صلح دیپلماتیک

گروه سیاسی- نخست‌وزیر پاکستان به دعوت رییس‌جمهور در سفری دو روزه به تهران آمد تا مذاکراتی برای صلح بیشتر میان دو کشور برقرار شود‌. در این راستا عمران‌خان دیروز با مقامات ارشد و در راس آنها حضرت آیت‌الله خامنه‌ای و حسن روحانی دیدار کرد‌. اما این نخستین سفر رسمی وی از زمان تصدی منصب نخست‌وزیری پاکستان در آگوست ۲۰۱۸ بوده است‌. با روی کارآمدن عمران‌خان، تهران امیدوار بود روابط دوجانبه با پیشرفت قابل توجهی همراه باشد، به‌خصوص که عمران‌خان خودش هم بر اهمیت رابطه با ایران و ضرورت توسعه آن طی سال‌های قبل از تصدی نخست‌وزیری پاکستان تاکید کرده بود، اما همه چیز طبق انتظار‌ها پیش نرفت. تمایل پاکستان با تحولات تازه‌ای در منطقه پس از عقب‌نشینی آمریکا از توافق هسته‌ای و بازگشت تحریم‌ها علیه ایران روبه‌رو شد و به دلیل هزینه داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی خواسته‌های پاکستان برای تقویت روابط با ایران این امر عملی نشد، به‌خصوص که عمران‌خان در نخستین سفر خارجی خود به عربستان رفت. طبق گفته خودش کشورش نیاز شدید به پول عربستان دارد‌. از این جهت باید تاکید داشت که پاکستان به لحاظ سنتی به عنوان حیاط خلوت رژیم آل‌سعود در منطقه تلقی می‌شود که برای آزار رساندن به ایران برخی کشورهای منطقه عربستان هزینه‌های زیادی برای دستگاه‌های امنیتی و نیروهای مسلح پاکستان صرف می‌کنند‌. البته گروهک‌های تروریستی موجود در پاکستان نه تنها برای ایجاد ناامنی در داخل مرزهای ایران بلکه علیه شیعه‌های خود پاکستان در تلاش هستند‌؛ اتفاقاتی که طی سال‌های اخیر علیه شیعیان پاکستان رخ داده از جمله ترور شخصیت‌های شیعه و انفجار حسینیه‌های شیعیان پاکستان که با کمک‌های مالی عربستان همراه است‌.
در واقع طی تقریبا دو دهه گذشته عربستان در کمک مالی به گروهک تروریستی جیش الذول نقش بسیار موثری داشته. این گروهک تروریستی در پاکستان زیر نظر افسران سیا و موساد آموزش‌های لازم را دیدند. از طرفی عربستان و آمریکا هزینه‌های هنگفتی برای این گروهک تروریستی می‌کنند. به همین دلیل متاسفانه پاکستان تاکنون به توافقنامه مشترک ایران، افغانستان و پاکستان به اعتبار اینکه این سه کشور مرز مشترک دارند اهمیتی نمی‌دهد و پایبند نیست‌. ضمن اینکه پاکستان ثابت کرده که متاسفانه همسایه قابل اعتماد و مطمئنی هم نیست و تحت تاثیر دلارهای نفتی عربستان حاضر است با گروهک‌های تروریستی علیه ایران همکاری کند‌. اما اختلاف ایران و پاکستان اواخر بهمن‌ماه و با حمله‌ای انتحاری که به وسیله خودروی حامل بمب در شهر زاهدان علیه سپاه پاسداران رخ داد، تشدید شد ‌و این تکرار چندین باره حملات تروریستی با استفاده از خاک کشور پاکستان بود؛ ضمن اینکه گروگان‌گیری مرزبانان در میرجاوه نیز از دیگر اقداماتی است که مسوولیت اصلی‌اش بر عهده پاکستان است‌. اما نکته قابل توجه فعالیت آزادانه گروهک‌های تروریستی در خاک کشور پاکستان است که در طول ماه‌های گذشته چندین بار به خود اجازه تجاوز به مرز جمهوری اسلامی ایران را داده و بعد از هر درگیری، اعضای باقیمانده این گروهک به خاک پاکستان متواری شدند‌. هرچند این اقدامات در حالی انجام شد که مقامات پاکستان بعد از هر حادثه تروریستی در مرز ایران قول پیگیری و مقابله دادند‌. اما باید تاکید داشت که در تبادلات مرزی قاعدتا باید به حق حاکمیت ملی کشور‌ها احترام گذاشت و ملاحظات امنیتی کشورها را در نظر داشت. اگر کشوری اقدامات کافی برای تامین امنیت مرزها انجام نمی‌دهد و اصول اصلی را رعایت نمی‌کند طبیعتا کشور مقابل از خود واکنشی نشان می‌دهد‌. لذا این حادثه‌های اخیر باعث شد لحن ایران کمی تغییر کند و مقامات تهران با هشدارهای مداوم، طرف پاکستانی را ملزم به رعایت تعهدات مرزی کنند‌.
اما سفر عمران‌خان به ایران در این شرایط ‎نشان می‌دهد که‎ ‎اسلام‌آباد‎ ‎در‎ ‎پی‎ ‎این‎ ‎نیست که‎ ‎ ‎کشور‎ ‎همسایه‎ ‎خود‎ ‎را‎ ‎بی‌ثبات‎ ‎کنند‌. ‎پاکستان به دنبال آرامش بیشتر در منطقه و در واقع خواستار ایجاد تعدیل در روابطش با سعودی‌ها و ایران است که البته در مورد میزان همکاری با ایران ملزم به رعایت پیش‌شرطی چون سرکوب تروریست‌هاست‌. لذا در سفر عمران‌خان به تهران مقامات ایران بر این مهم تاکید کردند و خواستار آن شدند که مرزهای دو کشور باید مرزهای ثبات و توسعه شود‌. همچنین در نشست دوجانبه، ایران و پاکستان برای ایجاد نیروی واکنش سریع مشترک در مرزها برای مقابله با گروه‌های تروریستی توافق کردند‌. روحانی و عمران‌خان همچنین با بیان اینکه «فصل نوینی در سطح روابط و مناسبات تهران – اسلام‌آباد آغاز شده است»، تاکید کردند که دو کشور در تقویت بیش از پیش روابط در همه حوزه‌ها و همکاری و به‌ویژه هماهنگی در زمینه مبارزه با تروریسم و ایجاد امنیت و ثبات در منطقه اتفاق نظر دارند‌.
حسن روحانی در نشست خبری خود با عمران‌خان نخست‌وزیر پاکستان با بیان اینکه مساله امنیت مرزهای دو کشور یکی از مباحث امروز بود، اظهار کرد: در ماه‌های اخیر متاسفانه شاهد تنش‌هایی در مرزهای دو کشور توسط تروریست‌ها بودیم البته خوشحالیم که طرف پاکستانی هم گروهک‌هایی که فعالیت تروریستی دارند را به صراحت تروریست اعلام کرده و با آنها برخورد خواهد کرد‌. وی ادامه داد: دو طرف توافق کردند که همکاری‌های امنیت مرزی دو کشور افزایش یابد و نیروهای مرزبانی و اطلاعاتی و یک نیروی واکنش سریع در مرز برای مقابله با تروریسم تشکیل دهیم‌. روحانی با بیان اینکه دو کشور تاکید دارند که باید روابط خود را افزایش دهند، گفت: هیچ کشور ثالثی هم قادر نیست روابط برادرانه دو کشور را تحت تاثیر قرار دهد‌.
اما عمران‌خان در نشست مطبوعاتی مشترک با حسن روحانی نیز بر همکاری متقابل ایران و پاکستان تاکید کرد و گفت: مبارزه با تروریسم مهم‌ترین دلیل من برای این سفر بود‌. احساس کردم که مساله تروریسم موضوع مهمی در روابط ایران و پاکستان به حساب می‌آید‌.
وی افزود: اگر مساله تروریسم نبود اختلافی هم بین ما و ایران پیش نمی‌آمد‌. مهم بود که من به ایران بیایم. همراه من رییس امنیت پاکستان است‌. ما در پاکستان از تروریسم رنج می‌بریم. ما در زمینه تروریسم ۷۰ هزار تلفات جانی داشتیم. باید به همین دلیل از ارتش پاکستان تشکر کنم. ما مثل افعانستان نیستیم که هنوز نتوانسته‌اند بر تروریسم پیروز شوند. ما دستاورد زیادی در مقابله با تروریسم داشتیم. نباید اجازه دهیم که گروه شبه‌نظامی از خاک ما برای اقدام تروریستی علیه همسایگان استفاده کنند‌. وی در ادامه افزود: چند روز قبل ۱۴ پرسنل امنیتی ما در بلوچستان کشته شدند‌. ایران هم از تروریسم رنج می‌برد. رییس امنیت پاکستان همراه من است. ما باید اطمینان ایجاد کنیم که هر دو کشور اجازه نمی‌دهند از خاک کشورهایشان برای اقدام تروریستی علیه کشور همسایه استفاده شود‌. ما در تلاش برای اعتمادسازی بیشتر برای همکاری در مقابله با تروریسم هستیم‌.
نخست‌وزیر پاکستان در مورد مساله افغانستان نیز گفت: در حوزه افغانستان هم می‌دانیم که چهار دهه است مردم در رنج جنگ به سر می‌برند. چهار میلیون پناهجوی افغان در پاکستان به سر می‌برند و سه میلیون در ایران‌. پس به نفع هر دو کشور است که صلح در افعانستان ایجاد شود‌. وی گفت: موضوع افعانستان باید از راه سیاسی حل شود‌. صلح در افغانستان برای پاکستان و ایران مفید است چرا که استانداردهای زندگی را بالا می‌برد. ما و ایران باید برای رسیدن به یک راه حل سیاسی برای افغانستان همکاری کنیم‌.
عمران‌خان در ادامه به موضوع کشمیر اشاره کرد و گفت: احساس می‌کنم بدون عدالت، صلح ایجاد نمی‌شود‌. موضوع فلسطین و بلندی‌های جولان و انتخاب بیت‌المقدس به عنوان پایتخت هم در تناقض با صلح است و بی‌ثباتی در خاورمیانه را به همراه می‌آورد‌. این وضع در کشمیر هم وجود دارد‌. ۳۰ سال است که هندی‌ها کشمیر را سرکوب می‌کنند و مردم کشمیر را می‌کشند‌. راه‌حل نظامی در کشمیر پاسخگو نیست. ما نیازمند گفت‌وگو هستیم‌. صلح پاکستان و هندوستان به نفع ایران هم هست چراکه ایران از طریق پاکستان می‌تواند به هند و چین دسترسی داشته باشد‌. نخست‌وزیر پاکستان گفت:‌ باید از طریق گفت‌وگو، صلح برقرار شود. راه‌حل نظامی فایده ندارد. کشمیر هم مانند فلسطین است‌.
اما حسن روحانی نیز در نشست هیات‌های عالی‌رتبه ایران و پاکستان، ظرفیت‌‌های همکاری‌ اقتصادی، زیرساختی و امنیتی بین تهران و اسلام‌آباد را بسیار گسترده خواند و اظهارداشت: با فعال کردن تمام ظرفیت‌های همکاری می‌توان شتاب و تحرک زیادی در مناسبات دو کشور به نفع دو ملت و ملل منطقه ایجاد کرد‌.
روحانی با اشاره به اینکه ایران و پاکستان از اشتراکات فراوانی برخوردار هستند، تلاش برای ارتقای سطح روابط دو کشور در زمینه‌های مختلف را مورد تاکید قرار داد و گفت: ایران و پاکستان در مسیر تقویت و تحکیم روابط خود اجازه نخواهند داد دیگران در مناسبات دوستانه و برادرانه آنها دخالتی داشته باشند‌. رییس‌جمهور با بیان اینکه آمریکا با مداخلات نظامی خود بیشترین خسارت را به اقتصاد و امنیت منطقه وارد کرده است، تصریح کرد: در شرایط کنونی کشورهای منطقه باید برای منافع خود مستقل و مستقیما تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی کنند‌.
روحانی اقدام آمریکا در اعلام قدس شریف به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی، اعلام جولان به عنوان بخشی از خاک رژیم صهیونیستی، تروریستی نامیدن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به عنوان یک نیروی دفاعی رسمی، خروج از برجام و همچنین مواضعی که در زمینه تروریسم علیه پاکستان اتخاذ کرده را از اقدامات بسیار خطرناک آمریکا طی ماه‌های اخیر دانست و اظهار داشت: در شرایط کنونی کشورهای مستقل منطقه باید مثل ایران و پاکستان در کنار هم قرار بگیرند و برای آینده ثبات و امنیت منطقه و مقابله با توطئه‌ها‌، برنامه‌ریزی و اقدام کنند‌. رییس‌جمهور همکاری ایران و پاکستان را در مبارزه با تروریسم مورد تاکید قرار داد و گفت: باید سطح این همکاری‌های به گونه‌ای باشد که تروریست‌ها کاملا متوجه شوند که دو کشور مصمم هستند قاطعانه با آنها مبارزه کنند‌. روحانی در ادامه با تاکید بر ضرورت ارتقا و تقویت سطح همکاری‌های تجاری و اقتصادی بین تهران و اسلام‌آباد اظهار داشت: مرزهای دو کشور باید مرزهای تجارت، ثبات و توسعه باشد و تهران آمادگی دارد همکاری‌های خود را با پاکستان در زمینه‌های مختلف اقتصادی از جمله نفت و گاز، برق، پتروشیمی‌، گردشگری‌، علمی، دانشگاهی و بهداشت و درمان بیش از پیش گسترش دهد‌.
رییس‌جمهور همچنین برقراری و تقویت روابط بانکی بین دو کشور را مورد تاکید قرار داد و گفت: در زمینه روابط بانکی می‌توانیم برای تقویت تبادلات تجاری از پول ملی و یا حساب تهاتری استفاده کنیم‌. روحانی همچنین توسعه خط آهن و مسیر ترانزیتی بین ایران و پاکستان را به نفع دو ملت و منطقه دانست و گفت: سه کشور ایران، پاکستان و ترکیه از بنیانگذاران سازمان اکو هستند و در قالب این سازمان می‌توان کمربندی برای ترانزیت شرق و غرب ایجاد کرد و بدون شک توسعه راه‌آهن اسلام‌آباد – استانبول و اتصال اروپا به پاکستان و چین می‌تواند تحول بزرگی در منطقه ایجاد کند‌. عمران‌خان نخست‌وزیر پاکستان نیز در این نشست تقویت و تحکیم روابط اقتصادی بین تهران و اسلام‌آباد را مورد اشاره قرار داد و گفت: پاکستان به دنبال یافتن مکانیسمی برای ارتقای مناسبات اقتصادی با جمهوری اسلامی ایران در حوزه‌های مختلف به‌ویژه نفت و گاز است‌. عمران‌خان خاطرنشان کرد: پاکستان به دنبال روابط بلندمدت با ایران است و در این زمینه باید از پتانسیل‌های فراوانی که در منطقه وجود دارد، استفاده کنیم‌.