ضرورت فهم پیام‌ها و سیگنال‌های برجامی واشنگتن

دکتر صلاح‌الدین هرسنی*
بعد از آنکه اتحادیه اروپا نتوانست تصویب قطعنامه ضدایرانی را با هدف قرار گرفتن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست گروه‌های تروریستی به جهت چالش‌های حقوقی اجرایی کند، امیدواری‌ها بعد از یک دوره چهار ماهه برای احیای برجام قوت گرفت. در این ارتباط، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان و همچنین محمد اسلامی رییس سازمان هسته‌ای ایران با ارسال سیگنال‌هایی آمادگی خود را بابت انجام مذاکرات و در نتیجه احیای برجام نشان دادند. براساس همین اعلام آمادگی‌، تد پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا به‌رغم آنکه رافائل گروسی اعلام کرده بود …
… که از برجام پوسته‌ای باقی نمانده، اعلام کرد که اگرچه مذاکرات احیای برجام چند ماهی است از دستور کار خارج شده‌‌، اما حاضر به ادامه مذاکرات برای احیای برجام است. این اعلام آمادگی در شرایطی است که واشنگتن از یک طرف خواهان ادامه مذاکرات است و از طرف دیگر اعتراضات و ناآرامی‌ها در ایران را همچون دولت سلف خود (ترامپ) دستمایه اعمال فشار‌های حداکثری کرده است، به‌گونه‌ای که در ششم دسامبر در ژنو سوییس قطعنامه‌ای را به بهانه ناآرامی‌ها در ایران، با عنوان آنچه «وضعیت حقوق بشر در ایران» خوانده شده است، به تصویب رساند. افزون بر این، واشنگتن با سوء‌استفاده از سازوکارهای بین‌المللی و سازمان ملل به اسم دفاع از حقوق زنان ایرانی، در ۱۴دسامبر پیش‌نویس قطعنامه خاتمه عضویت ایران در کمیسیون «مقام زن» سازمان ملل را در شورای اجتماعی و اقتصادی سازمان ملل (اکوسوک) در نیویورک مطرح کرد که با ۲۹ رای موافق، ۸ رای مخالف و ۱۶رای ممتنع به تصویب رسید تا به زعم خود بدعت و رویه‌ خطرناکی را پایه‌گذاری کرده باشد.
این اقدامات آمریکا تا پیش از اعلام آمادگی برای انجام مذاکرات برای احیای برجام به معنای نمایش توامان سیاست چماق و هویج است. در واقع رفتار آمریکا به مثابه «یک گام به پیش و دو گام به پس» است. افزون بر‌آن با نمایش توامان سیاست چماق و هویج مساله دیگری که موجب تزاید رفتار پارادوکسیکال واشنگتن در مواضع برجامی شده است، مهر تاییدی است که بر رفتار و مواضع تل‌آویو در عصر قدرت‌یابی دوباره بنیامین نتانیاهو می‌زند. از بد حادثه هم همزمانی بازگشت نتانیاهو به صدر قدرت با وقوع ناآرامی‌های چند ماه اخیر ایران نیز توان مانور گسترده‌تری به نتانیاهو بخشیده تا بتواند مسیر ستیز با تهران را بیش از پیش تقویت کند. به این ترتیب به نظر می‌رسد تکه‌های پازل تقابل میان ایران و اسراییل در عصر قدرت‌یابی دوباره نتانیاهو به واسطه تقویت نقش اسراییل در سنتکام، کاربست «دیپلماسی دیجیتال» در مقابل ایران، نفوذ ویژه در کنگره آمریکا، احتمال افزایش عملیات خرابکارانه در ایران و دادن ماموریت ویژه به درمر وزیر جدید امور استراتژیک‌ برای نابود کردن برجام به سرعت در حال کامل شدن است. در این میان احتمال افزایش عملیات خرابکارانه در ایران از سوی اسراییل و البته با سیگنال‌ها و چراغ سبز‌ واشنگتن، وجود دارد. این گمانه به جهت خرابکاری‌های ریزپرنده‌ها علیه مجتمع صنایع نظامی در شهر اصفهان در ۲۸ ژانویه قوت می‌گیرد‌، اگرچه تهران اقدامات خرابکارانه تل‌آویو را بدون پاسخ نمی‌گذارد، اما میان خرابکاری‌های تل‌آویو در مجتمع‌های نظامی ایران با مواضع پارادوکسیکال برجامی واشنگتن رابطه معناداری وجود دارد. در واقع پیام واشنگتن به واسطه اعلام آمادگی در احیای برجام به مقامات تهران این است که اگر بخواهند همچون سپتامبر گذشته از پذیرش توافق احیای برجام نهایی‌شده خودداری کنند، ممکن است خرابکار‌ی‌های تل‌آیو به واسطه عملیات ریزپرنده‌های انتحاری در مجتمع‌های نظامی ایران تداوم یابد. به ویژه آنکه تل‌آویو در عصر قدرت‌یابی دوباره نتانیاهو تلاش دارد با نفوذ ویژه در کنگره آمریکا و ماموریت دادن به درمر به عنوان عامل نابودکننده برجام، آخرین میخ را بر تابوت برجام بکوبد. تحت این شرایط ضرورت دارد که مقامات تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر دستگاه دیپلماسی بیشتر از رهگذر اقدام، گفت‌وگو و فهم پیام‌ها، سیگنال‌های برجامی واشنگتن را دستمایه‌ای برای احیای برجام در شرایط انسداد‌های اقتصادی کنند.
* کارشناس و تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل