عدم تفاهم، حلقه گمشده تصمیم‌گیری‌های انرژی

تسنیم- درحالی‌که تنوع‌بخشی به سبد تامین انرژی کشور و کاهش سهم وابستگی به گاز یک ضرورت جدی برای تامین پایدار انرژی کشور در آینده است، با این وجود هنوز حتی در بدنه دولت نیز نسبت‌به ضرورت تغییر پارادایم توسعه انرژی کشور به‌سمت توسعه تجدیدپذیرها اجماع‌نظر جامع حاصل نشده است و برخی سازمان‌ها و نهادها در این زمینه نه‌تنها حرکتی پیش‌ِرو ندارند بلکه مانع تحقق برنامه‌ها هستند.
در شرایطی که سال‌به‌سال شاهد تشدید ناترازی گاز هستیم، آینده تامین انرژی پایدار کشور با ادامه روند فعلی، به‌چالش ناترازی گاز گره می‌خورد و اگر امروز چاره‌اندیشی نشود، دیر یا زود، ایران با بالاترین ذخایر انرژی، قادر به تامین انرژی پایدار نخواهد بود. بیش از دو دهه توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر به‌خصوص در زمینه نیروگاه‌های بادی و خورشیدی در ایران مطرح شده است اما آهنگ توسعه این نوع انرژی در دولت‌های مختلف بسیار کند بوده است، این در حالی است که ایران ظرفیت‌هایی بسیار قابل‌توجه در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر دارد. در ابتدای دولت چهاردهم با وجود تاکید بر افزایش 12هزارمگاواتی توسعه تجدیدپذیرها در برنامه هفتم توسعه، افزایش 30هزارمگاواتی ظرفیت تولید برق تجدیدپذیر به‌عنوان یک برنامه مهم دولت در بخش انرژی عنوان شد. با نگاهی به‌گذشته این سوال مهم مطرح می‌شود؛ آیا این‌بار هم با «توهم توسعه» به‌جای «برنامه عملی» مواجهیم، یا قرار است این‌بار نقطه‌عطفی در تاریخ توسعه ظرفیت‌های انرژی کشور با تغییر پارادایم توسعه به‌سمت تجدیدپذیرها را شاهد باشیم؟
اگرچه هنوز برای قضاوت در خصوص تحقق برنامه‌های دولت چهاردهم در زمینه توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر زود است اما با بررسی اجمالی آنچه تا امروز گذشته (شش‌ماهه ابتدایی عمر دولت)، تحقق برنامه دولت را باید با نگاه تردید نگریست.
در شروع دولت (پایان مردادماه1403) ظرفیت اسمی تولید برق تجدیدپذیر ایران به 1241 مگاوات رسید که در برابر ظرفیت اسمی 93 هزار و 452 مگاواتی تولید برق کشور، سهمی حدود 3/‏1درصدی را به خود اختصاص داد.
این ظرفیت در پایان دی‌ماه1403 به 1530 مگاوات رسید و نسبت‌به ظرفیت اسمی 94هزار و 497مگاواتی، سهمی 6/‏1درصدی را به خود اختصاص داده است.
رشد 289مگاواتی ظرفیت تولید برق تجدیدپذیر و افزایش 3/‏0درصدی سهم ظرفیت اسمی تجدیدپذیرها در ظرفیت اسمی تولید برق کشور، حاصل تلاش پنج‌ماه نخست دولت چهاردهم است که البته باید توجه داشت این ظرفیت، از تکمیل پروژه‌های نیمه‌کاره دولت قبل حاصل شده و هنوز دستاورد پروژه‌هایی که در دولت فعلی کنلگ‌زنی شده، به ثمر نرسیده است. اینکه در فاصله حدود سه‌ماه، برنامه رشد 3000مگاواتی به رشد 2300مگاواتی تقلیل پیدا کرده است، این سوال را مطرح می‌کند که آیا در ماه‌های آینده نیز به‌دنبال عدم تحقق تکمیل و بهره‌برداری از پروژه‌های تجدیدپذیر، این برنامه قرار است باز هم تعدیل و کاهش یابد؟ تا پایان عمر دولت چطور؟ آیا برنامه رشد 30هزارمگاواتی تجدیدپذیرها، باز هم مثل دولت‌های قبلی یک «توهم توسعه» است یا در دولت چهاردهم برای تحقق حداکثری آن برنامه‌ریزی اجرایی شده است؟
آنچه مشخص است اینکه هنوز حتی در بدنه دولت نیز نسبت‌به ضرورت تغییر پارادایم توسعه انرژی کشور به‌سمت توسعه تجدیدپذیرها، اجماع نظر جامع حاصل نشده است و برخی سازمان‌ها و نهادها، در این زمینه، نه‌تنها حرکتی پیش‌ِرو ندارند، بلکه مانع تحقق برنامه‌ها هستند. ابتدا نیاز به اجماع‌سازی در تمامی بدنه دولت و سپس تسرّی این اجماع به سایر قوا و در نهایت تبدیل شدن توسعه تجدیدپذیرها به یک مطالبه ملی داریم تا بتوانیم آینده پایدار تامین انرژی کشور را از مسیر چالش‌های تحمیل‌شده ناترازی گاز و ناترازی سوخت جدا کنیم.