صنعت انرژی به رفع تحریم‌ها می‌اندیشد

هستی عبادی- نه فقط اقتصاد، بلکه بخش صنعت هم چشم به تصمیم دولت برای باز کردن گره تحریم‌ها دوخته است. برای صنعت نفت که دست‌کم 200‌میلیارد دلار سرمایه برای توسعه بخش‌های مختلف نیاز دارد، رفع تحریم‌ها به معنی افزایش تولید و صادرات نفت و توسعه طرح‌های نیمه‌تمام است. بیش از یک‌دهه تحریم‌های صنعت نفت را ایزوله کرده و توسعه در آن به کندی پیش می‌رود.
فقط صنعت نفت نیست که به رفع تحریم‌ها چشم دوخته است، ناترازی در گاز و برق، کل صنعت کشور را تحت‌تاثیر قرار داده و اگر ناترازی‌ها تشدید شود، به بهای سنگین زمین‌گیر شدن بسیاری از صنایع منجر می‌شود. تحلیلگران می‌گویند چشم‌انداز صنعت انرژی ایران در سال آینده به تصمیم دولت برای نشستن پای میز مذاکره گره خورده است. اگر قدمی مساعد در این مسیر برداشته شود، می‌توان امیدوار بود که اقتصاد ایران از این رخوت خارج می‌شود، در غیر این صورت باید منتظر شرایط سخت‌تر بود.
هدایت‌الله خادمی، رییس هیات‌مدیره انجمن شرکت‌های حفاری و خدمات فنی ایران و نماینده اسبق مجلس در این رابطه به «جهان صنعت» می‌گوید: «در صورتی که ایران بتواند به یک توافق مطلوب دست یابد و تحریم‌ها کاهش پیدا کند، امکان بهبود وضعیت اقتصادی وجود دارد. افزایش تولید و صادرات نفت و گاز می‌تواند درآمدهای ارزی کشور را تقویت کند و صنعت را به حرکت درآورد اما این مساله تنها در صورتی موثر خواهد بود که از مدیران کارآمد و شایسته در دولت و شرکت‌های انرژی استفاده شود.» گفت‌وگو با وی را در ادامه می‌خوانید.
با توجه به شرایط کنونی، پیش‌بینی شما از وضعیت حوزه انرژی در سال آینده چیست؟
وضعیت انرژی در سال آینده تا حد زیادی به نتایج مذاکرات ایران با غرب بستگی دارد. آنچه اکنون شاهد آن هستیم، اقدامات و سیاست‌های دولت‌های غربی، به‌ویژه ایالات ‌متحده، علیه ایران است که نمونه آن را در مشکلات صادرات به عراق و کاهش تعاملات اقتصادی با این کشور مشاهده می‌کنیم. بنابراین، در حوزه نفت، احتمال کاهش صادرات بسیار زیاد است. کاهش صادرات نیز به معنای کاهش تولید خواهد بود چرا که میزان تولید و صادرات به‌طور مستقیم به یکدیگر وابسته‌اند. این مساله بر پروژه‌های در حال اجرا و حتی طرح‌های روتین نفتی نیز تاثیر خواهد گذاشت و ممکن است برخی از شرکت‌های فعال در این پروژه‌ها با مشکلات موقتی مواجه شوند. سرنوشت این بخش به تصمیمات نهایی در مذاکرات بستگی دارد.
در حوزه گاز، ما بیشتر بر تامین نیازهای داخلی متمرکز بوده‌ایم و متاسفانه توسعه کافی در میادین مشترک مانند فرزاد A و B، آرش و سایر منابع گازی نداشته‌ایم. برخلاف نفت، گاز به میزان کافی برای صادرات نداریم، بنابراین امکان صادرات گسترده در این بخش فراهم نیست. به نظر من، اگر کاهش تکلیفی در تولید نفت اتفاق بیفتد، می‌توان از این فرصت برای انتقال برخی از دکل‌های حفاری فعال در میادین نفتی به میادین گازی استفاده کرد. با این کار، توسعه میادین گازی تسریع خواهد شد و می‌توانیم برداشت بیشتری داشته باشیم. این اقدام، ضمن کاهش مشکلات داخلی گاز، می‌تواند صنایع کشور را نیز از بحران تامین انرژی نجات دهد اما اگر این فرصت از دست برود، نه‌تنها با کاهش تولید نفت مواجه خواهیم شد، بلکه در حوزه گاز نیز پیشرفتی حاصل نخواهد شد.
آیا در بخش برق، راهکارهایی برای بهبود شرایط وجود دارد؟
حتما، گام اول در این زمینه، توسعه سرمایه‌گذاری در بخش برق است. اگر بتوانیم تولید گاز را افزایش دهیم، می‌توانیم به بهبود وضعیت برق نیز امیدوار باشیم اما این امر مستلزم آن است که وزارت نیرو اقدامات جدی‌تری انجام دهد و برای افزایش ظرفیت تولید برق برنامه‌ریزی کند.
با این حال، سابقه عملکرد وزارت نیرو و مدیران آن نشان داده که اقدامات اساسی در این حوزه انجام نشده است. همان‌طور که برخی از همین مدیران در سال‌های گذشته در کاهش ظرفیت تولید برق نقش داشتند. طبق برنامه توسعه، باید سالانه ۵هزار ‌مگاوات برق به ظرفیت کشور اضافه می‌شد اما این هدف محقق نشد. تا سال ۱۳۸۹ روند توسعه صنعت برق نسبتا مناسب بود اما در 10، 12‌سال اخیر، نه‌تنها ظرفیت جدیدی ایجاد نشد، بلکه روند توسعه نیز به‌شدت کند شد.
در بخش گاز چه شرایطی را پیش‌بینی می‌کنید؟
در حوزه گاز بیشتر بر تامین نیازهای داخلی متمرکز بوده‌ایم و متاسفانه توسعه کافی در میادین مشترک مانند فرزاد A و B ، آرش و سایر منابع گازی نداشته‌ایم. برخلاف نفت، گاز به میزان کافی برای صادرات نداریم، بنابراین امکان صادرات گسترده در این بخش فراهم نیست.
یکی از مشکلات اصلی در بخش برق، پایین بودن راندمان نیروگاه‌ها و توربین‌های فرسوده است. انتظار داشتیم که با جایگزینی توربین‌های جدید، بهره‌وری افزایش یابد اما بعید است این اتفاق در سال‌های آینده عملی شود. مشکل دیگر این است که در ایران تنها یک شرکت تامین‌کننده توربین‌های نیروگاهی است که این مساله نیز روند بهبود راندمان را با مشکل مواجه کرده است.
آینده صنعت و اقتصاد کشور را با توجه به این مشکلات چگونه می‌بینید؟
اگر وضعیت کنونی ادامه پیدا کند، سال‌های آینده با بحران‌های شدیدتری در حوزه انرژی مواجه خواهیم شد. همان‌طور که در
سال ۱۴۰۳ که سال «جهش تولید با مشارکت مردم» نام‌گذاری شد، شاهد بودیم که دولت به‌ دلیل مشکلات انرژی، نتوانست حتی یک‌درصد از این هدف را محقق کند. کمبود انرژی باعث تعطیلی بسیاری از کارخانه‌ها و شرکت‌ها شد و در نتیجه، تاثیرات منفی آن در تورم، نرخ ارز، نرخ بیکاری و معیشت مردم کاملا مشهود است.
برای توسعه اقتصادی، کشور باید منابع انرژی کافی داشته باشد. اگر صنایع فعال باشند، تولید افزایش می‌یابد، صادرات رونق می‌گیرد و در نتیجه ارزش پول ملی تقویت می‌شود اما متاسفانه در سال‌های اخیر، سیاست‌های نادرست باعث شده که کشور از بازارهای جهانی کنار گذاشته شود و حتی در صورت لغو تحریم‌ها، نتواند از این فرصت بهره‌برداری کامل کند.
اگر تحریم‌ها کاهش یابد، آیا امکان بهبود شرایط وجود دارد؟
در صورتی که ایران بتواند به یک توافق مطلوب دست یابد و تحریم‌ها کاهش پیدا کند، امکان بهبود وضعیت اقتصادی وجود دارد. افزایش تولید و صادرات نفت و گاز می‌تواند درآمدهای ارزی کشور را تقویت کند و صنعت را به حرکت درآورد اما این مساله تنها در صورتی موثر خواهد بود که از مدیران کارآمد و شایسته در دولت و شرکت‌های انرژی استفاده شود.
اگر مدیران نالایق در راس کار باشند، حتی با رفع تحریم‌ها، بهبود چشمگیری در اقتصاد نخواهیم داشت و تنها بخش کوچکی از مشکلات حل خواهد شد اما اگر از افراد متخصص و توانمند استفاده شود، می‌توان زیرساخت‌هایی ایجاد کرد که کشور را از وابستگی به تحریم‌ها نجات دهد.
در عرصه بین‌المللی، موقعیت ایران در بازار انرژی چگونه است؟
باید واقع‌بین باشیم. سال‌ها با این تصور که «زمستان سختی در انتظار اروپاست» و تحریم‌ها اقتصاد غرب را فلج خواهد کرد، فرصت‌های خود را از دست دادیم. اکنون روسیه در حال بازگشت به بازار انرژی جهان است و در همین حال، قطر و امارات نیز سهم بیشتری از بازار را تصاحب کرده‌اند. در نتیجه ایران تقریبا از بازار کنار گذاشته شده است و حذف ما از بازارهای جهانی، تاثیر چندانی بر اقتصاد دنیا ندارد.
بنابراین، باید سیاست‌های خود را بازنگری کنیم و به‌جای اتکا به شعارهای توخالی، برای بازگشت به بازارهای جهانی برنامه‌ریزی کنیم. امیدواریم که در آینده، تصمیمات درست اتخاذ شود و کشور بتواند از فرصت‌های پیش‌رو به بهترین شکل استفاده کنند