طفره از پاسخگویی

غلامحسین دوانی*

به موجب قانون، سازمان حسابرسی تنها وظیفه حسابرسی شرکت‌ها را برعهده دارد و انجام مراحل حسابرسی دستگاه دولتی جزو وظایف و اختیارات دیوان محاسبات است. با این حال دیوان محاسبات کشوری از انقلاب مشروطیت تا امروز به وظایف قانونی خود در این زمینه جامه عمل نپوشانده است.نظام حکمرانی از همان آغاز از انجام مراحل حسابرسی و حسابداری و پاسخگویی طفره رفته است. به موجب این موضوع، قبل از انقلاب، دیوان محاسبات کشوری به‌عنوان متولی انجام فرآیند حسابرسی دستگاه دولتی در زیرمجموعه وزارت دارایی جای گرفت تا از ارائه گزارش‌های این نهاد به مجلس جلوگیری شود.بعد از انقلاب دیوان محاسبات کشور بار دیگر زیر نظارت مستقیم مجلس قرار گرفت اما از آنجا که دستگاه دولتی از انجام مراحل حسابرسی و پاسخگویی بیزار است، اعلام کرد که دیوان محاسبات کفایت لازم برای حسابرسی دستگاه دولتی را ندارد بنابراین این موضوع نیز نتوانست دستگاه دولتی را به انجام مراحل حسابرسی وادار سازد.بدیهی است اداره امور کشور نیازمند یک نظام خوب حکمرانی است و یکی از ارکان اصلی این نظام حکمرانی، سازمان حسابرسی است. تجربه موفقیت دیگر کشورهای پیشرفته موید نقش بی‌بدیل حسابرسی در بازارهای مالی این کشورهاست که پاسخگویی، شفافیت و مسوولیت را به‌عنوان سه اصل اساسی در نظام حسابرسی خود پذیرفته‌اند؛ موضوعی که در ایران به طور کامل نادیده گرفته شده است.با وجود ایجاد جامعه حسابرسان رسمی، دولتمردان علاقه‌ای به رشد جامعه حسابرسی ندارند. در عین حال جامعه حسابرسان رسمی با رقیبی به نام سازمان حسابرسی روبه‌رو است که علاقه‌ای به ترک حوزه تصدی‌گری از خود نشان نمی‌دهند. از این رو می‌توان گفت که حسابرسی در ایران ملزومات وجودی خود را از دست داده است.بدیهی است تا زمانی که دولت حوزه تصدی‌گری را برای خود تعریف نکند و سعی کند نقش خود را در عرصه بازارهای اقتصادی و مالی وسعت ببخشد، امکان موفقیت در راستای مبارزه با فساد و ایجاد شفافیت در بازارهای مالی را از خود دریغ می‌کند.از آنجا که ایران نقش برجسته‌ای در توسعه فرآیندهای حسابرسی ندارد تا زمانی که فرآیند حسابرسی و پاسخگویی دولت اصلاح نشود دامنه فساد و تخلفات گسترده‌تر خواهد شد. به موجب این مساله، می‌توان یادآور شد که تنها با نقش بی‌بدیل دیوان محاسبات است که می‌توان مانع از شکل‌گیری فساد و مبارزه با عدم شفافیت در زیرمجموعه دستگاه دولتی شد؛ موضوعی که دولت با غیرفعال کردن نقش این نهاد درصدد عدم پاسخگویی به نحوه هزینه‌کرد خود در بازارهای مالی است.

* عضو جامعه حسابرسان رسمی