صعود دلار

گروه اقتصادی- افزایش تنش‌های سیاسی در خاورمیانه که احتمال افزایش اقدامات متقابل بین ایران و آمریکا را تقویت می‌کند، بازار ارز را در آستانه یک جهش بزرگ قیمتی قرار داده است. پرش حدود ۴۰۰ تومانی قیمت دلار به فاصله یک روز می‌تواند حامل پیام‌های مهمی در خصوص افزایش التهابات کوتاه‌مدت بازار ارز در روزهای آتی باشد.
پس از جمعه خونین سیزدهم دی‌ماه و سیاهپوش شدن بازارهای جهانی به دنبال آن، قیمت ارز و طلا در بازار داخلی ایران با افزایش قیمت همراه شد. تابلوی معاملاتی قیمت‌ها در آخرین روز کاری هفته گذشته از ناکام ماندن دلار برای ورود به کانال ۱۳ هزار تومان خبر می‌داد. با این حال از روز گذشته و به دنبال تحولات سیاسی منطقه، قیمت دلار با پرش حدود ۴۰۰ تومانی همراه شد. از این رو قیمت معاملاتی دلار در تابلوی معاملاتی صرافی‌ها، ۱۳ هزار و ۳۸۰ تومان درج شد که موید رشد ۴۳۰ تومانی آن در مقایسه با قیمت ۱۲ هزار و ۹۵۰ تومانی روز پنجشنبه است.
نرخ خرید دلار نیز در قیاس با نرخ فروش آن ۱۳ هزار و ۲۸۰ تومان اعلام شد. افزایش تنش‌های سیاسی یورو را نیز در آستانه ورود به کانال ۱۵ هزار تومان قرار داده است. بر این اساس به فاصله یک روز پس از اقدامات آمریکا علیه ایران، نرخ خرید هر یورو به ۱۴ هزار و ۷۸۰ تومان و نرخ فروش آن به ۱۴ هزار و ۸۸۰ تومان دست یافت.
جهش قیمت ارز
اما بازار ارز پیشتر و در پی افزایش قیمت بنزین، جهش‌های قیمتی خود را آغاز کرده بود و عمده پیش‌بینی‌ها نیز حول تداوم تلاطمات شکل گرفته در بازار ارز می‌چرخید. بررسی روند قیمت‌ها از روز ۲۴ آبان از مقاومت بازار ارز برای عقب‌نشینی از قیمت‌های تازه ثبت شده‌اش حکایت دارد.
به این ترتیب نگرانی‌های اولیه در خصوص تلاطمات ارزی بازار بعد از اصلاح قیمت سوخت شکل گرفت. در حالی که تدابیر ویژه بانک مرکزی با کنترل نسبی قیمت‌ها در بازار ارز همراه شد، با این حال شعله‌ور شدن آتش اختلافات ایران و آمریکا بار دیگر بر نگرانی‌ها در خصوص جهش قیمتی در بازار ارز افزوده است.
اما اگر افزایش قیمت بنزین در آبان‌ماه سال جاری که مهم‌ترین دلیل رشد قیمت ارز در طول هفته‌های گذشته عنوان می‌شود را در کنار سایر عوامل تاثیر‌گذار قرار دهیم به این نتیجه خواهیم رسید که احتمال رها شدن فنر ارز دور از انتظار نخواهد بود.
بر این اساس در کنار افزایش قیمت بنزین، باید نیم‌نگاهی به تنش‌های سیاسی منطقه و تاثیرگذاری آن بر بازار ارز داشته باشیم. شعله‌ور شدن آتش اختلافات داخلی در عراق در طول هفته‌های گذشته از جمله دلایلی است که توانست بازار ارز ایران را متلاطم کند.
اعتقاد بر این است که بازرگانان عراقی در طول هفته‌های اخیر بیشتر مبادلات تجاری خود با ایران را با دلار و دینار انجام می‌دادند که این موضوع تقاضا برای چنین ارزهایی را در بازار داخلی ایران بالا برد. به این ترتیب نرخ چنین ارزهایی با افزایش قیمت همراه شد و در کنار سایر عوامل به نگرانی‌ها در خصوص افزایش تلاطمات ارزی بازار دامن زد.
دلار آماده پرش
بدیهی است افزایش التهابات سیاسی منطقه که عراق را به کانون جنگ‌های نیابتی تبدیل کرده است می‌تواند به عامل مهمی در جهش قیمت ارز تبدیل شود. به نظر می‌رسد شعله‌ور شدن آتش اختلافات ایران و آمریکا اگر با اقدامات متقابل بیشتری همراه باشد، احتمال پرش بیشتر قیمت‌ها در بازار ارز را تقویت می‌کند.پیش‌بینی می‌شود بانک مرکزی همچون گذشته حضور گسترده‌ای در بازار ارز و کنترل بیشتری بر روند قیمت‌گذاری بازار داشته باشد. به این ترتیب با وجود آنکه احتمال تداوم رشد قیمت‌ها در بازار ارز دور از انتظار نیست، در همان حال اقدامات بانک مرکزی و ممانعت از حضور گسترده دلالان در بازار ارز می‌تواند از تداوم ناآرامی‌های قیمتی در این بازار جلوگیری به عمل آورد.
در عین حال آنچه در بازار ارز توجه ویژه‌ای دارد، اعلام قیمت‌های فردایی دلار در بین معامله‌گران بازار است. چنین نرخ‌هایی از سوی آن دست از معامله‌گرانی اعلام می‌شود که به صورت غیررسمی دست به انجام معاملات ارزی می‌زنند و احتمال جهش قیمت‌ها در بازار ارز را در روزهای آینده تقویت می‌کنند.
در جمعه خونین سیزدهم دی‌ماه نیز معامله‌گران غیررسمی بازار قیمت‌های ۱۴ هزار و ۲۰۰ تومان را برای دلار اعلام کرده بودند. با این حال روز گذشته دلار با قیمت ۱۳ هزار و ۳۸۰ تومان در تابلوی معاملاتی صرافی‌ها درج شد و معامله‌گران این بازار را با زیان حدود ۸۰۰ تومانی همراه کرد.
این موضوع اما نمی‌تواند به معنای عدم شکل‌گیری معاملات فردایی در روزهای آتی باشد. پیش‌بینی می‌شود اگر در روزهای آینده شاهد حضور گسترده دلالان در بازار ارز باشیم، احتمال پرش دوباره قیمت‌ها و موفقیت‌آمیز بودن معاملات فردایی بازار ارز دور از انتظار نباشد.
تداوم رشد قیمت‌ها
پیش‌بینی می‌شود تداوم رشد قیمت‌ها در بازار ارز، بازار طلا را نیز در آستانه جهش‌های قیمتی بالایی قرار دهد. همان‌طور که تنش‌های سیاسی منطقه توانست طلا را با افزایش ۱۷۰ هزار تومانی همراه کند، مقاومت بازار ارز برای عقبگرد به کانال ۱۲ هزار تومان می‌تواند ادامه رشد قیمت طلا در بازار داخلی را به دنبال داشته باشد.
معامله هر گرم طلای خام ۱۸ عیار با قیمت ۴۹۲ هزار تومان موید تاثیرپذیری بازار طلای داخلی از التهابات منطقه است. بدیهی است صعود بی‌سابقه قیمت طلا در بازارهای جهانی تحت تاثیر التهابات سیاسی نیز عامل موثری بر جهش قیمت‌ها در بازار طلای کشور است. به این ترتیب پیش‌بینی می‌شود ادامه روند رو به رشد قیمت ارز در بازار داخلی و صعود دوباره قیمت طلا در بازارهای جهانی، سکه را در آستانه پرش‌های قیمتی جدیدی قرار دهد.با این اوصاف به نظر می‌رسد مواجهه بازار با جهش‌های قیمتی کوتاه‌مدت در روزها و هفته‌های آتی اجتناب‌ناپذیر است. با این حال تداوم رشد قیمت‌ها می‌تواند تحت تاثیر سیاست‌های بانک مرکزی ناممکن شود. بنابراین به نظر می‌رسد در روزهای آینده نیز با ثبت قیمت‌های جدید دلار در تابلوی معاملاتی صرافی‌ها مواجه می‌شویم که حضور ویژه بانک مرکزی می‌تواند مانعی جدی در حرکت رو به جلوی قیمت‌ها باشد.

بازارها به کدام سو می‌روند
در این شرایط چند اقدام اساسی باید در دستور کار مقامات کشوری قرار گیرد.
در قدم اول این انتظار وجود دارد که نمایندگان مجلس بر ارائه برنامه ویژه برای شرایط خاص اقتصادی اصرار ورزند و حتی در صورت نیاز، خود نسبت به تصویب چنین برنامه‌ای قدم بردارند تا امکان پیش‌بینی آینده اقتصادی کشور برای فعالان اقتصادی فراهم شود. موضوعی که به‌طور عمده از سوی دولت نادیده گرفته شده و در ساختار لوایح بودجه ۹۸ و ۹۹ نیز به وضوح دیده می‌شود.
بدیهی است قابلیت انعطاف بازار سرمایه، بازار نفت و بازار کالاهای بین‌المللی با شوک‌های بین‌المللی در مواقع خاص، افزایش می‌یابد. با این حال بازار پول از این امر مستثنی است و به دلیل برخورداری از نرخ‌های ثابت، این اطمینان را به سپرده‌گذاران می‌دهد که پرداخت سود سپرده‌های آنان همچون گذشته ادامه دارد.
بر این اساس وضعیت بازار سرمایه تحت تاثیر تنش‌های سیاسی متزلزل می‌شود و تداوم وضعیت آن بستگی زیادی به حوادث سیاسی آتی خواهد داشت. بدیهی است به هر میزان که تاثیرگذاری عوامل خارجی بر بازار کشور کمتر شود به همان میزان تاثیرپذیری بازارهای داخلی از شوک‌های سیاسی نیز کمتر خواهد بود. بنابراین پیش‌بینی می‌شود که اگر حادثه جدیدی در منطقه به وقوع نپیوندد، بازار سرمایه به وضعیت قبلی خود بازگردد و چه‌بسا استقبال از این بازار نیز دوچندان شود.از سوی دیگر احتمال افزایش قیمت ارز تا پایان سال و تا زمان تصویب لایحه بودجه ۹۹ نیز به دلیل عدم شکل‌گیری تقاضاهای جدید ارزی دور از انتظار است و رشد کنونی قیمت ارز به دنبال حادثه ترور پیش آمده شکل گرفته است.
به نظر می‌رسد ترور صورت گرفته وضعیت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور را با تغییرات اساسی روبه‌رو کرده و عامل کلیدی این تغییر در اختیار دولت و مجلس قرار دارد. به این ترتیب، امیدواریم دولت و مجلس در حوزه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ابتکار عمل به خرج دهند و برنامه ویژه‌ای برای شرایط خاص کشور ارائه دهند.
با این حال نباید فراموش کنیم که ایران با مجموعه‌ای از مشکلات از جمله برداشتن گام‌های جدید در برجام، احتمال قرار گرفتن در لیست سیاه FATF و افزایش تنش‌های سیاسی منطقه دست به گریبان است که تنها با درایت دولت و مجلس و سران قواست که عبور از این شرایط ممکن می‌شود.
* اقتصاددان