عادت تاریخی ما و ریسک بالای بورس ارز

ورود ارز به بازار سهام نکات مختلفی را در بر دارد که باید برای فعالان اقتصادی کاملا شفاف شود. به لحاظ کلی اگر بخواهیم ارز را در مقایسه با سایر کالاهایی که در بورس معامله می‌شوند، ببینیم متوجه می‌شویم که تنها وجه مشترک آنها با ارز «عرضه و تقاضا» است و هیچ نقطه مشترکی در معامله ارز و معامله فلزات، محصولات کشاورزی و دیگر کالاهای بورسی دیده نمی‌شود.از طرف دیگر عرضه ارز در ایران به صورت اداری تعیین می‌شود و تعیین سطح قیمت در اختیار بازار نیست که این خود بزرگ‌ترین خصیصه بورس را زیر سوال می‌برد مگر اینکه بورس ارز فقط شامل ارز صادراتی غیر‌نفتی باشد. اگر خواهان تاثیر این بازار بر تلاطم‌ها هستیم در خصوص ورود و خروج ارز به بورس هم باید به فعالان اختیار عمل داد تا بتوانند به آزادی خرید و فروش کنند. این اختیار عمل در صورتی به موفقیت کلی می‌انجامد که بورس بتواند بر اساس نظام عرضه و تقاضای خود به تعیین قیمت بپردازد.با طرح موضوع اقتصاد مقاومتی در هفته‌های اخیر می‌توان بورس ارز را هم در همین راستا تحلیل کرد. بعید نیست هدف دنبال‌کنندگان بورس ارز محافظت قیمتی از ارز مورد نیاز برای کالاهای ضروری باشد. در واقع بورس ارز می‌تواند ضربه‌گیری باشد تا از نوسان شدید ارز مورد نیاز برای واردات کالاهای اساسی جلوگیری کند. حال باید به این نکته پرداخت که آیا بورس می‌تواند چنین ظرفیتی داشته باشد یا خیر؟ دانشمندان اقتصادی در کشورهایی که مهد شکل‌گیری بورس است از آن به عنوان محل قمار یا کازینو یاد می‌کنند. این اصطلاح برای بورس بیش از همه نشانگر مخاطره‌آمیز بودن فعالیت در این حوزه است.اقتصاد ایران به ویژه نظام تعیین نرخ ارز به هیچ‌وجه عادت به ریسک ندارد. وارد‌کننده و صادرکننده به طور سنتی به این نظام تعیین نرخ ارز عادت کرده‌اند و بورس نمونه بارزی از ریسک در فعالیت اقتصادی است بنابراین بورس فعلی و رفتار کنونی قیمت‌گذاری نرخ ارز نمی‌توانند تعامل خوبی با هم داشته باشند. اگر هدف طراحان بورس ارز دقیقا مشخص شود شاید بتوان بورس را به شکلی تعریف کرد که بتواند هدف را محقق کند اما تعریف فعلی از بورس و سازوکار فعلی آن‌که در همه دنیا پذیرفته شده است نمی‌تواند پذیرای ارز باشد.

*دبیر کل سابق بورس اوراق بهادار تهران