عصر یخبندان

نوید خیرخواه- بازار سرمایه این روزها در میانه یک عصر یخبندان قرار گرفته است؛ دوره‌ای که نشانه‌های آن به‌ وضوح در رفتار سرمایه‌گذاران و شرایط کلی بازار نمایان شده است. «جهان‌صنعت» با بررسی این انجماد سرمایه، نگاهی دقیق به دلایل و پیامدهای این وضعیت ناگوار دارد؛ وضعیتی که به‌ واسطه فشارهای سیاسی و اقتصادی و هم‌زمانی آن با رویدادهای جهانی، سرمایه‌گذاران را به احتیاطی بی‌سابقه واداشته و منجر به یخبندان در بورس شده است.
این روزها، بازار سرمایه در شرایطی از انجماد و رکود به سر می‌برد که ریسک‌های بی‌سابقه داخلی و خارجی مانند بختکی بر آن سایه افکنده‌اند. در فضای سیاسی پرچالشی که ناشی از تنش‌های بین‌المللی و تهدیدات جنگی است، سرمایه‌گذاران با نگاهی محتاطانه به هر تصمیم در بازار نگریسته و اغلب به سمت فروش دارایی‌های خود روی آورده‌اند. حتی صنایع سودآور و صادرات‌محور، که گزارش‌های مالی امیدوارکننده‌ای ارائه کرده‌اند، نتوانسته‌اند در این وضعیت بغرنج به بهبود روند بازار کمک کنند.
چالش‌های ساختاری و فشارهای سیاسی موجب شده‌اند که اعتماد عمومی نسبت به آینده بازار به حداقل برسد. نوسانات نرخ ارز و بی‌ثباتی سیاست‌های اقتصادی نیز مانند سدی بزرگ، مانع از حرکت سرمایه به سمت بورس شده و به تشدید این عصر یخبندان کمک کرده است. این انجماد در بازار نه‌تنها منجر به رکود و کاهش ارزش دارایی‌ها شده، بلکه بر جو عمومی سرمایه‌گذاران تاثیری عمیق گذاشته است، به ‌طوری که از هرگونه اقدام جسورانه و سرمایه‌گذاری بلندمدت پرهیز می‌کنند.
در چنین فضایی، راهکارهایی همچون تمرکز بر سهام بنیادی و نقدشونده، به ‌عنوان استراتژی‌های محافظه‌کارانه برای کاهش ریسک، توصیه می‌شود. این استراتژی‌ها شاید بتوانند در این عصر یخبندان به ‌عنوان راهکاری کوتاه‌مدت عمل کنند، اما در بلندمدت، نیازمند اصلاحات ساختاری و کاهش تنش‌های سیاسی هستیم تا بازار سرمایه از این وضعیت انجماد خارج شود و دوباره حرکت رو به جلو را تجربه کند.
وضعیت بازار چگونه است؟
بازار سرمایه ایران با افت شدید و کاهش قابل ‌توجه شاخص کل همراه بود. شاخص کل بورس با افت ۲۸۵۲۸‌واحدی به سطح ۲۰۳۲۷۶۴‌واحد رسید که این کاهش نمایانگر عدم اطمینان و تداوم فشار فروش در میان سهامداران است. در حالی که در برخی صنایع شرایط بنیادی مطلوب به نظر می‌رسد، اما نگرانی‌های سیاسی و اقتصادی و عدم اطمینان از آینده باعث شده جو منفی بر بازار حاکم شود و سرمایه‌گذاران، به‌ویژه سرمایه‌گذاران حقیقی، رویکرد محتاطانه‌تری را در پیش بگیرند.
آمار و ارقام معاملات دیروز نشان می‌دهد که ۹۴درصد نمادهای فعال در بازار با کاهش قیمت مواجه شده‌اند. به‌رغم وجود سفارشات خرید به ارزش ۱۲۶‌میلیارد تومان، ارزش سفارشات فروش به ۱۵۲۲میلیارد تومان رسید که حاکی از تمایل بالا به فروش و فشار شدید فروشندگان در بازار است. این تفاوت فاحش در ارزش سفارشات خرید و فروش، نشان‌دهنده کمبود تقاضای خرید در برابر حجم بالای عرضه است و این موضوع به ‌تنهایی می‌تواند جو روانی منفی را در بازار تشدید کند.
یکی از نکات مهم معاملات دیروز، قدرت برتر فروشندگان نسبت به خریداران بود. در حالی که قدرت خرید حقیقی‌ها در حد بسیار پایینی بود، حقوقی‌ها نقش بیشتری در حجم خریدها داشتند، اما باز هم قدرت فروش به مراتب بالاتر از قدرت خرید باقی ماند. سهم خریداران حقیقی از کل معاملات تنها ۳۹‌درصد بود، در حالی که ۶۱‌درصد معاملات توسط حقوقی‌ها انجام شد. این موضوع نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران حقیقی از بازار عقب‌نشینی کرده‌اند و فروش بیشتری نسبت به خرید انجام می‌دهند.
در بازار دیروز، ۵۴۲‌صف فروش در برابر تنها ۱۶صف خرید وجود داشت که به وضوح از ناپایداری و نگرانی سرمایه‌گذاران حکایت دارد. علاوه بر این، ۳۷۴‌نماد در صف فروش کمتر از حجم مبنا و ۴۲‌نماد در صف فروش بدون معامله قرار داشتند. این آمار بیانگر این است که بسیاری از نمادها در محدوده منفی به سر می‌برند و فشار فروش بر آنها بسیار بالاست. در بخش نمادهای دارای نوسان نیز شاهد وضعیت قرمزی بودیم؛ تنها ۴‌نماد در صف خرید قرار داشتند، در حالی که ۷۱‌نماد در صف فروش نوسان بالا حضور داشتند. این موضوع بیانگر آن است که نوسانات منفی بر بازار حاکم است و حتی تعداد کمی از نمادها توانایی مقاومت در برابر این وضعیت را ندارند.
تحلیل داده‌های مرتبط با قیمت آخرین معامله نسبت به قیمت پایانی نیز نشان‌دهنده تمایل بیشتر به فروش است. در پایان معاملات دیروز، ۶۳۲نماد با قیمتی پایین‌تر از قیمت بازگشایی معامله شدند، در حالی که تنها ۵۷‌نماد در محدوده قیمتی بالاتر معامله شدند و ۶۵‌نماد در قیمت برابر با قیمت بازگشایی معامله شدند. این آمار به وضوح نشان می‌دهد که فشار فروش حتی تا پایان معاملات ادامه داشته و تمایل به فروش در اکثریت نمادها حاکم بوده است.
ورود و خروج پول به بازار نیز تصویر روشنی از وضعیت بازار ارائه می‌دهد. از کل نمادهای فعال، ۳۴۵‌نماد خروج پول را تجربه کردند، در حالی که تنها ۸۷‌نماد توانستند ورود پول داشته باشند. ۲۲۵نماد نیز بدون تغییر محسوسی در جریان ورود و خروج پول قرار داشتند. این آمار به وضوح نشان می‌دهد که بازار در وضعیت فرار سرمایه قرار گرفته و تمایل به سرمایه‌گذاری جدید به شدت کاهش یافته است.
در این میان، صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز وضعیت مشابهی را تجربه کردند. حجم معاملات خرد در صندوق‌های سهامی، مختلط و اهرمی همچنان پایین بود و از طرفی، در صندوق‌های سهامی و مختلط با افت قیمت‌ها و افزایش فشار فروش روبه‌رو شدیم. این وضعیت بیانگر این است که حتی سرمایه‌گذاران در صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز با توجه به جو منفی بازار، تمایل چندانی به حضور و سرمایه‌گذاری بیشتر ندارند و ترجیح می‌دهند نقدینگی خود را حفظ کنند.
در نهایت، وضعیت کنونی بازار نیازمند تدابیر حمایتی فوری و تقویت ساختارهای موجود برای مقابله با چالش‌های اقتصادی و سیاسی است. سازمان بورس و نهادهای مرتبط باید با سرعت بیشتری به کمک بازار بشتابند و از ایجاد بسته‌های حمایتی و مدیریت بحران برای کنترل شرایط بهره گیرند. تنها در این صورت است که شاید بتوان این جو منفی را کنترل کرد و بازار را از این وضعیت انجماد خارج نمود.
تاثیر نوسانات سیاسی و اقتصادی بر بازار
بازار سرمایه در این روزها تحت فشار زیادی قرار گرفته و تحت تاثیر عوامل متعددی بوده که بخش بزرگی از آنها خارج از کنترل شرکت‌ها و مدیران بازار است. عواملی چون تنش‌های سیاسی و تهدیدات نظامی، نگرانی‌ها درخصوص وضعیت سیاست خارجی کشور، همزمان با انتخابات آمریکا، بازار را با شوک‌های متعددی مواجه کرده‌اند. همزمان نگرانی‌های اقتصادی داخلی از جمله افزایش تورم، نوسانات نرخ ارز و فشار بر نقدینگی، فشار بیشتری را بر فضای عمومی بازار و شاخص‌های سهام وارد کرده‌اند.
روند نزولی شاخص‌های بورس، علاوه بر کاهش ارزش دارایی‌های سهامداران، موجب نگرانی‌های زیادی درخصوص آینده بازار شده است. بسیاری از سرمایه‌گذاران این شرایط را ناپایدار و بسیار پرریسک می‌بینند و تلاش دارند با خروج از بازار، از ضررهای احتمالی در امان بمانند. این فضای ترس و اضطراب به حدی در بازار ریشه دوانده که حتی اخبار مثبت مالی و گزارش‌های سودآور شرکت‌ها نیز نتوانسته‌اند اثر مثبتی بر روند کلی بازار بگذارند.
چالش‌های بنیادی و
فرصت‌های ناپایدار
اگرچه در ظاهر بسیاری از شرایط بنیادی بازار سرمایه ایران مناسب به نظر می‌رسد، اما فشارهای سیاسی و اقتصادی از جمله عدم قطعیت در نتایج مذاکرات بین‌المللی، همچنان بر این بازار تاثیرگذارند. گزارش‌های مالی و عملکرد شرکت‌های صادرات‌محور در حوزه‌هایی مانند پتروشیمی، فلزات اساسی و معدن، همگی نشان‌دهنده شرایط به نسبت خوبی است، اما این وضعیت مثبت در فضای پرریسک فعلی به حاشیه رانده شده و اثر قابل توجهی بر بازار نمی‌گذارد.
یکی دیگر از مسائل مهم این روزها، نگرانی‌ها از سمت سیاست‌های اقتصادی و ارزی کشور است. نرخ ارز که به عنوان یکی از عوامل اصلی موثر بر بازار سرمایه شناخته می‌شود، با نوسانات شدید مواجه است و این امر موجب بی‌ثباتی در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاران شده است. از سوی دیگر، سیاست‌های اقتصادی که به دنبال کنترل نرخ ارز و کاهش تورم هستند، هنوز نتوانسته‌اند اطمینان لازم را به بازار برگردانند و به افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران کمک کنند.
استراتژی‌های پیشنهادی
در شرایط کنونی
در این شرایط، بسیاری از تحلیلگران توصیه می‌کنند که سرمایه‌گذاران، به‌ویژه در این دوره حساس، با اتخاذ رویکردی محتاطانه و دقیق‌تر در انتخاب سهام و مدیریت پرتفوی خود عمل کنند. با توجه به نوسانات شدید و ریسک‌های سیاسی، پیشنهاد می‌شود سرمایه‌گذاران به دارایی‌های بنیادی و نقدشونده متمرکز شوند تا در صورت بروز تغییرات ناگهانی، امکان خروج از بازار را با حداقل زیان داشته باشند.
استراتژی‌های پیشنهادی برای سرمایه‌گذاران شامل تقویت پرتفوی با سهام نقدشونده و کاهش سهم‌های پرریسک است. توجه به سهام شرکت‌های صادرات‌محور و بنیادی می‌تواند در شرایط فعلی یک استراتژی منطقی باشد چراکه این شرکت‌ها با توجه به مزیت‌های رقابتی و ظرفیت‌های صادراتی، پتانسیل بیشتری برای حفظ ارزش دارند.
نقش سازمان بورس
و اقدامات حمایتی
در چنین شرایطی، نقش سازمان بورس و نهادهای مرتبط در حمایت از بازار و کنترل بحران اهمیت زیادی دارد. سازمان بورس می‌تواند با اجرای بسته‌های حمایتی و مدیریت بحران، نقش موثری در کاهش فشار و اضطراب سرمایه‌گذاران ایفا کند. پیشنهاد شده سازمان بورس با هماهنگی حقوقی‌ها و دیگر نهادهای مالی، اقداماتی همچون ارائه بسته‌های حمایتی، تقویت نقش حمایتی شرکت‌های حقوقی و مداخلات استراتژیک را در دستور کار قرار دهد تا فضای امن‌تری برای سرمایه‌گذاران ایجاد شود و جلوی نوسانات بیش از حد گرفته شود. این اقدامات می‌توانند به کاهش فروش‌های هیجانی و بازگشت آرامش به بازار کمک کنند، هرچند تاثیرات آن ممکن است محدود و موقتی باشد.
در این میان، خودروسازان نیز به‌ عنوان گروهی اثرگذار در بازار سرمایه، با چالش‌های زیادی روبه‌رو هستند، اما به دلیل جایگاه خاص این صنعت در بورس، تغییرات و تحرکات آنها می‌تواند به عنوان یکی از محرک‌های اصلی بازار عمل کند. برخی اقدامات سازمان بورس از جمله تلاش برای ورود محصولات خودروسازی به بورس کالا و تعدیل قیمت برخی خودروها، می‌تواند به بهبود وضعیت بازار کمک کند. موضوع تجدید ارزیابی ایران‌خودرو و سایپا نیز که در حال پیگیری است، می‌تواند به عنوان یک عامل کمک‌کننده به بهبود بازار نقش‌آفرینی کند.
در مجموع، بازار سرمایه ایران در شرایط فعلی با چالش‌های بسیار جدی و بی‌سابقه‌ای مواجه است که ریسک‌های سیاسی و اقتصادی، نااطمینانی‌های جهانی و وضعیت بی‌ثبات داخلی، بر آن سایه افکنده است. موفقیت در این شرایط مستلزم اتخاذ استراتژی‌های دقیق، مدیریت ریسک و آگاهی از وضعیت کلی بازار است. سرمایه‌گذارانی که می‌توانند با شناخت درست از ریسک‌ها و انتخاب سهام‌های بنیادی در بازار حضور داشته باشند، شانس بیشتری برای عبور از این بحران و بهره‌برداری از شرایط بازگشت مثبت بازار خواهند داشت.
با این حال، باید توجه داشت که بهبود وضعیت بازار سرمایه ایران نیازمند اصلاحات ساختاری در اقتصاد کلان، کاهش تنش‌های بین‌المللی و بهبود سیاست‌های اقتصادی است. تا تحقق این شرایط، سرمایه‌گذاران باید با احتیاط بیشتری در بازار فعالیت کنند و اصول مدیریت ریسک را در اولویت قرار دهند.