طرح بی‌نتیجه دولتی برای احیای توریسم

نادر نینوایی- این روزها صنعت گردشگری ایران حال و روز خوشی ندارد. توریسم خارجی به واسطه مسائل سیاسی-اجتماعی چند ماه اخیر در خواب زمستانی فرو رفته است و توریسم داخلی هم به دنبال وضع نامساعد اقتصادی دوران رکود را سپری می‌کند.
در چنین شرایطی شاید با هدف احیای صنعت گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در طرحی که با مشارکت بخش خصوصی سعی در انجام آن دارد به دنبال به گردش در آوردن جریان سفرهای داخلی است.
طرحی که از سوی وزارتخانه با نام «حراجی سفر» مطرح شده است قرار است تخفیف‌های ۱۰ تا ۶۰ درصدی برای سفر به برخی از مقاصد گردشگری داخلی در نظر بگیرد تا شاید مشوقی برای سفر مردم ایجاد شود.
با وجود این هزینه‌های میلیونی اقامت شب در هتل‌ها حتی سفر با تخفیف ۶۰درصدی را نیز برای خانواده‌های ایرانی تبدیل به آرزویی محال کرده است.
جزئیات طرح حراجی سفر
به تازگی مدیرکل توسعه گردشگری داخلی وزارت گردشگری از راه‌اندازی طرح «حراجی سفر» از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و با همراهی انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران، به عنوان محرک جدی برای آغاز دوباره سفرها در ایران خبر داد. مصطفی فاطمی مدیرکل توسعه گردشگری داخلی وزارت گردشگری گفت: «صنعت گردشگری در ماه‌های اخیر وضعیت خوبی نداشته و در برخی موارد حتی از شرایط دوران همه‌گیری کرونا نیز بدتر بوده است.»
فاطمی با تاکید بر اهمیت ایجاد یک محرک جدی در حوزه سفر و گردشگری افزود: «مردم در ماه‌های اخیر در شرایطی قرار گرفتند که حتی از لحاظ روحی هم وضعیت خوبی ندارند و شاید با راه‌اندازی مجدد سفر با طرح «حراجی سفر»، این وضعیت بهتر شود.»
به گفته وی، طرح حراجی سفر از ۱۵ دی ماه تا پایان بهمن ماه ۱۴۰۱ در آژانس‌های منتخب اجرایی می‌شود. فاطمی با تاکید بر اینکه این طرح در نمایشگاه گردشگری به اوج خود می‌رسد، اضافه کرد: «تلاش ما این است که تورها را با تخفیفات خاص در محورهای متعدد کشور فعال کنیم. جزیره کیش از این طرح استقبال کرده و استان‌های آذربایجان شرقی، اصفهان، یزد، فارس، بوشهر، خراسان‌رضوی و حتی استان‌های شمالی هم درگیر این طرح خواهند شد.»
در این طرح تور‌ها با تخفیفات ۱۰ تا ۶۰ درصدی عرضه خواهند شد؛ به‌طوری که شهر‌هایی که در پیک سفر هستند، از تخفیف‌ کمتری برخوردار خواهند بود و تخفیفات در برخی شهرها، تا ۶۰ درصد هم می‌رسد.
حرمت‌الله رفیعی رئیس انجمن دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران هم با اشاره به اهمیت مشارکت دولت و بخش خصوصی در راستای فراهم کردن شرایط سفر ارزان‌قیمت برای قشر ضعیف جامعه گفت:‌ «باید شرایطی برای سفر این قشر مهیا و پکیج‌های مقرون‌به‌صرفه برای متقاضیان سفر فراهم شود.»
بی‌نتیجه بودن طرح حراجی سفر
اگرچه مسوولان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی طرح حراجی سفر را برای کمک به شکل‌گیری جریان سفر ترتیب داده‌اند اما به نظر می‌رسد هزینه‌های بالای هتل‌ها در کنار درآمدهای بسیار پایین اکثریت مردم، مانع شکل‌گیری جریان سفر در کشور شود.
سیدفرخ میرشاهزاده کارشناس گردشگری در پاسخ به این پرسش که فکر می‌کند آیا طرح حراجی سفر این ظرفیت را دارد که گردشگری ایران را از رکودی که گریبانگیر آن شده نجات دهد یا خیر به «جهان‌صنعت» گفت: قطعا مشکل صنعت گردشگری ایران در جای دیگری است. خوشبختانه در طراحی طرح‌ها آنقدر ایده‌پرداز داریم که هر روز یک طرح جدیدی مطرح می‌شود. به نظرم طرحی که به نفع طرفین درگیر در (جریان) سفر نباشد مسلما هیچ سودی در پی نخواهد داشت. الان در شرایطی هستیم که ارزش ریال به شدت افت کرده است و وضعیت کسب‌و‌کارها به شدت آسیب ‌دیده است؛ با این شرایط مسلما اصلی‌ترین رکن این جریان این است که سفر جزئی از سبد مصرفی خانوار باشد.
وی افزود: با این وجود شرایط موجود باعث شده که سفر از سبد مصرف خانوار ایرانی حذف شود. زمانی که سفر از سبد مصرف ایرانیان حذف شده و اولویت‌ها بر روی امرار و معاش عادی و گذران زندگی روزمره است؛ جریان سفر به خوبی شکل نمی‌گیرد.
میرشاهزاده ادامه داد: فراموش نکنیم که گردشگری داخلی صرفا عامل چرخش نقدینگی در صنعت سفر به حساب می‌آید و صنعت سفر زمانی سودآور خواهد شد که منجر به ارزآوری شود و شاهد ورود گردشگران خارجی به کشور باشیم.
وی افزود: در حال حاضر ایران باتوجه به نرخ ارز ارزان‌ترین مقصد گردشگری دنیا برای گردشگران خارجی به حساب می‌آید ولی شرایط گردشگر‌پذیری در کشور وجود ندارد. یعنی نه به لحاظ سیاسی، نه اجتماعی و نه فرهنگی متاسفانه بستر گردشگرپذیری ایران مهیا نیست.
حذف سفر از سبد مصرف خانوار ایرانی
میرشاهزاده در خصوص میزان اثرگذاری طرح حراجی سفر ابراز داشت: طرح‌های اینچنینی به آن میزان هزینه‌های سفر را کاهش نمی‌دهد که یک خانواده ایرانی امکان سفر کردن داشته باشند.
اگر قرار به سفر انفرادی باشد نیز فکر کنم همه با کمترین هزینه سفر را انجام دهند؛ اما سفر خانوادگی نیازمند صرف هزینه‌های چندین برابری است. توجه داشته باشید یک خانواده ۴نفره چه مبلغی را باید صرف کند تا یک سفر معقول و مناسب با حداقل دو شب اقامت داشته باشد. تمام اینها معضلاتی است که متاسفانه در طرح‌ریزی طرح‌ها مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
این کارشناس گردشگری ادامه داد: سفر یک جزء مستقل به عنوان اقامت ندارد بلکه سفر به موارد مختلفی از جمله حمل‌و‌نقل، اقامت، پذیرایی و جاذبه نیاز دارد. طبیعتا تمام این موارد هزینه‌بر است و هر چقدر هم مبلغ سفر را کاهش دهید و هزینه سفر آن‌طور که در طرح حراجی سفر اعلام شده از ۱۰ تا ۶۰درصد کاهش یابد (بازهم) پاسخگو نیست. تخفیف ۶۰درصدی روی هتل‌های سه و چهار ستاره به سبب مبلغ میلیونی هتل‌ها برای مردم ایران قابل استفاده نیست. نرخ شبی بالای یک میلیون تومان برای اقامت در هتل با توجه به خط فقری که تعیین شده واقعا از توان یک خانواده ایرانی خارج است و شرایط به گونه‌ای است که سفر از سبد مصرف خانوار ایرانی حذف شده است. وی در خاتمه ابراز داشت: «هرچقدر هم تلاش کنیم نتیجه مورد انتظار حاصل نمی‌شود و حتی اگر نتیجه‌ای حاصل شود با افت کیفیت شدید خدمات سفر به سبب کاهش هزینه‌ها اتفاق می‌افتد. یعنی متولیان خدمات سفر سعی می‌کنند با هدف کاهش هزینه‌ها از سر و ته سفر بزنند.»
باتوجه به وضعیت اقتصادی اکثریت مردم و رکود ادامه‌دار صنعت توریسم انتظار می‌رود مسوولان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به جای ارائه طرح‌هایی با نتایج کوتاه‌مدت و مقطعی فکری به حال حل ریشه‌ای مشکلات موجود در این عرصه کنند.