صنعت به بلوغ برسد

« جهان صنعت»- ایران به عنوان عضو ناظر سازمان تجارت جهانی (WTO) خواستار پیوستن به این سازمان به صورت یک عضو دایم است. اصل آزادی تجارت، کاهش تعرفه‌ها، شفاف‌سازی تجاری، تجارت منصفانه و حذف یارانه‌های صادرات اصول ابتدایی پیوستن به این سازمان است که به نظر می‌رسد برای دستیابی به این اصول راهی طولانی را همچنان در پیش داریم. در مقطع زمانی فعلی که کشور ما ناگزیر از حضوری قوی در عرصه رقابت‌های بین‌المللی و تجارت بین‌الملل است، پیوستن به سازمان تجارت جهانی باید با جدیت دنبال شود که این امر مستلزم برنامه‌ریزی‌های دقیق، میان‌مدت و حتی درازمدت است.

مریم سلطان‌زاده- گسترش مبادلات جهانی از چنان دامنه‌ای برخوردار شده که امکان بیرون ماندن از حلقه ارتباطات جهانی در همه زمینه‌ها به ویژه اقتصاد نه تنها مفید که حتی میسر است، پاسخگویی به این نیاز در عرصه اقتصادی را سازمان تجارت جهانی برعهده گرفته است‌. برای افزایش توانمندی این سازمان برای هدایت و کنترل اقتصاد بین‌الملل و زمینه‌سازی پذیرش و عضویت همه کشورها در این سازمان، آیین‌نامه‌ها و مقرراتی وضع شده تا تمامی کشورها بتوانند با عضویت در آن از جایگاه مناسب و درخوری برخوردار شوند‌. مزیت پیوستن به سازمان تجارت جهانی بر کسی پوشیده نیست و انزوای تجاری برای هیچ کشوری تعریف نمی‌شود‌. اصل موضوع پیوستن به سازمان تجارت جهانی باید صورت گیرد اما باید با فراهم آوردن شرایط اقتصادی مناسب و بالا بردن ظرفیت تولید و همچنین توجه به ارتقای کمی و کیفی محصولات تولیدی زمینه ورود به اقتصاد جهانی را ایجاد کنیم‌. ایران هنوز ابتدایی‌ترین شرایط پیوستن به سازمان تجارت جهانی مانند برداشتن تعرفه واردات و قطع یارانه صادرات را ندارد‌. در صورتی که امروز تعرفه‌ها برداشته شود بسیاری از تولیدکنندگان با مشکل مواجه می‌شوند‌. اگر در موضوع پیوستن به سازمان تجارت جهانی شتابزده و بدون کارکارشناسی عمل کنیم قطعا در آینده شاهد ورشکستگی واحدهای تولید و صنعتی خواهیم بود‌.
توانایی داریم، مشکلات زیاد است
عبدالمهدی اجلالی، رییس هیات‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در این‌باره گفت: ایران توانایی پیوستن به سازمان تجارت جهانی را دارد این درحالی است که مشکلاتی در این زمینه در پیش‌رو داریم‌. وی افزود: مزیت پیوستن به سازمان تجارت جهانی بر کسی پوشیده نیست و انزوای تجاری برای هیچ کشوری تعریف نمی‌شود و در حال حاضر با وجود تمام شرایط اگر به WTO بپیوندیم به نفع کشور خواهد بود‌.
رییس هیات‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران تاکید کرد: در صورتی که دولت از تولید ملی حمایت کند توان تولیدکنندگان افزایش می‌یابد و می‌توان تعرفه‌ها را یکباره برداشت‌. وی با اشاره به اینکه مشکلات فراوانی برای عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی وجود دارد، اضافه کرد: در حال حاضر یکی از موانع برای ورود به سازمان تجارت جهانی این است که از لحاظ دستیابی به فناوری‌های روز در زمینه تولید و… پیشرفت قابل توجهی نداشتیم و باید این ضعف برطرف شود‌.
اجلالی تحریم‌ها را از دیگر مشکلات ایران برشمرد و تصریح کرد: سازمان‌های بین‌المللی استنباط می‌کنند، کشورهایی که با مشکل کمبود سرمایه و تکنولوژی روبه‌رو هستند، می‌توانند با جذب شرکت‌های چندملیتی و سرمایه‌گذاری‌های مستقیم خارجی این مشکل را برطرف کنند و پس از گذراندن شوک اولیه در ترکیب این سرمایه‌ها و تکنولوژی‌های خارجی با نیروی کار و مواد اولیه خود اقدام به تولید کالاهای قابل صدور کنند‌. اما یکی از موانع اصلی حضور این شرکت‌ها در ایران تضاد تحریم شرکت‌ها از سرمایه‌گذاری در اقتصاد کشور است‌ به علاوه، تهدیدات ضد ایران ریسک سرمایه‌گذاری را در کشور افزایش می‌دهد و مسایل سیاسی، عملا روند تحرک آزادانه سرمایه به کشور را مختل می‌کند‌.
وی افزود: به این ‌ترتیب نمی‌توان امید داشت که با وجود اجرای سیاست‌های آزادسازی و خصوصی‌سازی سفارش شده از جانب سازمان‌های یادشده و مهیا کردن شرایط مناسب و قابل پذیرش در داخل کشور برای جذب این سرمایه‌ها تا زمانی که سیاست‌ تحریم و تهدیدات کشورهای دیگر در قبال ایران ادامه داشته باشد، شاهد حضور گسترده و موثر شرکت‌های چندملیتی در کشور همانند حضور در سایر کشورها باشیم‌.
اجلالی با اشاره به اینکه ما برای هر کاری مسایل سیاسی را وارد می‌کنیم، تصریح کرد: در صورتی که مسایل اقتصادی از سیاسی جدا باشد شرایط بهتر خواهد شد‌. به عنوان نمونه تاجیکستان در سازمان تجارت جهانی عضویت دایم گرفته است و ما هنوز پشت درهای بسته هستیم‌. یکی از دلایل عضویت سریع این کشور این بود که مسایل سیاسی و اقتصادی را از هم جدا کرده است اما در کشور ما اینچنین نیست‌. رییس هیات‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران با اظهار اینکه برای ورود به سازمان تجارت جهانی به زمان بیشتری نیاز داریم، گفت: با توجه به شرایط اقتصادی ایران، بیش از پنج سال نیاز داریم تا شرایط را برای وارد شدن به سازمان تجارت جهانی مهیا کنیم‌.
زمان بیشتری نیاز داریم
حسین سلیمی، رییس انجمن سرمایه‌گذاری‌های مشترک ایرانی و خارجی در اتاق بازرگانی در این زمینه معتقد است: برای پیوستن به سازمان جهانی تجارت، انتظار می‌رود پروسه زمانی اصلاح ساختاری اقتصادی ایران طولانی‌تر از متوسط زمان الحاق دیگر کشورها باشد‌. وی با اشاره به اینکه تغییر تعرفه‌ها و رساندن آنها به سطح معقول اساسنامه WTO در دستور کار باید قرار گیرد، تصریح کرد: تعرفه‌ها باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که به معیارهای ورود به این سازمان نزدیک گردد و ایران باید در اکثر زمینه‌ها به تدریج به سطح معقول تعرفه‌ای دست یابد‌.
رییس انجمن سرمایه‌گذاری‌های مشترک ایرانی و خارجی در اتاق بازرگانی گفت: قانون سازمان جهانی تجارت قطعا الگوهایی برای ایران تعریف خواهد کرد که بر مبنای آن وضعیت صنایع، تورم، تعرفه‌ها و سایر پارامترها باید با قوانین این سازمان وفق داده شود‌.
وی افزود: ما مطمئن هستیم که با توجه به دگرگونی‌های صورت گرفته در اقتصاد ایران، زمانی که به ایران از سوی WTO برای اصلاح ساختارهای اقتصادی اختصاص می‌یابد قطعا طولانی‌تر از متوسط سایر کشورها بوده و تصور نمی‌رود ایران کمتر از شش سال آینده ورود قطعی به این سازمان یابد‌.
رییس انجمن سرمایه‌گذاری‌های مشترک ایرانی و خارجی در اتاق بازرگانی با اشاره به ایجاد زمینه و زیرساخت‌های لازم برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی گفت: در حال حاضر زیرساخت‌ها و توان لازم برای ورود به سازمان تجارت جهانی نداریم و در صورت مهیا نکردن ظرفیت‌های لازم و کاهش هزینه‌های تولید، محصولات تولیدی توان رقابت با محصولات مشابه جهانی را نخواهند داشت و این امر موجب ورشکستگی واحدهای تولید و صنعتی کشور خواهد شد‌ بنابراین باید با حمایت از تولید ملی شرایط تولیدکنندگان را برای ورود به سازمان تجارت جهانی مهیا کنیم‌.
وی وضع تعرفه‌ها را یکی از مشکلات ایران در زمینه وارد شدن به سازمان تجارت جهانی برشمرد و گفت: تعرفه‌ها باید از حالت تبعیضی به حالت پنج درصد درآید‌. از دیگر مشکلات پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی تحریم‌هاست‌. تحریم‌ها موجب شده است تا سرمایه‌گذاری خارجی در کشور کاهش یابد و بسیاری از طرح‌ها با کمبود نقدینگی مواجه شوند‌.
سلیمی وضعیت اقتصادی کشور را نامطلوب ارزیابی کرد و افزود: در حال حاضر اقتصاد ایران روزهای سختی را می‌گذراند و وضعیت اقتصاد به ۱۰ سال گذشته برگشته است‌. اتخاذ تدابیر مناسب، فراهم آوردن زیرساخت‌ها و تطبیق شرایط کشور با اقتصاد جهانی از مقدمات برای ورود به عرصه تجارت جهانی خواهد بود‌.
تولیدکنندگان با شرایط سازگار می‌شوند
محمدرضا نجفی‌منش، عضو انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو نیز در این زمینه گفت: ایران در حال حاضر مشکلات فراوانی برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی دارد و برای پیوستن به این سازمان باید مقدمات ورود را مهیا کند‌.
وی با اشاره به اینکه بیش از ۱۵ سال می‌گذرد که هیات ایرانی در حال مذاکره برای ورود به سازمان تجارت جهانی است، افزود: هر سال مذاکراتی برای ورود ایران به WTO انجام می‌شود اما هنوز عضو ناظر محسوب می‌شویم‌ البته باید این نکته را هم توجه کرد که بسیاری از کشورها زمان بیشتری است که برای پیوستن به این سازمان مذاکره کرده‌اند و هنوز به نتیجه نرسیده‌اند‌.
عضو انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو یکی از دلایل به نتیجه نرسیدن ایران را تردید مسوولان دانست و تاکید کرد: نداشتن تیم کارشناسی مذاکره‌کننده نیز موجب شده است تا پیوستن ایران به این سازمان با تاخیر مواجه شود‌. نجفی‌منش گفت: به‌طور کلی مزایای پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی، اتصال به بازارهای جهانی و استفاده از امکانات خود در بازارها و به اصطلاح آزادی تجارت، رفت و آمد بین کالا و سرمایه و نیروی انسانی است از سوی دیگر یکسری شرایط و آمادگی‌ها مانند تثبیت نرخ ارز و حذف یارانه‌ها باید در کشور ایجاد شود که به هر حال همه این عوامل در جهت بهبود تولید داخلی خواهد بود البته دولت در حال آغاز ایجاد برخی از این شرایط مانند قانون هدفمند کردن یارانه‌هاست که می‌تواند از آمادگی‌های اولیه برای حضور در این عرصه باشد از سویی تثبیت نرخ ارز در هنگام قرار گرفتن در این چالش با جهان می‌تواند موجب حفظ قدرت رقابتی ما شود‌.
وی گفت: تفاوت شرایط صنعت خودرو قبل و بعد از پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی در بحث آزاد شدن بازار و کاهش تعرفه‌هاست، البته در برخی از کشورها تعرفه را بلافاصله کاهش نمی‌دهند بلکه با یک زمانبندی مشخص اقدام به کاهش تعرفه می‌کنند تا بتوانند قدرت رقابتی خود را افزاش دهند‌. به هر حال صنعت خودرو لکوموتیو پیش‌برنده سایر صنایع است و باید در شرایط کنونی با توجه به آینده و افقی که پیش‌روی این صنعت است با استفاده از تکنولوژی نوین و نانو، استفاده از مواد کامپوزیت و الکترونیک در این صنعت، فکرها و برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام داده و درخصوص افزایش ایمنی خودروها نیز رو به سمت پیشرفت برویم و از دنیا فاصله زیادی نداشته باشیم‌.
نجفی‌منش تاکید کرد: به‌طور کلی استانداردسازی نوع سوخت و آلاینده‌های خودروهای داخلی ضروری است زیرا آینده صنعت خودرو در هنگام رقابتی شدن به این عوامل بستگی دارد‌. خودروسازی ما باید بتواند خودرویی با آلایندگی، قیمت، تکنولوژی و ایمنی مناسب تولید کند و این مواردی است که آینده پیش‌روی این صنعت قرار دارد و اگر از اکنون خود را برای این کار آماده کنیم، می‌توانیم با این قضیه یعنی ورود به سازمان تجارت جهانی برخورد مناسب و خوبی داشته باشیم و این امر شدنی و قابل دست یافتن است‌.
در هر صورت برای پیوستن هر سازمانی باید قوانین آن را رعایت کرد‌. ورود به سازمان تجارت‌جهانی برای تولیدکنندگان ایرانی هم مزیتی محسوب می‌شود و هم مشکلاتی در پی دارد‌. به عنوان نمونه برخی از محصولات ایرانی هنوز با کیفیت پایین تولید می‌شود و با چنین محصولاتی در بازارهای جهانی نمی‌توان ادعایی داشت و با محصولات مشابه رقابت کرد‌. تولیدکنندگان ایرانی هنوز از وجود کالاهای خارجی در کشور گله می‌کنند‌ در صورتی که ایران به سازمان تجارت جهانی بپیوندد درهای کشور به روی اجناس خارجی گشوده می‌شود بنابراین تولیدکنندگان باید شرایط را برای بهتر شدن کیفیت و همچنین مناسب بودن قیمت فراهم کنند‌.
پیوستن به wto یک ضرورت است و ایران نمی‌تواند با کشیدن حصار و دیوار دور کشور، خود را از مزایای اقتصادی دنیا محروم کند‌. ایران برای مطرح کردن خود در بازارهای جهانی به حضور در فضای رقابتی بین‌المللی نیاز دارید و همین امر می‌تواند در افزایش ثروت و درآمد نیز تاثیر‌گذار باشد‌ حال باید منتظر شد و دید که نتیجه مذاکرات ایران چه زمانی به نتیجه خواهد رسید‌.

پروانه کُبره – اینکه با عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی مشکلات اقتصاد حل و اوضاع بروفق مراد شود به نظر می‌رسد زیادی خوش خیالی باشد. کارشناسان معتقدند اگر بدون برنامه‌ریزی و بدون سروسامان دادن به وضعیت پادرهوای صنعت و تولید آن هم دراین اوضاع نابسامان ارزی، ایران عضو wtoشود، هم دولت ضرر می‌کند و هم تولید و تجارتی که این روزها درگیر مشکلات غیرقابل پیش‌بینی است.
در اینکه ورود ایران به سازمان جهانی تجارت، کشورمان را در فضای رقابت‌پذیری قرار می‌دهد شکی نیست و به نوبه‌خود امری پسندیده است اما در شرایط فعلی تولیدات ما در عرصه بین‌المللی قدرت رقابت تجاری ندارند. فعالان بازار بر این باورند که در حال حاضر شرایط ورود به سازمان تجارت جهانی را نداریم و باید به موضوعاتی مانند تعرفه‌ها، واردات ، صادرات و … توجه جدی شود و اگر کار کارشناسی و مقدمات لازم فراهم نشود و به wto بپیوندیم ضربه‌ای دیگر به پیکر مجروح تولیدو تجارت وارد خواهد آمد چراکه کاهش تعرفه گمرکی به چهار درصد و حذف یارانه کالاهای صادراتی از شرایط اصلی این سازمان است.
در همین راستا جواد فرهادی، استاد دانشگاه و عضو کارگروه کارآفرینان جوان اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه معایب پیوستن به WTO لزوما به معنای نفی ورود ایران به WTO نیست، تصریح کرد: باید با زمینه‌سازی مناسب و اطلاعات کافی و بسترسازی‌های مطمئن آماده ورود به WTO شد چراکه پیوستن بهWTO برای ایران منافعی خواهد داشت که از این منافع نباید گذشت. گذشته از آن عدم پیوستن به سازمان جهانی تبعات دیگری را به دنبال دارد که از آن جمله می‌توان به قاچاق گسترده و غیر قابل کنترل کالا و اثرگذاری منفی آن بر تولیدات، وجود موانع حقوقی و قانونی در توسعه صادرات، عدم امکان کاهش نقش و سهم بالای دولت در اقتصاد و تجارت خارجی، عدم به ثمر نشستن تلاش‌ها برای کاهش بوروکراسی کند اداری و نظام اداری گسترده و طولانی شدن فرآیند صادرات و افزایش هزینه‌ها و در نهایت مقرون به صرفه نبودن صادرات، بالا بودن ریسک اقتصادی و سیاسی ایران، وجود مشکلات متعدد در زمینه جذب سرمایه‌گذاری بلندمدت در کشور، گرایش سرمایه‌ها به سمت مشاغل کاذب و زود بازده، ضعف زیرساخت‌های مناسب برای گسترش تعامل با اقتصاد بین‌الملل اشاره کرد.
وی به پیش‌زمینه‌های عضویت در WTO برای فرار از چالش‌ها و تبعات منفی آن اشاره کرد و اظهارداشت: در مقطع زمانی فعلی که کشور ما ناگزیر از حضوری قوی در عرصه رقابت‌های بین‌المللی و تجارت بین‌الملل می‌باشد، پیوستن به سازمان تجارت جهانی باید با جدیت دنبال شود که این امر مستلزم برنامه‌ریزی‌های دقیق میان‌مدت و حتی درازمدت خواهد بود.
وی افزود: تنوع بخشیدن به صادرات غیرنفتی و خروج از اقتصاد تک‌محصولی یکی از راهکارهای مهم کاهش اثرات منفی پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی است که لازمه این امر نیز تقویت ساختار تولید و استفاده بهینه از عوامل تولید در جهت افزایش، کارآیی، بهره‌وری، کیفیت تولیدات و امکان رقابت بهتر در تجارت جهانی است همچنین باید از ضرورت بستر‌سازی اقتصادی از طریق شناخت مزیت‌های نسبی در بخش‌های مختلف اقتصادی و بسترسازی قانونی از طریق هماهنگ کردن قوانین کشور نظیر قانون اساسی، کار، سرمایه گذاری خارجی، بیمه، گمرک و مالیات با قواعد WTO نیز نام برد.
این استاد دانشگاه توانمند کردن بنگاه‌های تولیدی در عرضه کالاهایی با کیفیت بالا و قیمت نهایی کمتر و مناسب و ایجاد هماهنگی در سیاست‌های پولی، مالی و ارزی و اصلاح گمرکات کشور و بهره‌برداری شایسته از ظرفیت مناطق آزاد و ویژه تجاری و اقتصادی را از دیگر اقتضائات اولیه پیوستن به WTO عنوان کرد.
جواد فرهادی درباره مزایای پیوستن به WTO نیز گفت: بسترسازی هوشمندانه و مخاطب‌محور برای جذب بیشتر سرمایه‌گذاری خارجی به شکل مستقیم یا غیرمستقیم، افزایش دسترسی شرکت‌های ایرانی به تسهیلات مالی و اعتباری موسسات مالی بین‌المللی، فراهم شدن زمینه خرید تجهیزات و تکنولوژی پیشرفته و فناوری‌های روز، رفع موانع در مورد بازاریابی جهانی از مزایای پیوستن به این سازمان است که تاکنون ایران از آن محروم بوده است.
راه فراری نیست
همچنین ابراهیم جمیلی، عضو اتاق بازرگانی ایران درباره اینکه آیا هم اکنون وقت مناسبی برای عضویت ایران در wto است، گفت: اگرچه برای عضو شدن در این سازمان مشکلات زیادی متوجه تولید و قیمت‌ها می‌شود اما باید بپذیریم که این مشکلات برای کشور‌های دیگر هم وجود داشته و فقط برای ایران نیست.
وی افزود: اینکه دولت به خاطر مشکلات احتمالی قید سازمان تجارت جهانی را بزند به این معناست که حاضر نیست برای مشکلات فعلی پیش قدم شود. از این رو به جای حل مشکلات صورت مساله را پاک می‌کند.
جمیلی با بیان اینکه عضویت در wto دلبخواهی نیست، اظهارکرد: اگر قرار باشد تا عضو این سازمان شویم دولت باید هرچه سریع‌تر زیرساخت‌های آن را مهیا کند زیرا اگر این اتفاق نیفتد به زودی از گردونه رقابت جهانی حذف خواهیم شد.
رییس اتاق بازرگانی البرز تصریح کرد: بالاخره برای عضویت باید از یک جایی شروع شود و راه فراری نیست در غیر این صورت در آینده‌ای نه چندان دور برای فروش نفتمان هم به مشکل برمی‌خوریم.
ابراهیم جمیلی تاکید کرد: منافع عضویت بیشتر از عضو نشدن است به همین دلیل هدف و تلاش دولت باید بر عضویت باشد.
تعریف قوانین جدید
محمدرضا بهرامن، عضو اتاق بازرگانی ایران و رییس کمیسیون معادن اتاق بازرگانی ایران نیز در همین رابطه گفت: حذف تعرفه واردات و یارانه ندادن به کالاهای صادراتی دلیلی نمی‌شود که قید wto را بزنیم زیرا دولت می‌تواند به صورت غیرمستقیم برای کالاهای صادراتی مشوق‌هایی را در نظر بگیرد و برای حذف تعرفه واردات قوانینی برای کاهش قیمت تمام شده در نظر بگیرد.
وی افزود پروسه پیوستن به سازمان تجارت جهانی زمانبر است و دولت در این فرصتی که دارد می‌تواند شرایط ویژه‌ای به وجود آورد تا قوانین جدیدی جایگزین قوانین فعلی شود.
بهرامن تصریح کرد: نقش دولت در این میان نقشی انکارناپذیر است و فقط خودش می‌تواند از پس حل این مشکل برآیدو متاسفانه بخش خصوصی نمی‌تواند کمکی در این خصوص بکند.
وی افزود: باتوجه به اینکه روز به روز حلقه اعضایWTO برای در اختیار گرفتن سهم تجارت جهانی گسترده‌تر می‌شود بنابراین بیش از هر زمان دیگری عضویت در آن اهمیت پیدا می‌کند چرا که ما در برهه‌ای از زمان قرار داریم که ضررهای عدم عضویت WTO در جامعه حس می‌شود.
وی ادامه داد: در حال حاضر که کشور ما عضو این سازمان نیست با مشکلات متعددی مواجه هستیم از سویی نبود ثبات در دسترسی به بازارها، تجارت کشور را تحت الشعاع قرار می‌دهد و موجب می‌شود بازرگانان ایرانی هیچ‌گونه پیش‌بینی را در مورد بازارهای جهانی نداشته باشند زیرا هر لحظه امکان تغییر سیاست‌های تجاری یک کشور در تعامل با ایران وجود دارد و از سوی دیگر کاهش توان رقابت در بازارهای بین‌المللی به علت وجود اختلاف عوارض پرداختی صادرکنندگان ایرانی در قیاس با عوارض پرداختی رقبایی که عضو این سازمان هستند فشاری دوچندان بر بازرگانان ما تحمیل می‌کند.
محمدرضا بهرامن گفت: در چنین شرایطی تبدیل ایران به قدرت بزرگ اقتصادی منطقه کمرنگ می‌شود بنابراین ضرورت ورود بیشتر از سابق و به شدت احساس می‌شود.
این فعال اقتصادی تصریح کرد: در بررسی آمار تجاری کشورهایی که از اعضای اولیه این سازمان هستند چنین برداشتی تداعی می‌شود که عضویت در این سازمان موجبات رشد اقتصادی را برای کشورها فراهم کرده است.