عامل ضعف صادرات ایران

در شرایطی که با خروج آمریکا از برجام، شرکت‌های بزرگ خارجی حاضر به همکاری با ایران نیستند و فضای ترس سرمایه‌گذاری خارجی در کشور حاکم شده است، SMEها یا همان بنگاه‌های کوچک و متوسط، به‌عنوان یکی از نهادهای اقتصادی پربازده بسیار موردتوجه قرار گرفته‌اند. بر این اساس محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه که چند هفته پیش در جلسه هیات نمایندگان اتاق ایران حضور پیدا کرده بود، اعلام کرد که «برای همکاری با اروپا شرکت‌های کوچک و متوسط جایگزین شرکت‌های بزرگ خواهند شد.» او همچنین در آخرین مصاحبه خود با «یورونیوز» تاکید کرد: «باید شرکت‌های کوچک و متوسط تجاری به ایران بیایند و با شرکایشان در بخش خصوصی تعامل کنند.»
فعالان اقتصادی نیز معتقدند یکی از مهم‌ترین راهکارهای برون‌رفت از محاصره آثار منفی اقتصادی حاصل از تحریم‌ها، تضمین و تداوم فعالیت بنگاه‌های کوچک و متوسط اروپایی در ایران است. این در حالی است که به گفته رییس اتاق البرز، کمبودی که امروزه در صادرات وجود دارد، به خاطر نبود چنین شرکت‌هایی در کشور است.
رحیم بنامولایی در‌باره مهم‌ترین موانع و ضعف‌هایی که بنگاه‌های کوچک و متوسط در ایران با آنها مواجه هستند‌، گفت: در هیچ جای دنیا SMEها خود مسوول تولید و فروش نیستند. معمولا شرکت‌های تهیه و توزیعی وجود دارند که مسوولیت این امر را برعهده دارند. به این ترتیب شرکت‌های تهیه، مواد اولیه را به‌صورت انبوه وارد کرده و این مواد واردشده را به شرکت‌های توزیع می‌سپارند. او معتقد است به دلیل تفاوت دیدگاه بخش خصوصی و دولت در مورد نقش صنایع کوچک و متوسط در اقتصاد، ثمره چندانی برای این صنایع حاصل نشده است.
بنامولایی با توجه به تجربه گذشته تحریم‌ها پیشنهاد داد: به نظر می‌رسد در شرایط فعلی، ایجاد «شرکت‌های تعاونی نیاز» زیر نظر انجمن‌های فعال در صنایع مختلف راهکار مناسبی باشد. به این دلیل که فساد در این شرکت‌ها کمتر است و از طرف دیگر تامین مواد اولیه که توسط آنها صورت می‌گیرد و به بنگاه‌های کوچک و متوسط ارائه می‌شود، برای SMEها به‌صرفه‌تر و ارزان‌تر تمام می‌شود.رییس اتاق البرز به تجربه کشور‌هایی مانند چین، ترکیه و کره در ایجاد «شرکت‌های توسعه صادرات» برای بازاریابی ‌SMEها اشاره و بیان کرد: خلأیی که امروزه در عرصه صادرات وجود دارد به خاطر نبودن چنین شرکت‌هایی در کشور است که باعث شده تا تولیدکننده، صادرکننده هم باشد و برای اینکه در صادرات از رقبای خود پیشی بگیرد، دستی هم در قیمت‌گذاری داشه باشد. همین موضوع باعث می‌شود تا کیفیت هم دستخوش قیمت دستکاری شود و تنزل پیدا کند.
او تاکید کرد: تاسیس شرکت‌های توسعه صادرات در صنایعی چون دارو، نساجی، صنایع غذایی، ساختمان و… با انجام سه کار مهم شناسایی بازارهای هدف، بازاریابی و تقسیم بازار می‌تواند راهکار اثربخشی در توسعه فعالیت بنگاه‌های کوچک و متوسط باشد. به‌علاوه اینکه نقش این شرکت‌ها، همان‌طور که تجربه تاسیس آنها در دیگر کشورها هم نشان داده است علاوه بر کنترل کیفیت و قیمت، در ساماندهی واردات حائز اهمیت است و خارجی‌ها را ترغیب به سرمایه‌گذاری می‌کند.
رییس اتاق البرز با تاکید بر ضرورت اصلاح ساختارها و همچنین عمل بر اساس قانون در حوزه تجارت خارجی، گفت: در ماده ۱۰ و ۹، «قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار»، وزارت امور خارجه مکلف شده تا اطلاعات مربوط به صادرات و واردات کشورهای مختلف جمع‌آوری کند تا بر همان اساس، تعرفه‌ها و رقابت برای بازارهای هدف تعریف شود اما متاسفانه آنچه عمل می‌شود برخلاف سیاست‌ها و قانون تعریف‌ شده است. به‌ویژه اینکه رایزن‌های اقتصادی و بازرگانی کشور از مهارت‌های کافی برخوردار نیستند.
رحیم بنامولایی تاکید کرد: بخش خصوصی در حوزه ساماندهی SMEها وارد می‌شود اما اینکه بسترهای لازم برای این ساماندهی فراهم شود بر عهده دولت است. در عرصه صادرات هم روند به همین شکل است. در همه جای دنیا با شرایطی مشابه ایران، دولت با در نظر گرفتن جایزه‌های صادراتی برای صادرکنندگان ایجاد انگیزه می‌کند. بنا بر گفته‌های رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی البرز تا زمانی که اقتصاد وابسته به سیاست باشد، نمی‌توان کاری از پیش برد‌ بلکه در اقتصاد وابسته به کسب‌وکار است که می‌توان شاهد افزایش بهره‌وری بود.