ضربه فنی تجارت گاز کشور

گروه انرژی- ساعت ۱۱:۸ دیروز خبرگزاری فارس خبری را بر خروجی سایت خود قرار داد که به استدلال خود این خبرگزاری، چنین رخدادی باعث خوشحالی «عرب‌ها» خواهد شد.
براساس این گزارش و به گفته یک مقام آگاه نفتی، تصمیم خلق الساعه انحلال شرکت صادرات گاز ایران، آینده قراردادهای صادرات گاز را در‌هاله‌ای از ابهام قرار داد.
این منبع آگاه با اشاره به منحل شدن شرکت صادرات گاز ایران گفت: مجمع عمومی شرکت ملی نفت بدون آنکه به فکر ساختار جدیدی باشد، شرکت صادرات گاز را منحل کرد که موجبات خشنودی برخی از کشورهای عربی از جمله قطر را فراهم کرد.
وی گفته بود: این تصمیم بدون بررسی کارشناسی صورت گرفته و مجمع عمومی شرکت ملی نفت نمی‌داند وضعیت صادرات گاز ایران چگونه خواهد شد.
این مقام مطلع اظهار کرد: تصمیم انحلال شرکت صادرات گاز در زمان وزارت آقای میرکاظمی گرفته شده بود اما آن به صورت قاعده‌مند بود، به این ترتیب که اول یک ساختار جدید به عنوان مدیریت بین‌الملل در شرکت ملی گاز تشکیل و بعد شرکت صادرات گاز منحل می‌شد. اما اکنون پشت پرده این تصمیم مشخص نیست و آینده شرکت صادرات گاز ایران و قراردادهای این شرکت در‌هاله‌ای از ابهام به سر می‌برد.
این منبع آگاه ادامه داد: صادرات گاز باید برعهده شرکت ملی گاز باشد اما هنوز هیچ تکلیفی بابت قراردادهای جدید این شرکت مشخص نشده است.
شرکت صادرات گاز ایران ۱۰ سال پیش با هزینه‌های میلیاردی راه‌اندازی شد و تاکنون نیز هزینه‌هایی از بیت‌المال به این شرکت اختصاص یافته که با این تصمیم خلق الساعه همه این هزینه‌ها نادیده گرفته شده است.
براساس این گزارش، شرکت صادرات گاز یکی از شرکت‌هایی است که براساس اصل «۴۴» قانون اساسی باید به یک شرکت خصوصی تبدیل می‌شد. بر این اساس وظایف محوله شرکت صادرات گاز ایران نیز باید به معاونت جدیدی به عنوان امور بین‌الملل شرکت ملی گاز منتقل شده اما هم‌اکنون بدون ایجاد یک ساختار جدید برای شرکت صادرات گاز، مجمع عمومی شرکت ملی نفت به طور کلی شرکت صادرات گاز را منحل کرد.
به نظر می‌رسد تصمیم انحلال شرکت صادرات گاز به دلیل جدا کردن ساختار صادرات LNG نسبت به صادرات گاز باشد که این تصمیم نادرست است زیرا نمی‌توان بین این دو تفکیکی قائل شد و در مذاکرات صادرات گاز با مشکل مواجه می‌شود.
واگذاری وظایف شرکت صادرات گاز به «مدیریت بین‌الملل»
اما درست سه ساعت بعد از انتشار این خبر، سخنگوی وزارت نفت با همین خبرگزاری گفت‌وگو کرد و در واکنش به خبر انحلال شرکت صادرات گاز طبیعی در آستانه عقد سه قرارداد مهم از رد یا تایید این خبر خودداری کرد و گفت: وظایف شرکت صادرات گاز در صورت انحلال به «مدیریت بین‌الملل» واگذار می‌شود.علیرضا نیکزاد در پاسخ به پرسشی در زمینه انحلال شرکت صادرات گاز و وظایف آن با طرح این پرسش که آیا برای صادرات نفت شرکت مستقلی وجود دارد، گفته بود: وظایف حاکمیتی مدیریت بین‌الملل شرکت ملی نفت، صادرات نفت را بر عهده دارد. وی افزود: اگر شرکت صادرات گاز منحل شود مانند شرکت ملی نفت، مدیریت بین‌المللی در شرکت ملی گاز تشکیل و وظایف حاکمیتی مربوط به صادرات گاز بر عهده این مدیریت در شرکت ملی گاز گذاشته خواهد شد.
براساس این گزارش، دو قرارداد با کشورهای حوزه خلیج فارس خواهد بود و یک قرارداد که حجم آن صادرات ۲۰ تا ۲۵ میلیون متر مکعب گاز است با یک کشور اروپایی منعقد خواهد شد. این قراردادهای جدید زمانی در حال نهایی شدن است که شرکت صادرات گاز ایران که وظیفه اصلی آن بازاریابی برای صادرات گاز ایران است بنا بر تصمیم عجولانه مجمع عمومی شرکت ملی نفت ایران منحل شده و آینده این قراردادهای جدید مشخص نیست.
انحلال دردسرساز
اما ۵۳ دقیقه بعد فارس باز هم گزارشی منتشر کرد که در آن آمده بود: شرکت صادرات گاز ایران زمانی منحل شد که معاونت یا شرکت جدیدی به عنوان جایگزین تشکیل نشده و قراردادهای صادرات گاز در‌هاله‌ای از ابهام به سر می‌برد. جلسه مجمع شرکت ملی نفت ایران در اواسط تیرماه برگزار و پس از برگزاری آن مشخص شد این مجمع قبل از تشکیل معاونت بین‌الملل شرکت ملی گاز رای به انحلال شرکت صادرات گاز ایران داده است.
جواد اوجی، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران نیز بارها خبر از واگذاری شرکت صادرات گاز و تشکیل معاونت بین‌الملل در شرکت ملی گاز خبر داده بود. به گفته وی، حتی فعالیت‌های اولیه برای تشکیل این معاونت آغاز شده بود اما تاکنون معاونت بین‌الملل در شرکت ملی گاز ایجاد نشده است.آنچه باید به آن توجه کرد و مورد سوال قرار داد این است که چه عاملی موجب انحلال شرکت صادرات گاز ایران شده است و تکلیف قراردادهای صادرات گاز ایران چه می‌شود؟
مسابقه موازی کاری
برای صادرات گاز و LNG
در چنین شرایطی نصرت‌الله سیفی، مدیرعامل اسبق شرکت ملی صادرات گاز در گفت‌وگو با مهر ضمن اظهار تعجب و انتقاد از این تصمیم خلق‌الساعه در سطح صنعت گاز گفت: در شرایط فعلی برای صادرات گاز به دلیل تحریم‌های غیرقانونی غرب به اندازه کافی مشکلات وجود دارد اما به نظر می‌رسد که انحلال شرکت صادرات گاز ضربه‌ای به مراتب سهمگین‌تر از تحریم بر تجارت گاز کشور وارد کند.
این کارشناس اقتصادی با تاکید بر اینکه انحلال صادرات گاز قطعا منجر به سردرگمی در بین خریداران خارجی گاز ایران خواهد شد، تصریح کرد: تفکیک شرح وظایف و مسوولیت‌ها در بخش صادرات گاز از مسیر خط لوله و محموله‌های LNG منجر به یک موازی‌کاری در این بخش خواهد شد. وی همچنین خواستار اعمال سیاست‌های یکپارچه در بخش مدیریت صادرات، واردات، سوآپ و ترانزیت انرژی کشور در بخش برق، LNG و گاز طبیعی شد و افزود: به قطع پراکنده‌سازی سیاست‌های صادرات گاز منجر به قفل شدن فعالیت‌های افزایش سهم ایران در تجارت جهانی گاز خواهد شد.
سیفی با بیان اینکه بدون شک سیاست‌های فروش و صادرات LNG از گاز طبیعی تفکیک‌ناپذیر است خواستار تجدیدنظر وزیر نفت برای لغو این مصوبه شد و تاکید کرد: این سیاست یک مسابقه موازی کاری بین شرکت ملی گاز و شرکت نفت ایجاد می‌کند.
مدیرعامل سابق شرکت ملی صادرات گاز با اعلام اینکه تغییرات متعدد در ساختار صادرات گاز کشور منجر به احساس ناامنی در بین مشتریان خارجی گاز طبیعی ایران خواهد شد، بیان کرد: پیش از شرکت ملی صادرات گاز قراردادهایی با پاکستان و سوییس برای صادرات گاز امضا کرده بود که با انحلال شرکت صادرات گاز باید دید تکلیف این قراردادها چه می‌شود؟
با گذشت ۵۰ سال از تاسیس اولین شرکت تخصصی دولتی گاز ایران، گاز طبیعی هنوز از زیر سایه سنگین سیاست‌های نفتی کشور خارج نشده است و با وجود افزایش سهم گاز در سبد انرژی جهانی اما در ایران هنوز این نفت است که یکه تازی می‌کند.
مقایسه ارزش حرارتی ذخایر نفت و گاز کشور نشان می‌دهد که در حال حاضر با وجود در اختیار داشتن ذخایر ۱۵۵ میلیارد بشکه‌ای نفت اما معادل ۱۷۰ میلیارد بشکه نفت خام، ایران ذخایر گاز طبیعی در اختیار دارد به عبارت دیگر، ایران حداقل تا ۲۰۰ سال آینده گاز برای تولید و صادرات در اختیار دارد.
ذکر این نکته هم ضروری که هم‌اکنون بزرگ‌ترین جبهه کاری مجموعه وزارت نفت توسعه فازهای پارس جنوبی و افزایش حدود ۴۰۰ میلیون متر مکعبی تولید روزانه گاز طبیعی ایران است، با این وجود در شرایط فعلی هیچ سیاستی برای نحوه استفاده از این ذخایر انرژی به منظور افزایش حجم صادرات گاز کشور دیده نشده است، این در حالی است که آمارهای رسمی موسسات معتبر انرژی جهان نشان می‌دهد، فقط در بازار اروپا به‌طور تقریبی سالانه یک درصد به مصرف گاز اضافه می‌شود؛ به طوری‌که پیش بینی می‌شود مصرف سالانه ۵۰۰ میلیارد متر مکعب گاز اروپایی‌ها در سال ۲۰۳۰ میلادی به ۷۰۰ میلیارد مترمکعب افزایش یابد.
همزمان با این افزایش تقاضا در یکی از بزرگ‌ترین بازارهای انرژی جهان، ایران به عنوان دومین قدرت گاز جهان هنوز یک متولی برای مذاکره و نهایی کردن سیاست‌های صادرات گاز طبیعی ندارد و این در حالی است که در کشورهای رقیب همچون ترکمنستان، قطر، روسیه و حتی عراق یک شرکت متولی اصلی تولید، توسعه، صادرات، واردات و ترانزیت گاز طبیعی است.
حال باید دید که ایجاد دو متولی برای صادرات گاز طبیعی کشور از مسیر خطوط لوله و LNG تا چه حد می‌تواند منجر به بهبود سیاست‌های کلان انرژی کشور به منظور افزایش سهم هشت درصدی در تجارت جهانی گاز ایران شود.
ضرورت ورود بخش‌خصوصی
به صادرات گاز
اما در همین شرایط عضو کمیسیون انرژی مجلس با تاکید بر اینکه بهره‌گیری هرچه بیشتر از بخش‌خصوصی موجب دور زدن تحریم‌ها می‌شود، گفت: با توجه به انحلال شرکت صادرات گاز ایران، بخش‌خصوصی باید به بازار صادرات ورود پیدا کند.
محمدسعید انصاری در گفت‌وگو با خانه ملت ارزیابی‌ خود از انحلال شرکت صادرات گاز ایران افزود: مسوولان وزارت نفت باید شرایط را برای ورود بخش‌خصوصی به بازار صادرات نفت و گاز فراهم کنند.
نماینده مردم آبادان در مجلس ادامه ‌داد: با توجه به تحریم‌های ایجاد شده گسترش‌ کاربخش‌خصوصی در کشور ما باید افزایش یابد و از این ظرفیت برای دور زدن تحریم‌ها استفاده شود.
وی با اشاره به ورود بخش‌خصوصی به صادرات نفت و حضور یک کنسرسیوم ایرانی شامل شرکت‌های خصوصی برای صادرات ۳۰ درصد نفت به بازارهای جهانی تاکید کرد: شرایط برای ورود بخش‌خصوصی به صادرات گاز نیز باید فراهم شود. انصاری اقدام اخیر مجمع عمومی شرکت ملی نفت مبنی بر انحلال شرکت صادرات گاز ایران را فرصتی مناسب برای به کارگیری از ظرفیت بخش‌خصوصی در صادرات گاز دانست و گفت: به نظر می‌رسد این اقدام وزارت نفت در جهت دور زدن تحریم‌‎ها باشد. این عضو کمیسیون انرژی مجلس تصریح کرد: البته دلیل انحلال شرکت صادرات گاز ایران در کمیسیون انرژی مطرح و از مسوولان وزارت نفت در این باره سوال می‌شود. این در حالی است که مجمع عمومی شرکت ملی نفت اواسط تیرماه سال‌جاری با صدور مصوبه‌ای، رسما اقدام به انحلال شرکت صادرات گاز ایران کرده است.
براساس این مصوبه جدید شرکت ملی نفت، قرار است بخش صادرات گاز ایران از مسیر خطوط لوله در مدیریت بازرگانی شرکت ملی گاز و بخش LNG به شرکت ملی نفت ایران واگذار شود.
پس از منفی شدن تراز تجارت جهانی گاز ایران و انحلال شرکت صادرات گاز با خرد جمعی به کار رفته در شرکت ملی نفت، سیاست‌های صادرات گاز طبیعی کشور در دو بخش جداگانه خط لوله و LNG باید پیگیری شود.
به‌عبارت دیگر، هیات مدیره شرکت ملی نفت با پیاده‌سازی سیاست دو سال قبل وزیر سابق نفت رای به انحلال شرکت صادرات گاز و تفویض اختیارات خرید (واردات)، فروش (صادرات)، ترانزیت و سوآپ گاز در قالب یک مدیریت به شرکت ملی گاز داده است.