ضرورت خروج دولت از صنعت نمایشگاهی ایران

نمایندگان بخش خصوصی در شانزدهمین نشست کمیسیون تسهیل و توسعه تجارت اتاق تهران میزبان سرپرست شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی بودند. در این جلسه فعالان بخش خصوصی از مشکلات زیرساختی، کمبود خدمات، محدودیت‌ها در انتخاب برگزارکنندگان و همچنین نگرانی‌ها درباره انحصار در برگزاری نمایشگاه‌ها سخن گفته و تاکید کردند در برخی صنایع ازجمله صنعت غذا بین فعالان بخش خصوصی یک‌صدایی وجود دارد و همه بنگاه‌ها و تشکل‌های این حوزه خواهان واگذاری برگزاری نمایشگاه غذا به کانون صنایع غذایی به‌عنوان نماینده فعالان صنایع غذایی و تبدیلی هستند. آنها همچنین تصریح کردند: دولت باید از صنعت نمایشگاهی و مداخله در برگزاری نمایشگاه‌ها خارج شود و این کار را به تشکل‌های بخش خصوصی بسپارد.
در این نشست همچنین پیشنهاد تدوین و امضای یک تفاهمنامه‌ بین اتاق بازرگانی تهران و شرکت سهامی نمایشگاه‌ها مطرح شد که از سوی صدیف بیک‌زاده، سرپرست شرکت سهامی نمایشگاه با استقبال روبه‌رو شد. او همچنین از همکاری نزدیک‌تر با کمیسیون تسهیل و توسعه تجارت اتاق تهران استقبال کرد و قول داد تمام نکات مطرح شده از سوی فعالان بخش خصوصی در این نشست مورد بررسی و پیگیری قرار می‌گیرد.
به گزارش اتاق تهران،‌ در ابتدای این جلسه، سرپرست شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی با اشاره به چالش‌های پیش روی واحدهای تولیدی در کشور عنوان کرد مشکلاتی که از طریق سامانه‌های اعلام مشکل در سراسر کشور گزارش می‌شود، نشان‌دهنده وجود ۲۰۸ نوع مانع مختلف در مسیر تولید است که این موانع شامل حوزه‌های بانکی، مالیاتی و زیرساخت‌های شهری مانند آب، برق و گاز در شهرک‌های صنعتی و مسائل دیگر بوده‌اند.
بیک‌زاده تصریح کرد: بسیاری از این مشکلات، معلول عوامل دیگر هستند. یکی از مهم‌ترین علل مشکلات واحدهای تولیدی، عدم وجود بازاریابی مناسب و پایدار است. بسیاری از واحدهای تولیدی با چالش‌های جدی در حوزه بازار داخلی و خارجی مواجه هستند که بخشی از آن ناشی از تحریم‌ها، بخشی به دلیل عدم امکان‌سنجی اولیه و بخشی نیز به دلیل فقدان ابزارهای بازاریابی مناسب است. این مسائل باعث شده‌اند تولیدات روی دست تولیدکنندگان باقی بمانند و نتوانند سفارش‌های کافی دریافت کنند.
او با تاکید بر اینکه صنعت نمایشگاهی می‌تواند به‌عنوان یک ابزار مهم برای حل مشکلات بازاریابی و ایجاد تقاضا برای تولیدات داخلی عمل کند، افزود: نمایشگاه‌ها به‌عنوان بستری برای ارائه آخرین تکنولوژی‌ها و روش‌های تولید و بازاریابی، نقش حیاتی در توسعه سایر صنایع دارند. این صنعت می‌تواند به عنوان یک محرک برای صنایعی نظیر خودروسازی و لوازم خانگی عمل کند و آنها را به سمت رشد بیشتر سوق دهد.
سرپرست شرکت سهامی نمایشگاه بین‌المللی با اشاره به وجود ۳۵ سایت نمایشگاهی در کشور، تاکید کرد که امکانات و خدمات این سایت‌ها به‌ویژه در تهران متناسب با نیازهای صنعت و معدن کشور رشد نکرده است. او اذعان کرد که توسعه کمی و کیفی نمایشگاه‌ها متوقف شده و مشکلات مدیریتی و تعلل در تصمیم‌گیری‌ها به این مساله دامن زده است.
صدیف بیک‌زاده افزود: برگزاری رویدادهای نمایشگاهی عمدتا توسط بخش خصوصی انجام می‌شود، اما خدمات نمایشگاهی به دلیل انحصار موجود در سایت‌های فعلی، از کیفیت کافی برخوردار نیست. ما از توسعه نمایشگاه‌هایی نظیر شهر آفتاب استقبال می‌کنیم و تاکید داریم که این سایت‌ها باید خدماتی مشابه نمایشگاه‌های بین‌المللی مانند ‌هانوفر ارائه دهند.
یکی از نکات کلیدی مطرح‌شده توسط بیک‌زاده، نبود یک مرکز تجارت متمرکز در ایران است. او بیان کرد که در کشورهای توسعه‌یافته، چنین مراکزی وجود دارند که علاوه‌بر ارائه خدمات بازرگانی، دفاتر مختلفی برای فعالیت واحدهای تولیدی و استارت‌آپ‌ها در نظر گرفته شده است.
باغ تجارت ایران
بیک‌زاده تاکید کرد که پروژه‌ای برای تبدیل سایت نمایشگاهی تهران به «باغ تجارت ایران» در حال پیگیری است. او توضیح داد: این طرح شامل ایجاد امکاناتی نظیر دفاتر بازرگانی، فضاهای استراحت و ارائه خدمات اولیه برای فعالان اقتصادی است. نمونه موفق چنین مراکزی در نمایشگاه استانبول دیده می‌شود، جایی که اتاق بازرگانی نقش پررنگی در ارائه خدمات به واحدهای تولیدی ایفا می‌کند.
او در صحبت‌های خود بر اهمیت توسعه صنعت نمایشگاهی تاکید کرد و افزود که این صنعت می‌تواند با ایجاد فرصت‌های بازاریابی و بهبود زیرساخت‌ها، نقشی اساسی در حل مشکلات واحدهای تولیدی ایفا کند. به گفته او، همکاری بخش خصوصی و نهادهای مرتبط برای توسعه زیرساخت‌های نمایشگاهی و ایجاد مراکز تجارت متمرکز، گامی اساسی برای رشد اقتصادی کشور است.
صنعت نمایشگاهی تهی از آمار
در این نشست گزارشی از وضعیت صنعت نمایشگاهی در ایران و جهان از سوی اشرف مرتضایی، کارشناس کمیسیون تسهیل و توسعه تجارت اتاق تهران ارائه شد. او با ارائه آمارهای جهانی به سهم قابل‌توجه این صنعت در تولید ناخالص داخلی و اشتغال اشاره کرد و گفت: طبق آمار اتحادیه جهانی نمایشگاه‌های بین‌المللی، صنعت نمایشگاهی 167‌میلیارد یورو تولید ناخالص داخلی ایجاد کرده و 2/‏3‌میلیون شغل را به خود اختصاص داده است. همچنین درآمد جهانی این صنعت 275‌میلیارد یورو برآورد شده است.
او با اشاره به نبود آمار دقیق در حوزه صنعت نمایشگاهی در ایران، شرایط این صنعت در ایران را با کشورهای منطقه و جهان مقایسه کرد. او گفت: ایران از نظر تعداد نمایشگاه‌ها رتبه سوم را در منطقه پس از آفریقای‌جنوبی و امارات دارد و از لحاظ فضای نمایشگاهی رتبه دوم را با 196‌هزار مترمربع کسب کرده است. با این حال بسیاری از نمایشگاه‌های ایران، به‌ویژه نمایشگاه بین‌المللی تهران با فضای 96‌هزار متر مربعی، از زیرساخت‌های کافی برخوردار نیستند. کشورهایی مانند امارات و عربستان آمار دقیقی از نمایشگاه‌های خود، تنوع موضوعات و نظرات شرکت‌کنندگان ارائه می‌دهند اما در ایران چنین آمار و اطلاعاتی موجود نیست. این موضوع نشان‌دهنده کمبود در مدیریت و برنامه‌ریزی است.
مصائب نبود بازاریابی و تبلیغات
مرتضایی از چالش‌های متعدد صنعت نمایشگاهی ایران صحبت کرد. طبق گزارش او تحریم‌ها و محدودیت‌های اقتصادی، دسترسی به بازارهای جهانی را دشوار کرده و کمبود زیرساخت‌های مناسب، هزینه‌های بالای اجاره غرفه‌ و نبود امکانات لازم، مانع بهره‌وری مناسب نمایشگاه‌ها شده است.
او ادامه داد: نبود بازاریابی و تبلیغات مؤثر باعث شده است رقابت‌پذیری ایران در برابر کشورهای همسایه مانند ترکیه و امارات کاهش پیدا کند. مشکلات در زمان‌بندی و برنامه‌ریزی موضوع بعدی است. عدم‌ثبات در زمان برگزاری نمایشگاه‌ها، به‌ویژه نمایشگاه‌های تخصصی، یکی از معضلات اصلی است. عدم استفاده از فناوری‌های جدید چالش دیگر است. فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی (AI) در صنعت نمایشگاهی ایران به‌ندرت به‌کار گرفته می‌شود.
مرتضایی در این گزارش بر اهمیت نقش نمایشگاه‌ها در توسعه صادرات غیرنفتی و رشد اقتصادی، خواستار توجه ویژه دولت به این صنعت شد. او تاکید کرد، نمایشگاه‌ها نقش کلیدی در ایجاد ارتباطات بین‌المللی و تقویت تجارت دارند اما در ایران نیاز به بازنگری جدی در سیاستگذاری‌ها و استفاده از تجربیات موفق جهانی احساس می‌شود.
او همچنین برخی راهکارها را برای تقویت صنعت نمایشگاهی ارائه کرد و گفت: تدوین استانداردهای نمایشگاهی و صدور مجوزهای بلندمدت، تنظیم برنامه‌های چشم‌انداز در چارچوب برنامه هفتم توسعه، افزایش مشارکت بخش خصوصی در تصمیم‌گیری‌ها، گسترش استفاده از فناوری‌های نوین و الگوبرداری از مدل‌های موفق بین‌المللی ازجمله این راهکارهاست. بررسی‌های ما نشان می‌دهد، صنعت نمایشگاهی ایران باوجود ظرفیت‌های فراوان، با چالش‌های اساسی مواجه است. اگرچه ایران در منطقه موقعیت خوبی دارد اما برای رقابت با کشورهای پیش‌رو نیازمند اصلاحات جدی در زیرساخت‌ها، سیاستگذاری‌ها و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین است.
الزام بازنگری در سیاستگذاری‌ها
رییس کمیسیون تسهیل و توسعه تجارت اتاق بازرگانی تهران هم در این نشست با تاکید بر نقش کلیدی نمایشگاه‌ها در تقویت اقتصاد ملی و توسعه صادرات، انتقاداتی نسبت به وضعیت فعلی نمایشگاه‌ها مطرح و عنوان کرد که تشکل‌های کشاورزی و صنایع مرتبط هماهنگی و اجماع کاملی باهم در انتخاب مجری دارند.
کاوه زرگران با اشاره به گذشته‌ پرافتخار نمایشگاه‌های ایران، وضعیت فعلی را نامطلوب دانست و افزود: اگر به ۱۵ سال پیش بازگردیم، نمایشگاه‌های ما جایگاه قابل‌توجهی در منطقه داشتند اما امروز با چالش‌های جدی زیرساختی روبه‌رو هستیم. حتی امکانات ساده‌ای مانند سرویس‌های بهداشتی مناسب و رستوران‌های استاندارد برای تجار خارجی در نمایشگاه‌ها وجود ندارد.
او بر لزوم استفاده از ظرفیت اتاق بازرگانی برای سیاستگذاری‌های دقیق‌تر تاکید کرد و گفت: اتاق بازرگانی باید نقشی فعال‌تر ایفا کند و نظرات تشکل‌های تخصصی را در تصمیم‌گیری‌ها مدنظر قرار دهد. تجربه نشان داده است که هرگاه تشکل‌های تخصصی در برگزاری نمایشگاه‌ها نقش داشته‌اند، کیفیت و تاثیرگذاری آنها بهبود یافته است.
چندصدایی نداریم
سپهر برزی‌مهر،‌ قائم‌مقام و معاون اجرایی دبیرکل اتاق بازرگانی تهران نیز در این نشست با اشاره به نگرانی همیشگی سیاستگذار در مورد چندصدایی در بخش خصوصی گفت: ما در برخی حوزه‌ها ازجمله صنعت غذا در مورد مساله برگزاری نمایشگاه چندصدایی نداریم. اگرچه هر جایی هم که چندصدایی باشد اتاق بازرگانی می‌تواند این نگرانی را برطرف کند و نقش مهمی در ایفای وظایف تنظیم‌گری و تسهیلگری ایفا کند. خواستگاه تشکل‌ها، اتاق بازرگانی است و آنها در اینجا می‌تواند مشکلات‌شان را برطرف کند و یک‌صدا شوند.
برزی‌مهر تاکید کرد: کانون انجمن‌های صنایع غذایی به‌عنوان یک مرجع مهم در این صنعت شناخته می‌شود. تشکل‌ها معتقدند که کانون صنایع غذایی نه‌تنها به عنوان نماینده صنعت غذا بلکه به‌عنوان یک محل امن و با انسجام برای تمامی تشکل‌ها عمل می‌کند و صدای واحدی از تمامی تشکل‌ها را به گوش مسوولان می‌رساند. این انسجام و همبستگی موجب می‌شود که تشکل‌ها در کنار یکدیگر بتوانند به‌راحتی مشکلات خود را پیگیری کنند و در برابر دولت به صورت واحد و با صدای واحد صحبت کنند.