ضرورت بازسازی اعتماد مردم

گروه اقتصاد- برخی از شرایط نامساعد اقتصاد ایران ریشه‌های ساختاری دارد و در سالیان دراز به دلیل سوءتدبیر و بی‌توجهی دولتمردان قبلی انباشته شده است؛ هیچ دولتی نمی‌تواند حتی در یک برنامه پنج ساله همه این مشکلات را حل کند اما با روی کار آمدن دولت نهم همان برنامه‌های توسعه هم به کناری نهاده شد.
از همان ابتدا که دولت تیم اقتصادی خود را برگزید بسیاری از کارشناسان اقتصادی باسابقه را از گردونه خارج، سازمان برنامه را منحل کرد و بی‌توجه به هشدار اقتصاددانان مبنی بر ضعف کارشناسی بدنه اقتصادی دولت به راه خود ادامه داد.اما با گذشت بیش از هفت سال «انتقاد»های آن روز کارشناسان به چیدمان اقتصادی دولت، به «واقعیت» بدل شده، مشکلات اقتصادی چند برابر شده و دولت هم هیچ راهکاری برای برون‌رفت از این مشکلات ارایه نمی‌دهد.
حالا سخن گفتن از مشکلات اقتصادی نقل همه محافل شده است؛ چه زمانی که در تاکسی نشسته‌ای یا حتی زمانی که در میان کارشناسان اقتصادی و دانشگاهی بحثی از سیاست‌های اقتصادی دولت به میان آورده می‌شود. بررسی مشکلات حل نشدنی اقتصاد ایران روز گذشته به نشست تحکیم وحدت هم کشیده شد و کارشناسان اقتصادی ناامید از بهبود اوضاع مرحله‌ای که در آن هستیم را «بهت اقتصادی» نامیدند و بخش عمده مشکلات اقتصادی را از عوامل درونی دانستند.آنها بر این باورند که ساده گرفتن مشکلات در نظام اقتصادی ایران یک فاجعه است و برخی مسوولان در شرایط اقتصادی فعلی کشور فرافکنی می‌کنند.
نادیده گرفتن عقل جمعی
بر همین اساس محمد خوش‌چهره، کارشناس اقتصادی و عضو فراکسیون اصول گرایان مجلس هفتم گذشته در نشست شورای عمومی دفتر تحکیم وحدت با اشاره به شرایط اقتصادی کنونی کشورمان اظهار کرد: اولین مساله مهم درباره اقتصاد ایران این است که آسیب‌شناسی شود. متاسفانه مشکلات اقتصادی کشور از سوی مسوولان یا کتمان می‌شود یا به طور کامل درک نمی‌شود، به‌ویژه در سال‌های اخیر عدم درک درست از مشکلات اقتصادی بسیار نگران‌کننده بوده است.
وی افزود: ساده گرفتن مشکلات اقتصادی به‌ویژه در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها، بزرگ‌ترین فاجعه‌ای است که به وجود آمده و ناشی از درک محدود، عدم رجوع به عقل جمعی و کار کارشناسی است.
البته گاه رجوع نکردن به کارشناسان به دلیل عقبه مشکوک آنان است که البته درست است اما در کل، نباید مانع از رجوع به خرد جمعی شد.این کارشناس مسایل اقتصادی با اشاره به اینکه مشکلات اقتصادی نیز همانند بیماری‌ها دارای عوامل درون‌زا و برون‌زاست، تصریح کرد: تشخیص این مسایل بسیار مهم است؛ به این معنا که بدانیم چقدر از مشکلات اقتصادی ما مربوط به سیستم‌های داخلی و چقدر مربوط به بیرون است.
مسوولان بسیاری از مشکلات اقتصادی کنونی ما را به عوامل برون‌زا مانند تحریم ربط می‌دهند که البته من هم نقش آنها را انکار نمی‌کنم اما بخش عمده مشکلات اقتصادی از عوامل درونی است.این نماینده پیشین مجلس با تاکید بر اهمیت مساله آسیب‌شناسی در اقتصاد کشور تصریح کرد: در بعد مشکلات بیرونی اقتصاد باید گفت که از زمان انقلاب ما در یک تضاد محتوایی با نظام سلطه قرار گرفته‌ایم و امام(ره) با فرمایشات خود تاکید داشتند که الگوی ما نه غربی و نه شرقی است، با وجود اینکه نمی‌خواهیم تمام تجربیات آنها را نفی کنیم بلکه به دنبال الگوی دیگری به نام الگوی اسلامی با مشخصات خاص خود هستیم و دیدیم که شوروی و آمریکا که به عنوان دو قطب همواره با یکدیگر تضاد داشتند در مقابل انقلاب به یکدیگر پیوستند.
مشکلات ما با جهان سلطه از بعد اقتصادی با بلوکه کردن سرمایه ایران، تحریم‌ها و تحمیل جنگ آغاز شد.
وی با بیان اینکه «من عوامل برون‌زا را اولویت اول در مشکلات اقتصادی نمی‌دانم» به عوامل درون‌زا اشاره کرد و گفت: اولین اشکال اساسی در اقتصاد ما در بخش عوامل درون‌زا، مشکلات ساختاری است. البته این موضوع گاه به عنوان حربه‌ای از سوی مسوولان برای گریز از پاسخگویی استفاده می‌شود. وابستگی به درآمدهای نفتی و نبود نظام تصمیم‌گیری، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی از دیگر عوامل درون‌زا در مسایل اقتصادی کشور ماست.
خوش‌چهره افزود: متاسفانه بسیاری از تصمیمات اقتصادی در حد باورها و سلایق شخصی بوده است در حالی ‌که تصمیمات باید با عقبه کار کارشناسی باشد. به طور مثال در موضوع مسکن مهر، من مخالف بودم چراکه در این مساله تنها به عرضه مسکن توجه شد و بخش عمده آن در روستاها و شهرهایی است که مشکل مسکن ندارند.
آقای پورمحمدی، رییس سازمان بازرسی در دیداری به من گفت «مطالعات نشان می‌دهد بیش از هفت یا هشت استان کشور مشکل مسکن نداشتند اما در آنها واحدهای بسیاری مسکن احداث شده است». مشکل اصلی روستاها در موضوع مسکن، بیشتر بحث مقاوم‌سازی است تا نبود مسکن و متاسفانه منابع عظیمی در این عرصه از بین رفته است، من فکر می‌کنم که تا ۱۰ سال آینده هیچ دولتی جرات نکند که در موضوع مسکن وارد شود.
دولت متکی به نفت
وی ضعف مدیریت در تولید و بهره‌وری و نیز مالیات را از دیگر عوامل درون‌زای مشکلات اقتصادی کشور خواند و گفت: بخش عمده بودجه در نظام‌های غربی از طریق مالیات تامین می‌شود و حتی رفتارهای اجتماعی را در این کشورها رقم می‌زند. همین مالیات موجب می‌شود که مردم از مسوولان خود بیشتر مطالبه کنند اما متاسفانه در کشور ما چون دولت به نفت متکی است، پاسخگو هم نیست.
این کارشناس مسایل اقتصادی با بیان اینکه یکی از مشکلات فعلی کشور فرافکنی درباره شرایط اقتصادی است، اظهار کرد: شرایط کشور خاص است و رسالت شما دانشجویان،‌ رسالتی استراتژیک است. ما در شرایطی قرار گرفته‌ایم که سازمان ملل نیز علیه کشور ما قطعنامه صادر کرده است و از سوی دیگر در داخل شایعه تعمدی بودن شرایط فعلی اقتصاد مطرح می‌شود، در نتیجه ضروری است که شما دانشجویان مسایل را اصلی و فرعی کنید و از خطاهای استراتژیک بپرهیزید.
خوش‌چهره با تاکید بر اینکه نباید درباره مسایل اقتصادی کشور سیاه‌نمایی شود بلکه باید مسایل و مشکلات را به خوبی درک کنیم و به دنبال راه چاره باشیم، گفت:‌ مسایل اقتصادی ایران نیازمند یک نگاه استراتژیک است. منافع ملی از سه حوزه امنیت، اقتصاد و رفاه و ارزش‌ها، آرمان‌ها و فرهنگ جامعه مورد بررسی قرار می‌گیرد که هریک از اینها نیز دارای زیرشاخه‌های مربوط به خود است بنابراین ضروری است که ما درباره اینکه کدام‌یک از این حوزه‌های مربوط به منافع ملی اولویت دارد به نتیجه برسیم.
وی اضافه کرد: من معتقدم که اولویت ما اکنون حوزه اقتصاد و رفاه است. دشمن معاش مردم را هدف قرار داده است. ما اکنون از مرحله شوک به مرحله بهت اقتصادی رسیده‌ایم، در نتیجه تمام تلاش مدیریت کلان کشور باید متوجه مدیریت این بهت باشد و نقاط قوت و ضعف ما توامان مورد بررسی و توجه قرار گیرد.
این کارشناس مسایل اقتصادی با بیان اینکه اولویت طرف مقابلمان را باید بدانیم، افزود: من معتقدم دشمن نسبت به حوزه نظامی ناامید شده است و بیشتر متوجه مسایل اقتصادی است و به شدت به این حوزه امیدوار است و امیدواری او روی جهالت، غفلت، سوء‌تدبیر یا شائبه تعمدی بودن شرایط کنونی اقتصاد کشور بنا شده است. در واقع دشمن پازل خود را در این حوزه به خوبی چیده است.
خوش‌چهره در ادامه صحبت‌های خود درباره راهکارهای ممکن برای حل مشکلات اقتصادی کشور با بیان اینکه سرمایه‌های مورد توجه در اقتصاد شامل سرمایه‌های مادی، سرمایه انسانی، سرمایه علمی و سرمایه اجتماعی است، اظهار کرد: امام (ره) سرمایه‌ای به نام مردم برای ما گذاشت و تبلور این سرمایه، مشارکت و حضور مردم در عرصه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و نظامی است و برای آنکه مشارکت و حضور مردم در عرصه‌ها نمایان شود باید باور و اعتماد آنان به مسوولان افزایش پیدا کند و این باور و اعتماد مردم نیز در گرو حقانیت، صداقت و شفافیت مسوولان است.
وی اضافه کرد: ما در این نقطه یعنی حقانیت، صداقت و شفافیت دچار اشکالاتی هستیم و دشمن نیز دقیقا به دنبال ضربه زدن به همین سرمایه یعنی سرمایه مردمی است و اگر در این بخش دچار مشکلات بیشتری شویم، حتی اگر بهترین تدابیر اقتصادی اندیشیده شود، باز هم پاسخگو نخواهد بود. اعتماد مردم باید بازسازی شود چراکه مشارکت پایین مردم مشکل‌ساز خواهد بود و دشمن برای از بین بردن اعتماد مردم سبد هزینه خانوار را هدف قرار داده است.
این کارشناس مسایل اقتصادی با تاکید بر لزوم حل مشکلات معیشتی مردم تاکید کرد: لازم است بر سبد غذایی مردم نظارت شود.
افزایش هزینه در اقلام غذایی مانند نوشابه حتی اگر یکصد برابر هم افزایش پیدا کند چندان مهم نیست اما اقلامی مانند نان که جزو نیازهای ضروری مردم محسوب می‌شود باید مورد نظارت و کنترل قرار گیرد.
انتقاد از طرح تثبیت قیمت‌ها
جمشید پژویان، رییس شورای رقابت نیز در این نشست با اشاره به اینکه نمی‌توان مشکلات اقتصادی را منکر شد، ضرورت یک جایگاه مهم برای استفاده از نظرات خبرگان اقتصادی را مهم و ضروری برشمرد و گفت: فعلا جای مشاوران خبره اقتصادی در ایران خالی است.
پژویان با بیان اینکه مشکلات اقتصادی ما جدی است و نمی‌توان منکر این مشکلات شد، افزود: یکی از دلایل مهم مشکلات اقتصادی کشور ما آن است که سیاست‌گذاری‌ها در جاهای مختلف انجام می‌شود و ما مکان و جایگاه مناسبی را برای سیاست‌گذاری‌های اقتصادی به صورت منسجم نداریم.
وی گفت: این در حالی است که در کشورهای توسعه‌یافته شاهد فعالیت مشاوران خبره اقتصادی هستیم که در این راستا می‌توان به کشورهای آلمان، ترکیه و آمریکا اشاره کرد.
این اقتصاددان افزود: در این کشورها از خبره‌ترین کارشناسان اقتصادی استفاده می‌شود و آنها به‌طور کامل فضای اقتصادی را رصد می‌کنند و راه‌حل‌های خود را به مسوولان ارشد کشوری ارایه می‌دهند اما این جایگاه در اقتصاد ایران دیده نشده از این رو معتقدم جای مشاوران خبره اقتصادی در ایران خالی است.
رییس شورای رقابت در ادامه سخنانش ضمن دفاع از اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها افزود: از زمانی که این قانون اجرا شده است ما با تورم زیادی روبه‌رو نشدیم در حالی که در زمان اجرای قانون خیلی‌ها بر این باور بودند که هدفمند شدن یارانه‌ها باعث تورم‌های زیاد می‌شود اما این‌گونه نشد.
طرح ضربتی اشتغال
این اقتصاددان با انتقاد از طرح‌های خوداشتغالی و تثبیت قیمت‌ها که در ادوار گذشته مجلس مورد تصویب نمایندگان قرار گرفته بود، اظهار داشت: در دوره‌های گذشته مجلس نمایندگان طرح‌هایی همچون طرح خوداشتغالی، طرح ضربتی اشتغال و تثبیت قیمت‌ها را تصویب کردند. ما در آن زمان تاکید کردیم که تثبیت قیمت‌ها نمی‌تواند تورم را کنترل کند اما دوستان به این توصیه گوش نکردند و تثبیت قیمت‌ها به تصویب رسید و نتیجه آن را نیز دیدیم.
وی گفت: علت طرح چنین طرح‌ها و مسایل فقط به خاطر عدم یک جایگاه مهم در حوزه اقتصادی ایران است.