ضعف سیاستگذاری‌ها در بخش معدن

گروه معدن- همواره از سوی فعالان بخش خصوصی انتقاد شده که سیاستگذاری‌ها در کشور ما در راستای توسعه اقتصاد بخش معدن نبوده است، به این صورت که با اینکه دولت قصد توسعه اقتصاد را دارد، اما مسیر را اشتباه می‌رود و مدام در حال ایجاد چالش برای فعالان این عرصه است. در واقع دولت به دنبال اهداف کوتاه‌مدت و کسب سود کلان از بخش معدن است؛‌ موضوعی که فشارهای زیادی را بر فعالان بخش خصوصی وارد و دلنگرانی‌ها را زیاد کرده است.
باوجود اینکه دغدغه مدیران معدنی در شرایط فعلی باید تامین ارز و سود‌آوری اقتصاد کلان باشد، اما شاهدیم که با تصمیمات یک‌شبه از جمله عوارض ۴۰۰ درصدی تا مالیات ۲ درصدی بر محصولات فولادی گویی برخلاف جهت شنا می‌کنند و دانسته یا نادانسته بخش عظیمی را نیز با خود فرو می‌کشند؛‌ موضوعی که باعث شده صادرات علی‌رغم تقاضای جهانی مقرون‌به‌صرفه نباشد و بخش خصوصی مستاصل و ناامیدتر از همیشه بماند. با توجه به اینکه دولت اقداماتی در زمینه اقتصادی، توسعه‌ای و ساختمانی نیز در کشور انجام نمی‌دهد، در ظرفیت داخلی فولاد هم با مازاد تولید روبه‌رو بوده‌ایم و باز در این حوزه هم مشکل داریم.
این در حالی است که امروز عراق به شدت دنبال بریکت گرم و آهن اسفنجی ایران است، به گونه‌ای که این محصولات را حتی بالاتر از قیمت اصلی هم حاضر است خریداری کند، اما فعالان بخش خصوصی باور دارند که دولت ما شرایط را برای صادرات دشوار کرده است. از طرفی واردکنندگان شمش فولادی و اسلب ترکیه نیز به دنبال این هستند که سهم روسیه از واردات فولاد میانی خود را کاهش دهند؛ اتفاقی که می‌‌‌تواند فرصتی برای فولادسازان ایرانی باشد تا بازاریابی خود در بازار ترکیه را افزایش دهند. بنابراین همان‌طور که در مثال‌های دو کشور آمد، با اینکه فعال فولادی ایران فرصت کافی برای دستیابی به رشد را دارد، اما حرکت خلاف جهت دولت باعث می‌شود که نتواند در عرصه منطقه‌ای و جهانی بال و پر بگیرد.
در این خصوص یک کارشناس فولادی گفته است: در ایران به جای اینکه دغدغه مدیران این باشد که مقداری ارز وارد کشور کنند، با وضع مالیات ۲ درصدی بر محصولات فولادی گویی به سمت دشمن شنا می‌کنند.
تورج امینی بیان کرد: در وضعیت فعلی کشور، صادرات به دلیل محدودیت‌های موجود مقرون‌به‌صرفه نیست. از طرفی، کشور عراق برای محصولات فولادی ایران تعرفه گذاشته و این در حالی است که مواد اولیه مورد نیاز خود در این حوزه را از ایران با هر قیمتی تهیه می‌کند.
وی اضافه کرد: به طور مثال در حال حاضر، عراق به شدت دنبال بریکت گرم و آهن اسفنجی است، به گونه‌ای که این محصولات را بالاتر از قیمت اصلی می‌خرند، اما برای محصولی مانند شمش تقاضای زیادی وجود ندارد. کارشناس صنعت فولاد تصریح کرد: در واقع این عملکرد، جزو سیاست‌های بازرگانی کشورهای همسایه به خصوص عراق است که مصرف‌کنندگان عمده محصولات فولادی ایران هستند.
امینی با اشاره به وضعیت فولادسازان خصوصی گفت: از طرفی، زمانی که در شرکت‌های دولتی هر اتفاقی نظیر زیان انباشته یا سایر محدودیت‌ها رخ دهد، مشکل جدی برای آنها به وجود نمی‌آید و تنها شرکت‌های خصوصی آسیب می‌بینند؛ چراکه اسیر سیاستگذاری‌های دولتی می‌شوند.
این کارشناس فولادی خاطرنشان کرد: در داخل کشور میزان ظرفیتی برای مصرف فولاد وجود دارد که باقی آن باید صادر شود. امروزه با ایجاد موانع و محدودیت‌ها، صادرات بسیار کاهش یافته و با توجه به اینکه دولت اقداماتی در زمینه اقتصادی، توسعه‌ای و ساختمانی انجام نمی‌دهد، در ظرفیت داخلی فولاد نیز با مازاد روبه‌رو هستیم.
ضرورت احتیاط سرمایه‌گذاران در صنعت فولاد
یک کارشناس فولادی دیگر گفت: در حال حاضر فاکتورهای تهدیدکننده صنعت فولاد بسیار قدرتمندتر از ویژگی‌های مثبت هستند که تا زمان برطرف شدن آنها باید با احتیاط به سمت سرمایه‌گذاری در این صنعت گام برداشت.
علی بیات درخصوص شرایط بازار فولاد ایران در منطقه بیان کرد: در حال حاضر، از فرصت‌های مهم پیش‌روی صنعت فولاد در ایران، می‌توان به امکان بازاریابی محصولات در ترکیه اشاره کرد. در واقع واردکنندگان شمش فولادی و اسلب ترکیه به دنبال این هستند که سهم روسیه از واردات فولاد میانی خود را کاهش دهند؛ این اتفاق می‌‌‌تواند فرصتی برای فولادسازان ایرانی باشد تا بازاریابی خود در بازار ترکیه را افزایش دهند.
وی افزود: واردات شمش فولادی و اسلب به جای تولید مستقیم فولاد از قراضه، برای تولیدکنندگان فولاد ترکیه به دلیل هزینه‌‌‌های بالای تولید، صرفه اقتصادی قابل‌توجهی دارد و این اتفاق را می‎توان دلیل رشد واردات فولاد میانی عنوان کرد و بر همین اساس، شرکت‌های فولادی ایران می‌‌‌توانند برای افزایش صادرات به بازار ترکیه برنامه‌‌‌ریزی کنند.
کارشناس صنعت فولاد گفت: ناگفته نماند به دلیل کنترل شدید نرخ ارز، اجبار صادرکنندگان به فروش در بازار متشکل ارزی و وضع عوارض صادراتی، تمایل شرکت‌ها به صادرات کاهش پیدا کرده است.
به گفته بیات، در حال حاضر فاکتورهای تهدیدکننده صنعت فولاد بسیار قدرتمندتر از ویژگی‌های مثبت هستند که تا زمان برطرف شدن آنها باید با احتیاط به سمت سرمایه‌گذاری در این صنعت گام برداشت.
تولید ۱/۲۲ میلیون تن فولاد در ایران
در ادامه شایسته است که به وضعیت تولید فولاد در ایران نگاهی بیندازیم. به تازگی براساس آخرین آمارها انجمن جهانی فولاد اعلام کرد، ایران در شهریورماه ۴/۲ میلیون تن فولاد تولید کرده و این رقم در ۹ ماه نخست امسال به رقم ۱/۲۲ میلیون تن رسیده است. تولید فولاد ایران در ماه آگوست (ماه پیش از آن) ۱/۲۴ درصد کاهش یافته و به ۶/۱ میلیون تن رسیده بود. تولید فولاد ایران در ۹ ماه نخست امسال به ۱/۲۲ میلیون تن رسیده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش ۶/۰ درصدی داشته است.
ترکیه که در ماه آوریل به جایگاه دهم رسید و در ماه می ‌جایگاه هشتم را از آن خود کرده بود و در ماه آگوست به جایگاه قبلی خود یعنی رتبه هفتم بازگشته بود در این ماه نیز این جایگاه را حفظ کرد.
بر اساس گزارش انجمن جهانی، ایران در فوریه ۲۰۲۱ (بهمن ۱۳۹۹)، در میان بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد جهان در جایگاه دهم قرار گرفت که از آن زمان تا دسامبر ۲۰۲۲ این جایگاه را حفظ کرده بود، اما در نخستین ماه سال ۲۰۲۳ یک پله صعود کرد و به جایگاه نهم رسید.
در گزارش ماه مارس، سومین ماه میلادی، ایران در میان ۱۰ کشور نخست تولیدکننده فولاد نبود و ترکیه در جایگاه نهم و ایتالیا در جایگاه دهم قرار گرفته بودند، اما در ماه آوریل (فروردین ماه ۱۴۰۲) جایگاه هشتم و در ماه می‌(اردیبهشت ماه ۱۴۰۲) جایگاه هفتم در جهان را از آن خود کرد.
ایران در ماه ژوئن ۲۰۲۳ برابر با خرداد ۱۴۰۲ جایگاه هفتم تولید فولاد در جهان را حفظ کرد، اما در ماه جولای یعنی تیرماه با ۳ پله سقوط به جایگاه دهم بازگشت و در ماه‌های آگوست و سپتامبر در این جایگاه قرار دارد.
ایران در ژانویه ۲۰۲۳ (دی ماه سال گذشته) ۷/۲ میلیون تن فولاد، در فوریه امسال (بهمن ماه سال گذشته) ۴/۲ میلیون تن فولاد و در مارس امسال (اسفند‌ماه) ۲/۲ میلیون تن فولاد و در ماه آوریل (فروردین‌ماه ۱۴۰۲) ۱/۳ میلیون تن فولاد، در ماه می‌ (اردیبهشت‌ماه) ۳/۳ میلیون تن، در خرداد ماه یعنی ژوئن ۲/۳ میلیون تن فولاد و در تیر ماه یعنی جولای ۲ میلیون تن فولاد تولید کرده است.
بر اساس این گزارش، تولید فولاد ایران در سال ۲۰۲۲ به ۳۰ میلیون و ۶۰۰ هزار تن رسیده که نسبت به سال گذشته ۸ درصد بیشتر شده است. همچنین براساس آمار این نهاد بین‌المللی، تولید فولاد ایران طی سال ۲۰۲۱ به ۳/۲۸ میلیون تن رسیده است که نسبت به سال ۲۰۲۰ کاهش ۸/۱ درصدی را نشان می‌دهد.
همچنین تولید فولاد در غرب آسیا در ماه سپتامبر ۲/۸ درصد کاهش یافته و به ۶/۳ میلیون تن رسیده است. با توجه به تولید ۴/۲ میلیون تنی ایران در این ماه، ۶۶/۶۶ درصد تولید فولاد غرب آسیا در نهمین ماه سال ۲۰۲۳ در اختیار ایران بوده و احتمالا کاهش تولید غرب آسیا متاثر از کاهش تولید ایران بوده است.
تولید فولاد در غرب آسیا در سال ۲۰۲۲ نیز افزایشی بوده و نسبت به سال ۲۰۲۱ رشد ۱/۷ درصدی را ثبت کرده و به ۴۴ میلیون تن رسیده و با توجه به تولید ۶/۳۰ میلیون تنی ایران در سال گذشته میلادی، ۵/۶۹ درصد تولید فولاد غرب آسیا را ایران تولید کرده است. کشورهای غرب آسیا که در این گزارش مورد بررسی قرار گرفته‌اند، شامل ایران، قطر، عربستان و امارات هستند. ۶۳ کشور تولیدکننده فولاد در جهان در نهمین ماه سال ۲۰۲۳ یعنی ماه سپتامبر ۳/۱۴۹ میلیون تن فولاد تولید کرده‌اند که ۵/۱ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش یافته است. تعداد ۴ کشور از ۱۰ کشور نخست تولیدکننده فولاد جهان در ماه سپتامبر با کاهش تولید و ۶ کشور با افزایش تولید همراه شدند.
چین در این ماه، با تولید ۱/۸۲ میلیون تن، هند با تولید ۶/۱۱ میلیون تن و ژاپن با تولید ۷ میلیون، ۳ تولیدکننده بزرگ فولاد در جهان بودند. براساس این گزارش، کشورهای تولیدکننده فولاد جهان در سال ۲۰۲۲ بیش از یک میلیارد و ۹۶۰ میلیون تن فولاد تولید کرده‌اند که نسبت به سال ۲۰۲۱ کاهش ۲/۴ درصدی را نشان می‌دهد. این کشورها در سال ۲۰۲۱ بیش از یک میلیارد و ۸۷۸ میلیون تن فولاد تولید کرده بودند.