نیز به بی‌سرانجامی و ناکامی رفتارش باور دارند. یکشنبه‌شب گذشته‌ هنگامی که مراسم اختتامیه جشنواره فیلم فجر برگزار می‌شد، برخی شبکه‌های صدا وسیما به طور مستقیم این مراسم را پخش می‌کردند. از جمله این شبکه‌ها، رادیو ایران بود که دو کارشناس و یک مجری در استودیو تصاویر اختتامیه را تماشا می‌کردند و صدای مراسم برای شنونده‌ها به روی آنتن می‌رفت. گاهی این کارشناسان و مجری برنامه توضیح‌هایی نیز برای شنونده‌ها بیان می‌کردند. روشن است که چون تصاویر در رادیو پخش نمی‌شود شنونده‌ها انتظار سانسور مراسم را نداشتند و تصور می‌کردند می‌توانند مراسم را به طور کامل بشنوند. این رادیو صدای سالن را به صورت زنده و مستقیم به روی آنتن می‌فرستاد و شنونده‌ها می‌توانستند سخنرانی‌های کوتاه برندگان سیمرغ را نیز بشنوند. اما در مورد ابراهیم حاتمی‌کیا هنگامی که او در میانه صحبتش لب به انتقاد از صداوسیما و شبکه‌های دو و سه گشود پخش زنده ناگهان متوقف شد و مجری و کارشناسان تنها توضیح دادند که حاتمی‌کیا معمولا همیشه معترض و اکنون در حال انتقاد از نحوه داوری‌هاست‌ در حالی که تمام شنوندگان رادیو ایران می‌شنیدند که حاتمی‌کیا هیچ گلایه‌ در انتقاد و اعتراض به داوری داوران نکرد.
رادیو ایران سپس به پخش موسیقی پرداخت و تا پایان صحبت‌های حاتمی‌کیا از پخش زنده مراسم خودداری کرد. جالب آن است که پس از اتمام مراسم کارشناسان و مجری رادیو ایران شروع به نقد و هجو حاتمی‌کیا کردند و بدون آنکه سخنانش را پخش کرده باشند در رد اظهاراتش سخن گفتند. هجو ابراهیم حاتمی‌کیا تا آنجا پیش رفت که یکی از کارشناسان این رادیو گفت: حاتمی‌کیا معمولا در این‌گونه مراسم هیجان‌زده می‌شود و چیزهایی بر زبان می‌آورد که با گذشت زمان به تعادل می‌رسد. یکی دیگر از کارشناسان نیز زبان به نقد حاتمی‌کیا گشود و تاکید کرد که بهتر است حاتمی‌کیا مقداری تحمل داشته باشد و فیلمسازان جوان را در کنار خود بپذیرد. کسانی که بعدا کلیپ صحبت‌های حاتمی‌‌کیا را در شبکه‌های اجتماعی مشاهده کردند، دیدند که او کلامی در اعتراض به داوران، داوری‌ها، فیلم‌های دیگر، برندگان و اهدای جوایز نگفت‌ بنابراین کارشناسان رادیو سراسری ایران که حتما این مراسم را از نزدیک مشاهده می‌کردند معلوم نیست چگونه غیرمنصفانه و به دروغ اعتراض‌ حاتمی‌کیا به صداوسیما را به داوری‌ها و… نسبت دادند.
اعتراض‌های حاتمی‌کیا در برنامه‌های دیگر صداوسیما نیز مجال انعکاس نیافت و در برنامه هفت، در حالی که سخنرانی برخی برندگان جوایز جشنواره فجر پخش شد، کارگردان این برنامه ترجیح داد از پخش سخنان حاتمی‌کیا پرهیز کند. در برنامه پیک بامدادی دیروز (دوشنبه) نیز که گزارش مراسم اختتامیه جشنواره منعکس می‌شد، گزارشگر تنها به ذکر این جمله اکتفا کرد که حاتمی‌کیا نسبت به برخی از مسایل و برداشت‌ها از فیلمش اعتراض داشت.
البته مساله درستی یا نادرستی اظهارات حاتمی‌کیا نیست و نگارنده نمی‌تواند صحبت حرف‌های حاتمی‌کیا را تایید یا رد کند اما رفتار غیرمنصفانه صداوسیما در سانسور حرف‌های این فیلمساز و بعد زبان گشودن به هجو و نقد وی رفتاری زشت و ناعادلانه است.
رسانه‌ای که خود را ملی می‌داند چگونه و به چه حقی به خود اجازه داده که یکطرفه به چهره‌ای حمله و شنوندگان و بینندگانش را علیه وی بسیح کند. این در حالی است که مقامات صداوسیما در تریبون‌های مختلف بارها بر نقدپذیری و تحمل دیدگاه‌های مخالف، تضارب آرا‌ و آزادی بیان تاکید و تصریح کرده‌اند که با رویی گشاده نظریات را می‌شنوند و امکان انعکاس دیدگاه‌ها در چارچوب قانون را برای مخاطبان فراهم می‌کنند.اما نه فقط در این نمونه که در نمونه‌های متعدد دیگر‌ صداوسیما از انعکاس نظریات مخالف، حتی نظریات مخالف افراد خودی نیز جلوگیری می‌کند. جالب است که رفتار ناشایست و خلاف ادعاهای مقامات صداوسیما فقط به سانسور نظریات مخالف ختم نمی‌شود بلکه این رسانه که خود را ملی می‌خواند، در اقدامی غیرحرفه‌ای و غیرمنصفانه به مخالفان و منتقدان حمله می‌کند و در برابر این حمله هیچ امکانی برای دفاع از خود به افراد نمی‌دهد. البته این رفتار صداوسیما یعنی سانسور نظریات مخالف و هجو و نقد منتقدین درباره چهره‌های خودی مانند ابراهیم حاتمی‌کیا صورت می‌گیرد و در مورد افراد غیرخودی گاهی به این رفتار، ایراد تهمت نیز اضافه می‌شود چنان که در گذشته برخی چهره‌های سیاسی نسبت به حملات و تهمت‌های ایراد‌شده از جانب صداوسیما واکنش نشان داده و خواستار تعیین فرصت برای پاسخ دادن به حملات و تهمت‌های صداوسیما شده‌اند؛ درخواستی که هیچ‌گاه از جانب مدیران این رسانه که رسانه ملی خوانده می‌شود اجابت نشده است. حتی اگر اصول حرفه‌ای که صداوسیما مدعی رعایت آن است کنار گذاشته شود باز معیارهای اخلاق اسلامی و رفتار منصفانه و عادلانه که صداوسیما مدعی ترویج آن است حکم می‌کند که در چنین مواردی مدیران و برنامه‌سازان صداوسیما از حمله‌های یکطرفه، ایراد تهمت، هجو و نقد یکطرفه افراد پرهیز و حداقل به اندازه نقد، امکان دفاع از خود را به نقد‌شوندگان اعطا کند.
تاکنون صداوسیما به این نکته بی‌توجهی کرده و معیارهای حرفه‌ای و انصاف را در رفتار خود لحاظ نکرده است. دقیقا به همین دلیل از مقامات ارشد که رییس صداوسیما زیر نظر ایشان فعالیت می‌کند انتظار آن است که برای تربیت مجدد مقامات صداوسیما و مودب کردن ایشان به آداب و اخلاق اسلامی اقدام کنند.